ETHYMOLOGJIA / Nezir Myrta

EMRI KOSOVA NGA FJALA – KOSA

Emërtimi – Kosova – origjinën e vet linguistike e ka në emrin – kosë, kosa, që është vegël pune për kositjen e barit, apo premjen e barit, kosa që kositë barin. Kosa është fjalë që përcakton një cope të gjatë e të tëholluar metalike, me përbërje çeliku e hekuri, me gjatësi thuaja sa e shpatës, e tëhholuar me maje pak të kthyer harkore, me një teh shumë të mprehtë – teh anze, si anza që të sosë, pret si anza si rrfeja synonome këto të shprehjeve shqipe. Gjërësia e kosës është pothuaj sa e shuplakës së dorës, ngjitet për një bisht druri të gjatë përmes çykës së kosës e me dorëz, si mjet kositjeje.

K=ecja, veprimi I njeriut,
O=dielli,
S=onomatopeja e lëvizjes, fishkëllima e kosës gjatë premjes së barit, si premje harkore sss, në kuptimin e emrit – kos (kosë, kosa) – premja gjarpërore, harkore, si fuqizim I dyfishtë fonetik e morfologjik – onomatopeja e veprimit të premjes, apo lëvizjes së trupit në hark, në sferë, në rreth, për tu krijuar energjia fizike apo edhe ajo energjia shpirtërore.
Rrënja e fjalës – k o s – ka kuptimin e lëvizjes harkore, lëvizjes së trupave në natyrë e deri tek lëvizja e trupave qiellorë, që formoi emrin – kosmos. Kjo rrënjë k o s – formoi kompozitat i.e. koseria, kosmetik-ë, kosmik, kosmodrom, kosmografi-a, kosmonaut-I, kosmopolit, kosmopolit-izëm, kosmovizion, etj.
Fjalëformimet i.e. e ballkanike: kosavë, kosava, kosavina, kosmaj, Kosturi, Kosmaqi, kosto-ja, kanë spjegim shqip në fjalën – premje, premje në lëvizje, diçka që prehet si me teh në lëvizje, e deri tek premja e çmimit – kos- kosto-kushtim, kusht, që duhet prerë, caktuar, çmuar sipas vlerës materiale apo shpirtërore, kur njeriu prehet në vend nga befasia, çudia, tmerri, frika, gëzimi I madh I papritur etj.
Kuptimi I emrit – Kosovë, Kosova është vend premjeje, fushë premjeje, kositje trupash, sikur kositë barin në livadh, vendpremjeje me shpata e kosa. Shprehja artistike popullore shqiptare ka ra kali me not n’gjak është shprehja më e fuqishme shpirtërore, e cila difton fushë gjaku, premje trupash si pret kosa barin…fushë e mbushur me gjak – Fushë-Gjaku – Fushë-Kosova – Kosova!

DARDHANIA

Origjina lingustike e emrit – Dardania – lidhet etnogjenetikisht, me paraardhësit e shqiptarëve të Kosovës, deri me shkatërrimin e Illirisë së Vonë, me rënien e Mbretërisë Dardane të Gencit, më 168 p.e.r. kur u lind kalendari I ri, me ditën e muajit të parë kalendor me fillin e epokës e cila quhet sot epoka e re. Ndërsa ethymologjikisht emri - Dardania solli dhe formoi emërtimin shkencor – botanomin – dardhë, dardha (Pyrrus communis L.) dru frytor gjetherënës, I gjinisë së dardhës I familjes së trëndafilorëve (Rosacea). Vet emri shkencor botanik, lidhet me fjalën skipe-illire të stërlashtë, nga Botanika illire edhe para kohës së Dardhanusit e Theucerit.
Ethymologjia e vet emrit botanik – Pyrrus – lidhet me emrin e dardhanëve të shumëhershëm paraballkanik, paragrek e paraeuropian – para emërtimit të Grykës së Dardhanelleve dardhane, para emërtimit të Dardhanisë afër Hillionit e Abidhosit, atëbotë, kur shkenca shqipe- illire (skenca skipe) ishte në kulmin e lulëzimit të saj – që ne sot e quajmë – Antikuiteti botëror, në rrafshin trekontinental azio-afriko-europian historiografik dhe në përmasa shkencore gjenerale.
Dardhania – njihet historikisht nga babai I Historisë Herodoti dhe nga tjerët authorë antik – Dardhania – si emër gjeografik dhe mbretëri e lashtë prej Mijvjeçarit të VI p.e.r. që do të thotë, tash e mbi tetëmijë vjet më parë, që ruan dëshmi e monumente arkeologjike nga Koha e Gurit, Bronxit dhe nga fillimet e neolitit. Prej atëbotë Dardhania (para)historike ishte e banuar nga dardhanët illirian të cilët bëjnë pjesë në dyndjet egjeane disa here në histori, nga Azia në Europë, nga Europa në Azi dhe anasjelltas.

Skipja illire.

– Si e lidhin disa theoricient, fjalën – illir, me fjalën gjarpër.
Studjuesit e kohëve të shkuara dhanë disa theori shkencore lidhur me përcaktimin e emrit illir, nga fjala – Hillyrius (illyrios), që do të thotë – i lakueshëm, gjarpëror – S, duke e lidhur me fjalën greke të lashtë – illyo, ashtu sikurse e nxierr edhe illirologu Aleksandër Stipçeviqi, duke u munduar ta spjegojë origjinën linguistike të emit – illir, në prothezë të theksuar se prejardhja e illirëve lidhet me gjarpërin, me emrin – illyriana, si besim që ka luajtë rol në religjionin illirian. Që, sipas studjuesit gjërman Otto Gruppe, në veprën "Mythologie..." Mynchen, 1906, fq.358, i pari që vuri në dukje një theori të tillë ku ethymologjia e emrit – illir, lidhet me gjallesën gjarpëri - "kjo fjalë greke – illyo=lakohet, kthehet". Stipçeviqi vazhdon rreth emrit – illir: "filologu slloven, Karel Oshtir, gjithashtu erdhi deri tek konkluzioni, ku në këtë emër – illir(illyr) fshehet gjarpëri. Vërtetimin për këtë e gjeti në argumentin që është edhe mythi i madh mbi gjarpërin tek Hititët indo-europian, e mbajti emrin e kuptimit të njajtë." Sipas K. Oshtirit, "ai gjarpër është quajtë – illyriana dhe gjithashtu është vështirë, që në përbërjen e atij emrit, nuk shihet ngjashmëria me emrin - illir".

Kështuqë, theoritë e theoricientët heshten për një kohë, kur, iu shkoi përshtati duke mos e njohur brëndësinë ethymologjike të emrit – illir, sepse gjarpëri në besimin fetar illirian, kulti totemik mbi gjarpërin, ishte vetëm një cilësi a veti e karakterit të idhtë, të sertë, të ashpër, guximtar, të rrebtë të njeriut, si rr’feja n’beteja – guximi si një element psikik illirian. – Ndërsa, ethymologjia e vërtetë qëndron në përcaktimin e emrit – illir, nga fjala e hershme PIE – hill-i (hyll-i), ill-yll, (me shëmangien e tokzanores – H, indo-europiane-hindoeuropiane) - që do ta përkufizojsha me shprehjen – Llama e illit, drita e yllit.


Sot në shqipen ballkanike, disa fjalë lidhur me këtë rrënje hyj, hyji, hyjni, hyjnia, hyjneshë, hyjnesha-t, hyjnitë, hyjnore, hyjnike, Hyjnor, Hyjnori, Hyjnorët, i,e,të hyjnueshme, hyjnueshëm - janë si emërtime të shënjta, hyjnore, ku edhe i përgjigjet fjala tjetër shqipe poashtu – shënjt, Shënjti, shënjtënit, shënjtëri-a, shënjtëritë, i,e,të shënjta, shënjtërore, shënjtëror, shënjtërore, (shëjt, shëjti, shëjnim-i, shëji, me shëj, i shëjuem, gege-shqipe).
Sipas, studjuesit Niko Zhupaniqit, në veprën e tij ‘Etnologu’ 5-6/1933, fq.100-101, thotë lidhur me prejardhjen e emrit illir: "një paraqitje është gati si naive (naivisht), por që shpesh citohet, - arkeologu Qiro Truhellka, sipas theorisë së tij, thotë se emri ilir, mund të spjegohet përmes fjalës shqipe – ‘i lirë’.Përveç kësaj kemi edhe mendime, që emri illir nuk është indo-europian, por paraindo-europian, i rrjedhes mediterane ("pellgazgjike")- pellazgjike". Ky mendim na jep të kuptojmë se emri illir, shtrihet në përmasa botërore trekontinentale të kohës së tij, duke rrjedhur nga rrënja pellgazgjike dhe vet prejardhja shihet kjartë – illiro-pellgazgjike, apo pellgazo-illire, sipas theorisë, sepse, bota përjetoi disa përmbytje e fatkeqësi natyrore, sëmundje gjenerale shfarosëse - ku u shua gati tërësisht, por që në secilën fatkeqësi, u ruajt fara e njeriut dhe filloi e rifilloi përsëri nga e para, nga fillesa – si filli i jetës (që na duket neve), apo – rifillim jete!

Të dy fjalët – skup – skop, lidhen me gjuhën kuniforme illiro-pellgazgjike dhe kanë kuptimin e kunit e skopit (kuni e shkopi) si fjalë të para skipe (shqipe), nga Skipja e Parë me origjinë linguistike kuniforme, të cilat lidhen me kuptimin e drunit, një copë dru, një copë shkop, që është vet – kuni, nga i cili edhe u lind guha kuniforme, si gjuhë e parë e folur skune-skipe, nga kuptimi gjenealogjik linguistik, skun – që do të thotë, kuni i rrebtë, kuni shkreptimë, si garpëri i dritës së rrufesë, në përcaktim të shpejtësisë, ku lidhet me guximin e njeriut, si veti e karakter specifik i veçantë psiko-fizik.
Tingulli – S, ka kuptimin e lëvizjes, skun - spejt (shpejtësia), në formë lakore na jep hieroglifin rrufetar, gjarpëror, me shkrim si shkrollë – kun – skun – e nga kjo formë shprehëse me konstitucionalitet ilinguistik, na del në shprehjen e fjalës - skrun – kuni shkrun – kuni shkruan, shkrimi i shkrollës (shkronjes). Nga vetia e karakterit shpërthyes të njeriut, në aspekte të ndryshme mënçurie, diturie, trimërie, në log a provë studimi edhe shkencor, rrodhi emërtimi – skun, i cili nga kuptimi i emrit – skop (shkop-i), me ndryshimin e tingullit fundor – n=p, u formua emri – skup, skop, ku sot në shqipen është – Shkup, kurse në sllavishtet – Skop (Skopje, Skoplje). Fjalët rrënje: kun – kup – kip – kyp – kop, kur duhet të vëhen në lëvizje, në gjallëri, në jetë, jetësohen, gjallohen, zhvillohen - përmes fillesës, tingullit – S – skun – skup – skip – skyp - skop – nga të cilat rrënje fjalësh rrodhën emërtimet: Skuni – Skipe (shqipe-Shqipja), edhe si emërtim përcaktimi i zogut të qiellit, që karakterizohen prej atij zogu të rrufeshëm, këto vetitë e cilësitë dhe karakteret e njeriut në tokë, me të cilin emër edhe u përcaktuan shqiptarët, etnonomi shqiptar – skip – skiptar, skiptari, Skipnia – Skipëria (Shqip – shqiptar – shqiptari – Shqipnia, Shqipëria). Vlen të theksojmë se me lindjen e grupit të tingujve shqip – pt, si përcaktim i shpejtësisë, imunitetit, qëndresës së njeriut, përballimit kundër çfarëdo vështirësie në jetë, si njeri që nuk mund të zhduket në asnjë mënyrë, sado të egër e barbare të veprohet mbi të, kundër tij – ky grup tingujsh – pt – dha disa fjalë e kompozita i.e. sikurse janë: Ptolemeu, skipter, skiptar, kapter, monopter, të cilët lidhen me kuptimin e pathyeshmërisë, nga ato fjalët kompozitat PIE, me koncept të përballimit, ekzistencës heroike, pamposhtëshmërisë etj., që janë veti e shqiptarit – skuptarit – skiptarit – shqiptarit.

Tash, fjala – skun, me formimin e grupit fillestar të dy tingujve – sk, si formë skallimi, kapërcimi, shkallë e ngritjes së diturisë dhe veprimit të njeriut, si spikatje graduale psiko-fizike, zhvillim i vetëdijes, për ta kapërcyer primitivizmin, për tu ngritur përmes të të menduarit dhe për tu bërë zotërues i tokës, mbijetues mbi të gjitha gjallesat tjera në natyrë – ky skun, duhet të vëhet edhe në lëvizje tjetër, në lëvizje shkrimi, sepse vetëm lëvizja gjallon, jetëson jep vitalitet. Për tu arrjitur kjo formë e ngritjes së vetëdijes, duhet veprim konkret, e të formohet pas gjuhës së folur ajo gjuha e shkruar – abeceja e parë. Për tu shkruar tingulli (përmes hieroglifit), duhet një forcë tjetër tingullore e fjalës – skun – skup – skip – duke u lidhur me atë fuqi që bjen, bie, ajo që Ra, në kuptimin e rënies – ra, (sipas të cilës edhe u formua besimi në zotin Ra – u^ra – e cila është vet ura lidhëse në mes të të folurit dhe të shkruarit të gjuhës së njeriut. E pikërisht kjo – ra, duhet të krijojë vend në fjalën – skun-skup-skip, menjëherë pas grupit dy tingujsh fillestarë – sk – të krijohet një – R dhe të formohet fjala tjetër – sk(r)un – sk(r)up – sk(r)ip = skrun – skrup – skrip, ku fjala – skrun, formoi fjalën shqipe – shkrun, shkruen-shkruan, ai që shkruan, kuni që shkrunë (shkruan), shkrim, shkrimi, e deri tek formimi i fjalëformimeve tjera - shkrimtar-i-e-ja-ët, shkrime-t, shkrues-e-t, shkrimtore etj. Kurse, duke u bazuar në pjesëmarrjen e grupit të dy tingujve – pt, rrodhi nga – skrip = skript-i-e-et, skriptor-e-ja-et - skripti, shkrimi i shkrollës në abecenë e gjuhës dhe prej saj në shkrimin e gjuhës në forma të ndryshme të shkrimit.

Mbase në formimin e disa gjuhëve të Lindjes, na formohet si gjuhë e lashtë, ku u përdor në vend të grupit – pt, vetëm tingulli – t, skrit, skriti, që formoi gjuhën e shkruar – sanskrit, san+skrit me kuptimin shqip – sanskriti, san=sony = son=zon-i – që do të thotë – shkrim i zanit (sanit-sonit-zonit)- san skrit – son skrit – zon shkrim – zonshkrimi – zanshkrim-sanskrit.
Fjalët: skun-shkrun, skroll (shkrollë), skoll (shkollë), skencë (shkencë), spik (spika, spikatje, spikamë, i,e,të spikatur), skall (shkallë, gradë), skept (skeptik, skepticizëm), skard (skardi, Sharri), skot (skoti, skotët), skien (sciense-shkenca), skamp (shkamb-i), skab (shkabë, shkaba-shqiponja), skan (skandi, skandët), skulp (skulpturë) etj., janë të gjitha këto fjalë të një gjuhe paraardhëse i.e. kuniforme – skipe-illire pellgazgjike.

Vet fjala – kun, nga gjuha kuniforme u ngjallë me ngritje audio-vizuale, përmes shkrimit të shkrollës dhe në gjuhën e folur kuniforme, merret si formë e hershme – kun – kunu^, që sipas grupit të shqipes së folur të sotme, gjindet grupi – nd, si formë bashkëdyzimi dy tingujsh në një tingull specifik, të veçantë, që nuk është në shqipen e shkruar – ku e forcon tingullin – n, në fjalën – kun(d), kun(d)u, dhe na rrodhi fjala – kundu, e me shëmangien orale të njerës zanore, të parës në fjalë – u, - k’ndu, u formua fjala – k’ndu, dhe po ai tingull – u, i shëmangur gjatë të folurit, u ndryshua nga – u=ë, këndu (e), këndim-i, këndohet, gjuha që këndohet (flitet), gjuha që lexohet, leximi-këndimi i gjuhës, ku kemi disa shprehje shqipe të sotme – a din me k’ndu librat,/ a din me ma k’ndu qet letër, / k’ndimi asht punë e madhe, / njeri i k’ndushëm (i dijtur), / a shkon ti me k’ndu n’shkollë, / në kuptimin e leximit të librit, letrës, mësimit në shkollë etj.

Vlen të theksohet se vetëm tingulli – k, vertikal, si hieroglifi i ngritjes mbi botë e jetë me vizion ardhmërie – k, horizontal – kalë, kali, kurse – k – vertikal – njeriu, ecja, kalimi, kalueshmëria, tejkalimi i vështirësive në jetë, e kaluar, e kalueshme – vetëm ky tingull, nga fjala – kun-i, mbeti në formimin e emrit – kënga, nga fjala – k’ndim – këndim-i-e-et, nga kuptimi i të diturit të leximit, apo shkrim-leximit të gjuhës – në kuptimin oral zanor, tingullor, këndimi i asaj që është mësuar – kënga – që kemi tash, ndryshimin e grupit bashkëformues morfologjik – nd, në – ng, poashtu me një tingull theksimi në shqipen e vjetër – kon(g)a (skipe-illire) – ka^n(g)a (gege-skipe)– kënga (toske-skipe) – konga k’ndohet për dy fjalë – shprehje e lashtë shqipe.
Toponomi – skup (skop) u formua në bazë të gjuhës shqipe, si skipe-illire pellgazgjike – Shkup-i, (Skopje), i cili lidhet territorialisht e kulturalisht si një fjalë – emërtim shqip, që i takon një populli shqiptar edhe historikisht, si kryeqyteti i Dardhanisë (shek.VI e.r.).

Në këtë kontekst linguistik, socio-linguistik e historiko-linguistik, bëjnë pjesë tre toponome të një gjuhe, kulture dhe historiografie – skupi – skardi – skodra, të cilat sot janë të ndame në tri shtete politike padrejtësisht dhe që përbëjnë një etnitet – shqiptar, historikisht.
Toponomi – skardi që sot është ruajtë historikisht, vetëm si një emërtim më shumë malor, se sa si etnonom, me emrin – sharr-i, i cili shtrihet në mes Kosovës së sotme e Maqedonisë (Makedhonisë illire), është mbetur si substrat i emrit të fisit të lavdishëm illiro-dardhan – skordian (skordistët) që përbënin gjithë territorin e sotëm të Sërbisë qendore. Me ardhjen e sllavëve në Ballkan, filloi shtyemja etnologjike e skordistëve kah deti Adriatik, me zhbimje të spastrimeve etnike nga sllavët. Kështuqë, pas kryeqendres mbretërore të Dardhanisë – Shkupit, e me rrudhjen demografike skordiste, nga Shkupi erdhi toponomi tjetër i shtyer dhunëshëm deri buzë Adriatikut – Skodra (Skutari), Shkodra. Se sa kemi një dallim linguistik fono-morfologjik në mes të këtyre dy emrave, toponome: Skardi e Skodra, kur kemi parasyshë, emërtimin, toponomin – skord (skordistët), ndoshta edhe u bë ndonjë ndryshim fonetik të ndërrimit të vendit të tingujve – rd, në – dr, respektivisht, nga skord, në skodr, për tu larguar nga kuptimi i emrit si etnonom – skordian, në skodrian (shkodran). Me te gjitha gjurmimet e deritashme për ethymologjinë e emrit, toponomit – Shkodra (Shkodër) ku në sllavishtet e kemi – Skadar, dhe ital. Skutari, duke filluar nga ato theori, se fjala vjen me ethymologji shqipe të fjalës – folje – shko, poashtu edhe me theorinë se vie nga kuptimi i bashkimit të dy degëve të Drinit, me domethënien – shko n’Dri, nuk me duken si theori të thella e bindëse, por sikur janë ende kontestuese. I kemi dy toponome shumë të afërta – skord – skodr (skodër-Shkodër), ku fjala – Shkodër sipas një theorie lidhet edhe me fjalën – kodër, ku na jep një të vërtetë historiografike, respektivisht gjeo-linguistike, e cila lidhet me kodrën e Rozafatit, por, që kuptimi i dyanshëm ndërlidhet me fillesën – sko, e cila është vetëm një alternom i fjalës rrënje – ski (skip) – sko (skop-je) – sku (skup-i, shkupi) – ska (Skard-i, Sharr-i) - dhe të gjitha lidhen kryekëput me fjalën – skip – skipe – shqipe, si tokë e vende të Shqipes, toponome të bijve të shqipes – nga rrënja e fjalës – ski – skipe, në rrënjet tjera me disa ndryshime fonetike e sufiksale: sko – skord, ska – skard, sko – skodr (skodër). Tash a është fjala për toponomin – Skodra apo Skorda (Shkodra, a Shkorda), që është bërë me qëllim dallimi nga rrënja – skord, tek skordistët illirian. Pra na mbetët si çështje linguistike e hapur, pasiqë disa theori shkencore janë në dispozicion linguistik dhe asnjera nuk e shpreh apo, spjegon përcaktimin e saktë, si ethymologji e konstatuar definitivisht në mënyrë shkencore.

Toponomet shqipe: skupi, skardi, skordi e skodra, reflektojnë njëkuptimshmëri gjeneaogjike të një populli të lashtë në vete, me një historiografi, që nënkuptohen sot territore kompakte të një populli shqiptar.
Nga fjala shqipe – skop – shkop-i, u formua emërtimi sllav për Shkupin – Skopje, që nuk ka kurrfarë mundësie ethymologjike sllave, as si emërtim i tillë, skopje. Fjala skipe-illire – skop (skop) formoi shumë fjalë e kompozita i.e. skopik-e, teleskop (dylbi në shkop), mikroskop, makrroskop, episkop etj., të cilat lishen me fjalën – skop-shkop edhe si formë vizuale figurative e shikimit përmes një shkopi të zhbiruar, si gyp, tytë, shkop cilindrik i zbrastë me thjerëza kristali zmadhuese, që në realitet ishte me vetëm një shkop – skop ( e tëvona u bë me dy shkopa shikimi) – edhe si instrumente të vendosura në shkop-skop apo, shkopinj, si mbajtëse.

Etnonomi – shkuptar (shkupjan) i sotëm, është realisht emërtimi i banorit të Shkupit shqiptar, të cilat lidhen me kuptimin e etnonomit – shqiptar ( shkupjan, shkuptar, shkiptar-shqiptar), si i vetmi etnonom, për një citet skiptar (qytet shqiptar), ku vet fjala qytet në shqipen e vjetër ishte – citet (qitet-qytet- citet-city, ang.), skuptar nga citeti skiptar, qyteti buzë lumit Vardar – Vardarit illirian. Kurse në gjuhën turke u thirr – Uskup, gjatë invazionit turk, Shkupi si kryeqytet i Vilajetit të Kosovës, tok me vilejetin e Shkodrës, Manastirit e Janinës deri më 1912, kur mbeti gjoja si pavarësi e Shqipërisë me vetëm një trung illirian buzë Adriatikut, nga sipërfaqja e territoreve shqipare prej 110 mijë km katrorë, iu aneksuan pa asnjë të drejtë njerëzore, shteteve fqinje joshqiptare mbi 81 mijë km.katrore, toka shqiptare illire (Enciklopedia) dhe që më 1913, kongresi londinez ia dha Sërbisë e tëvona më 1945, Maqedonisë, irjm, si tregëti europiane me toka e territore shqiptare derisot më 2001, gjoja në shekullin e milleniusin e ri.

Shkrimi është përgatitur nga albanologu prof. Nezir Myrta (Drillon Gega) dhe është pjesë e librit të tij "Illiristika"

Titulli: Etimologjia e fjaleve
Ethymologjia e fjalës - BALLKAN shkencërisht origjinën e vet e ka në Gjuhën Shqipe të Vjetër, apo në Illirishten e Re dhe asnjë gjuhë tjetër indo-europiane, sot as kurrë, nuk mund ta spjegojë në bazë të morfologjisë historike as në bazë të fonetikës historike. Vetem Shqipja ka fuqi spjegimi morfologjik e fonetik, që vet emri - Ballkan, deri sot mbeti emër i papërcaktuar shkencërisht, ashtu sikur janë të papërcaktuara vet fillet e shkencës botërore.

Fjalën - Ballkan e spjegon guha skipe illire - gjuha shqipe e sotme. Kjo fjalë - Ballkan, është fjalë - skipe illire - shqipe illire, e nuk ka ndonjë gjuhë tjetër i.e., që mund ta spjegojë origjinën historiko-linguistikë me fakte shkencore.
Emri - Ballkan, përbëhet prej dy fjalëve, kur zbërthehet morfologjikisht - BALL + KAN = BALLKAN.
Fillesa, fjala e parë e kompozitës, është rrënja skipe - shqipe - BALL dhe pjesa e dytë - KAN është folje skipe - shqipe, që vie nga folja - me pasë, për të pasur, por mund të jetë edhe rrënjë e të dy foljeve ndihmëtare: me pasë dhe me qenë.

Fjala BALL është edhe emër: linguistik, gjeografik, anatomik, historik, psikologjik, filozofik, arkeologjik, sociologjik, astronomik dhe i të gjitha shkencave, ku në çdo shkencë gjen përdorimin e vet... emër linguistik: sipas Shqipes, fjala BALL, është emër gramatikor; trajta e pashquar, emër i përgjithshëm, emër konkret, emër i gjinise mashkullore, numri njëjës i emrit, emër i lakueshëm nëpër rasat gramatikore të emrit, që sipas lakimit të emrit në gjuhën shqipe, mund të spjegohet në këtë mënyrë: Lakimi i emrit BALL sipas gramatikes së Shqipes
Trajta e pashquar e emrit -

1.Emnorja (Nominativi) (një)........ BALL
2.Gjindorja (Genetivi) (i,e,të,një) BALLI
3.Dhanorja (Dativi) (një).......BALLI
4.Kallxorja (Akuzativi) (një).......BALL
5.Thirrorja (Vokativi) (o BALL) ----
6.Rrjedhorja (Llokativi) (prej - një)BALLI
Ndërsa, pjesa e dytë e kompozitës (fjalëformimit) nga BALL + KAN, rrënja KAN është folje ndihmëtare, nga folja - me pasë, për të pasur, apo nga folja - me qenë, me kanë (geg.), për të qenë, ku në të dy rastet e kemi zgjedhimin e foljes nëpër veta të përemrit vetor kështu: ball KAM (unë); ball KE (ti), ball KA (ai,ajo)- njëjsi dhe - ball KEMI (na); ball KENI (ju); ball KANË (ata, ato)- shumësi gramatikor i Shqipes.
Pra, veta e tretë e shumësit të Shqipes - KANË, si rrënjë e foljes - KAN, formoi pjesën e dytë të kompozitës BALL + KAN = BALLKAN.
Sipas linguistikës Gjenetike, e cila si shkencë moderne, që shkon paralel me linguistikën Komparative (gjuhësinë Krahasimtare), rrënjët shqipe (skipe-skype) BALL dhe KAN, që formojnë kompozitën - BALLKAN, mund të zbërthehen a deshifrohen edhe sipas Fonetikes Historike te Shqipes, ku tre tingujt e rrënjës së parë si pjesë e parë a fillese - B + A + LL = BALL, shprehin nganjë tërësi emërtimesh në vetvete, ku tingulli i parë B lidhet me hieroglifin e Thotit - BROF, që ka kuptimin e ngritjes, zgjimit, brofjes, çuarjes në këmbë, zgjimin e vetëdijes së njeriut - menjëherë pas Krijuesit (si tingull i dytë i alfabetit) - ku tok me zanoren A, kjo tokzanore B (bashkëtingëllore) formon diftongun që difton, tregon, spjegon BA - babën, të Parin e njeriut - BA-BA dhe tingulli i tretë, apo dytingullori LL, lidhet me illiret, që kuptohet sipas fonetikes historike shqipe, si dritë illire, ball illir, lidhet me dritën e diellit, dritësi, yllësirë; ku formoi ky tingull LL emërtimin për dritën në disa gjuhë i.e. licht=dritë ger., light(llajt)= dritë ang. etj.

Fillesa BALL nga emërtimi Ballkan, si emër gjeografik, kuptohet si lartësi mbidetare gjeografike, balli i tokes, balli i Dheut, balli i bregut, balli i shpatit, balli i majës së bjeshkës, balli i vargmaleve, balli i bregut të detit, ball-toka, ball-deti, ball-bjeshka, ball-guri, ball-shkëmbi, ball-qyteti, ball-mali, ball-liqeni etj. Do të thotë, fjala BALL kuptohet në Shqipen si pjesë e ngritur, e çuar, e lartësuar, që shihet sëpari, në fillim - mbi pjesët e tjera. Këtu në kuptimin gjeografik: Ballkani, toka-gadishulli (siujdhesa) përballë botes, detërave: Egje, Jon, Adriatik, Kaspik dhe përballë, në ballë të Mesdheut...
Fjala shqipe - BALLI, si emër anatomik është pjesa e parme e kokës lartë mbi vetulla, deri tek flokët - balli i kresë, balli i kokës, pjesa e parme e lartë e kokës, pjesa e përparme ashtore e rrashtës së kresë, e kafkës së njeriut. Por, si emër anatomik - balli është edhe te të gjitha gjallesat me kokë.
Fjala shqipe Balli, si emër sociologjik: balli i burrave, balli i kuvendit (kryesia), balli i katundit, balli i qytetit, balli i kombit, balli i atdheut (kryesia e atdheut prej njërezve që udheheqin), balli i vendit, balli i Odes, balli i oxhakut (kryesia e odës së burrave shqiptare), balli i ushtrisë (kreu ushtarak) etj.
Fjala Shqipe BALL-i, si emër psikologjik: ballëlartë, ballëhapur, ballëçelur, ballëngritur, ballëndritur, ballzdritur (krenaria e njeriut); ballëzi, ballëultë, ballëskuqur, ballërrexuar (ligësia e njeriut); ballëngjeshur, ballështrenguar, ballëgjak, ballëshkëmbore (trimëria e njeriut); ballëqeshur, ballëgezuar, ballëdiell, ballëdritë (gëzimi i njeriut); lule balli, lulja e ballit, ne lulballi(mesi i ballit) etj...
Fjala shqipe - BALL-i, si emër historik: balli i luftës - ballëluftë; balli i mejdanit, balli i lirisë, balli ushtarak (kreu ushtarak); balli i historisë...
Fjala shqipe BALL-i formoi edhe kompozitat e tjera: ballina (e librit); balloja (e valles, theatrit, muzikës); përballë, përballuar, përballimi, ballafaqimi, ballafaqe (haptazi); përballje, ballësimi, ballsamimi, ballancimi, ballist, balli kombëtar, ballërrudhur-ballërrudhan (rrudhat e ballit, ballë me rrudha); ballon, ballona (aeroplani) etj.
Fjala shqipe BALL-i, formoi kompozita të shumëta të linguistikës indo-europiane, qoftë emërtime gjeografike dhe shkencore në përgjithesi: Ballgaria (Bullgaria), Ballkaria (krahinë në Kauka, Balltik-u (liqeni Balltik), Balltikë (shtetet balltike), balladë-ballada (balada, poemë e vogël tregimtare); ballajkë (tambura popullore ruse në formë trekëndëshi me tre a më shumë tela); ballancë (ballancimi, peshore, peshoje, kandari); ballanit (mjek. pezmatim i kokës së organit seksual të mashkurllit); ballast, bast (rryp, ushkur në ballë trupi); balldakin (çati mbi fronin altarin në odë); ballo-balloja (pjesë vallëzuese muzikore); ballërina (balerina); ballët (baleti); ballëtmaester (drejtues i baletit); ballista (hist. makinë luftarake për të hedhur gurë, shtiza etj); ballistik (që i përket ballistikës, që lëviz sipas ligjeve të ballistikës); ballistofobia (mjek. frikë e madhe nga gositja e projektileve); ballistokardiograf (aparat që përcakton vëllimin sistolik të zemrës, me anë të ballistokardiografit); ballistokardiogram; ballsam, ballaban (njeri i trashë fizikisht); ballgun (shpardh, shparr - Quercus Conferta) etj. Ku të gjitha këto fjalëformime (kompozita) origjinën ethymologjike e kanë në Shqipen ilire - skipe illire.
Fjala shqipe BALL-i, formoi kompozitat i.e. Ballkan (gadishulli ballkanik); Ballkanika (Balcanica); Ballkanistika (Linguistika ballkanike); Ballkanologjia; ballkanolog-u; ballkanikë, ballkanizmi, ballkanizimi, ballkanizmat etj..

Titulli: Etimologjia e fjaleve
Etimologjia e emrit – ALBANIA



Korabi
Diftongu – AL tregon një lartësi të bardhë, bardhësi e lartë, shprehje e madhërishme bardhësie, për të ardhë der tek kuptimi I dritës – bardh – kuptimi I të cilës bardhësie të lartë, vie nga ama, ëma krijuesja e bardhësisë – dritës – duke u kthyer në shprehjen e theksimit tingullor të dyfishtë - L+L = LL, ku nga diftongu – AL, u formua diftongu – ALL – ama – LL(AMA) llama illire – drita – atje N*- AL – T – deri tek kuptimi I shprehjes – DRITA ATJE NALT(Ë) – gege-shqipe dhe DRITA ATJE LART(Ë) – toske-shqipe.

Diftongu – AL difton si ngritje lartë deri tek kuptimi I dritës, bardhësisë, e deri tek krijuesi nga drita – zjarri – në kuptimin e gjithësisë – me dyfishin e tingullit – L – LL - Gjithësia – All-ah (arabe), nga – al – nyje e parme e gjuhëve arabe, deri tek diftongu - ALL = gjithë, e gjitha, e tëra – në gjuhët gjermanike,(Alleman), ALL (o : ll)– gjithë, krejt – në gjuhët anglo-saksone (all sky). Pra, nga tingulli – L - si ngritje lartë e deri tek formësimi I bardhësisë – dritës – LL.
Diftongu - AL është kuptimi I fjalës N+ T (Ë) bardhësi e naltë – bardh në naltësi – bardhësi e lartë, bardhësi e ngritur - diçka e ngritur, e lartë, në kuptim bardhësie, e deri tek kuptimi i dritës – e kemi në disa fjalë shqipe - MAL – M*AL – mali, kodër e lartë, e madhe, kodër e ngritur mbi rrafshin tokësor, e cila fjalë është PIE (paraindo-europiane), fjalë aqë e lashtë shqipe – mal, mali, malet, malor, malok, Malcia (Malësia), malësori, malësorja, malësorët etj.

Diftongun AL e kemi poashtu në fjalën shqipe – PAL – p*< al (krhs), pale, paleo (zoiku), në shqipen e vjetër ka kuptimin e domethënies së lashtësisë, apo kur dikush pyet – Pale, na thuaj diçka... ? Apo kur çuditet njeriu për diçka – Pale pale! Si shprehje e pakënaqësisë apo edhe e kënaqësisë, kur ndëgjon dika të bukur, të mënçur...

Diftongun AL e kemi poashtu në fjalën – dal = d*al – dalja, të dalurit, rrugëdalja, derëdalja, shtegdalja, që kuptohet si avansim përpara, e deri tek fjala – ndal – (nd)* al – ndalja, ndalimi (halt, ger.), që kulmi i fjalës është rrënja – al. Poashtu tek fjala shqipe – kal-i – k* al – kuptimi edhe si zoonom, emër kafshe, kalë, kali – poashtu edhe si fjalëformuese e disa kompozitave tjera – kalimi, kalorësi, vendkalimi, anashkalimi, kaluar, kaluese etj. Gjithashtu në fjalët tjera shqipe – val – val(ë), vala – v* al – si ngritje vale mbi nivelin e ujit, - fjalë – fj* al (ë), ku – fj – është të folurit, gjuha, tëvona tek fjala shqipe – b* al (ë) – Bal(ë) është si kuptim bardhësie, Bala.
Kurse me rrënjen e diftongut – al – si ngritje, përsosje e të shprehurit të gjuhës – fjala – gjithashtu kemi fjalën shqipe – gal – g* al – (geni - al ) si ndryshim i genit – al , deri tek fjala që shquan si sufiks – al – gjeneral, sufiksal – genial, gjenial, verbal, paradoksal, final etj.

Këto ishin vetëm disa fjalë shqipe, përmes të cilave deshtëm të kuptojmë se ku gjindet diftongu – AL – në parimin: prej të afërmes kah e largëta, duke hulumtuar deri tek burimi apo ethymologjia e diftongut në fjalë, pasiqë është aqë i lashtë PIE deri tek Gjuha e Parë e njeriut, në kuptimin gjeneral – për të dalë tek formimi i rrokjes – alb – si një nga shumë rrokje tjera – alb, alf, alk, alp, alv – / alb = alba, albania, / - alf=alfa, / - alk= alka, alkimia, / - alp= alpe, alpet, / - alv=alvan, alvin, alvanit etj.

Diftongu – AL formoi antroponome, toponome, etnonome, PIE – që mendoj se është më i lashtë sesa diftongu – AR – për të ardhë tek rokjet e përafërta – ALB – ARB – respektivisht tek etnonomi – alban – arban – (albën – arbën) – Albania – Arbania – Arbëria, deri tek etnonomet – arbanas, arbër, arbëresh, arvanit-as etj.

Përkundër të gjitha studimeve të derisotme të linguistëve: G. Majeri, A Majeri, N. Jokli, E. Giordano, P. Skoku, M. Pavloviqi, V. Dorsa, T. Trajanoski, P. Ilievski, J.B.Hofmani, A. Walde, H. Pederseni, A. Ducellieri, A. Vukiçeviqi, A.V. Desnickaja, M. Shufllaji, C. Truhelka, e deri tek linguistët shqiptarë – S. Frashëri, E. Çabeji, Sh. Demiraj, A. Xhuvani, I. Ajeti, A. Buda, Z. Shkodra, R. Ismaili, S. Anamali, Dh. Shuteriqi, E. Sejdaj etj. të cilët dhanë kontributet e tyre në ethymologjinë e emrave – alban – arbën – si përfundim i derisotëm shkencor linguistik – "mbetët çështje e hapur dhe se nuk ekziston një mendim i përbashkët" definitiv se këto dy fjalë – alban – arbër – janë me ethymologji illire-shqipe, por Çabeji e Pederseni, ngulin këmbë se këto fjalë janë të huaja (!) duke u nisur nga rrënjet – alb – arb. A duhet të mbetet kjo ende çështje e hapur e derikur?

Mjafton ta marrësh vetëm studimin e njerit prej këtyre studjuesve dhe të gjithë i ke aty !
Përdorimi i këtyre dy emërtimeve alban - arban (arbën), qoftë si rrënje të fjalëve – alb – arb – edhepse përputhen hipothezat e linguistëve, se kemi të bejmë me të njejtin etnonom etnogjenetik të përcaktimit të emrit për të njejtin popull, i cili më vonë do të quhej shqip – shqiptar ( e që ndoshta, edhe para këtyreve – skip – skiptar), - duhet kuptuar si ndryshim kohor gjatë etapave historike dhe ky përdorim (përgojim) jovetëm që flet për të njejtin popull, por ngërthen në vetvete një dallim si metamorfozë kuptimore etnonomike, përmes dy tingujve të ndryshëm të të dy rrënjeve L tek rrënja ALB dhe R tek rrënja ARB. Tash, shtrohet pyetja: cili prej tingujve të të dy rënjeve L (ALB) – R (ARB) do të ketë ekzistuar më përpara në rrënjen e vet L në alb – apo R në arb, për ta dijtur se cila nga këto rrënjë është më e lashtë?

Arabët jetuan nga ari (ari i bardhë e ari i zi – nafta), ndërsa arbnorët jetuan kryesisht nga ara e bukës si formë ekzistence.
Nëse diftongu AR si fillesa e emërtimit të etnonomit arab – Arabia do të bazohej në pikëpamje ethymologjike – do të thoja, se vie nga kuptimi i metalit të çmueshëm ar, ari, sepse atje nuk kemi të bëjmë me – arë – ara – arat – tokë e gatshme për të mbjellë të lashtat, sikurse kemi të bëjmë tek etnonomi – arban, arbën Arbania – Arbënia / – arbër – Arbëria. – Mendoj se diatheza etnonomike dallon përnga procesi i punës, ku nënkuptohet puna si mjet ekzistence. Çka do të thotë se diftongu AR është më gjeneral i përgjithësuar tek disa popuj – ar – arab /, ar – armen /, ar – arban-arbën-arbër / - si e drejtë kuptimore etnogjenetike e popujve në fjalë – nga të tri rrënjet – ara / arm / arb / - si etnonome për tre popujt – arab, / armen, / arban-arbën-arbër. Nga diftongu ar u formuan rrënjet tjera, të cilat dallojnëe secila sipas kutimit të tyre, gjatë formimit të emërtimeve sikurse janë disa sosh: arb, arg, arm, ark, art, ars, arp etj.

Ndërsa, tek etnonomi nga rrënja – alb – kemi një kuptim fonetiko-morfologjik në vetvete, sepse është i vetmuar, si një etnonom në vete, me paraqitje synkronike të një singullariteti morfologjik, që formoi etnonomin – alban – Albanoi – Albanopoli – Albania.
Mendoj se më e lashtë është rrënja – alb, si rrënja monomorfologjike e etnonomit sesa kjo – arb, të cilat i përkufizon në përcaktimin emroro-historik vet tingulli i përbashkët – B, i cili e fikson kuptimin e njejtë, respektvisht - i cili i shquan rrënjet në fjalë – alb – arb, sepse rrënja alb është e njëmvehtësishme, që nuk ka ndonjë shoqe tjetër, përsa i përket një etnonomi për emërtimin e popullit – alban, që vet albanët ishin një prej fiseve illire-pellgase.

Nga rrënja arb kuptojmë një rrafsh të pjerrtë, për qëllim sa më lehtësim pune fizike, bregore të një are të bukës – si arë buke, nga arë basi – arëbansi - arëberësi – / arban-arbanët Arbania / arbënët – Arbnia – Arbënia / arbëri – arbërët / arbëresh – arbëreshët – Arbëria. Edhe kjo ka të bëjë me një – naltësi – n* - al – t (ë), lartësi ku krijon një bardhësi të të lashtave – një – alb (albus) bukolik që dallohet në natyrë kah pjekja e të lashtave. Më shumë këtu nënkuptojmë profesionin bukolik të bujqësisë së illirëve, si bujq e blegëtorë të vyeshëm, por që ekzistenca mvarej kryesisht nga ara e bukës. Këtë përcaktim etnonomi arb – arbnor - arbëror e lidhë thjeshtë edhe S. Frashëri dhe ky është përcaktimi më i njohur në të gjitha përmasat etno-gjenetike të etnonomit, si përkufizim popullor e nacional i arbonëve të Arbnisë, arbnorëve të Arbënisë – arbërorëve të Arbërisë.

Ndërsa, rrënja alb, kuptohet si al – hi hillir – që e përcakton vet rrënjen – tingulli - b – dhe nuk është vetëm si një shenim hartografik në Illirinë e Vonë, në shek. II-të e.r. nga gjeografi Ptholemeu, në hartën ballkanike me etnonomin – Albanoi, e që merret edhe nga greqishtja – Alvanoi – por, është kjo rrënjë – alb – edhe më e hershme, sepse, sigurisht Pthoemeu nuk e krijoi i Pari këtë etnonom, por e mori nga larg nga Hartografia hillire – atje nga ai – hi hillir –al – që tëvona u bë një – al arab – i formuar nga hieroglifet e Thotit Skipe – Tehuti .

Diftongu – AL – si fillesa e shumë fjalëve, antroponome, toponome, hidronome, e deri tek etnonomi – alb-a-n-i-a – doli a rodhi nga pjesa gjeo-morfologjike jugore e trekëndëshit illirian trekontinental azio-afriko-auropian. Ky diftong AL mori kuptimin e hinit (hini i zjarrit) në kutimin etnogjenetik të origjinës së jetës së njeriut e gjallësave tjera në natyrë – dhe në kuptim të gjërë të mendimit, u bë fillesë emërtimi të kuptimshmërisë linguistike e shkencore në shumë fusha diturie. Kështu, nga ky diftong - al - u formuan shumë kompozita linguistike gjenerale – emërtime me fillesën - al – hinore, nga hini, apo tretja e bimëve dhe e kafshëve pas jetës, rrodhi fjala arabe – AL K’AL – që do të thotë, - hii bimësh dhe shprehja – al kimi, alkimia, si shprehje alkimike – alk – alkalet, alkaloidet, alkimetri, alkaloza, alkimetria, alkitherapia, alkooli, - al ku’ul = pluhuriza etj.
Diftongu AL – hini hillir përmes fjalës shqipe – bardh – ku edhe i merret tingulli fillesë – b – dhe gërshetohet fonetikisht me – al – në – alb – nga boja e bardhë, ngjyra e bardhë, nga ai hii hillir linguistik – nga kuptimi i origjinës së jetës nga hini, rrodhi fjala – alba – nga rrënja – alb. Tash këtu fjala alba – ka kuptimin – bojë njeriu, që në shqipen e vjetër është shprehja kuptimore – një bojë njeri – edhe si bojë e bardhë, por edhe si masë gjatësie e njeriut, gjatësia e figurës së njeriut, si gjatësi vertikale, por edhe si gjatësi horizontale – për të vdekurin. E shtini n’dhee një bojë njeri! Një bojë njeri thellë në tokë! Një bojë njeri naltë! E tjera shprehje shqipe, që lidhën me ketë dykuptimshmëri bilogjike, me dy kuptime të ndryshme dhe me një shprehje linguistike.

Nga ai – al – hii hillir që nënkuptohet boja e hinit, bojë hini - ngjyrë hiri, nga hini i zjarrit, e që kjo fjalë shqipe si diftong – HI (hii) hini, nga Shqipja e Vjetër, përmes një tingulli të lashtë, që sot merret si grup dytingullor – nd – ishte vetëm një tingull gege-shqipe – si bashkim fonetik n+d=nd, që nuk ekziston sot në alfabetin e shqipes, por që flitet në gjuhën e folur – u formua edhe spjegimi për etnonomin – hind – hindi – Hindia, India. – Ku vet toka e Indisë është bojë hini, njerëzit janë bojëhini, natyra e Indisë është si bojëhini, toka,dheu si bojëhini. Mirëpo, me shëmangien e tingullit fillesë – h – ashtu sikurse në shumë etnonome, toponome, hidronome i.e. në gjuhët indo-europiane (Histria, Hindia, Hadriatiku, Hindiana, Historia, Hilliria, hilli – hylli, etj.) edhe tek etnonomi – Hindia – Toka Hinore (Hindore), rodhi ky etnonomi i sotmi – India. Kështu e mendoj pra, edhe ethymologjinë e vet emrit – Hindia – India, si etnonom edhe si toponom a hidronom – Hindi – Indi, lumi që brigjet dhe lymi i të cilit janë bojë hini – ngjyrë e përhirtë, e përhimtë, e përhime, përhimur, hinore.

Fjala alba – si rrënja e shumë kompozitave tjera i.e. në të vërtetë është PIE si formin i etnonomit – alban – i cili e ka kuptimin e dokës së njeriut, i dokshëm, i pashëm, i bukur, alban = i bardhë. Nuk ka fuqi ekzistuese përcaktimi i etnonomit – alban – nga rrënja – alp – që sipas disa linguistëve edhe sipas E. Çabejit, po vijka nga kjo rrënjë – alp me kuptimin ‘thik përpjetë’, pjerrtësi e rrëpinjtë malore, alpike dhe paska pësuar ndryshim fonetik, si alterfon ndryshimi i tingullit – p – në tingullin – b – dhe nga rrënja – alp, qenka formuar rrënja – alb -, që po u lidhka me kuptimin alpik, malor, alban = malcor, malësor, sepse qenka vet relievi gjeografik malor alpik i vet Shqipërisë!
Vet kuptimi linguistik i rrënjes – alp – mendoj se nuk është tregues i pjertësisë së alpeve, por një kuptim i bardhësisë, që alpet gjithmonë duken të bardha nga bora (dimër e verë) dhe për atë logjikë edhe e morën emrin si toponom – alp – alpe – gjithmonë të bardha nga bora, si kuptim i lartësisë së bardhë, apo i bardhësisë së lartë. Këtu tek toponomi si emër gjeografik – alp – alpe – mendoj se rrodhi nga skipja illire – m* al – p = malp, malpe, nga fjala shqipe – mal, për tu refleksuar diftongu – al – si kuptim i bardhësisë – bjeshkë gjithmonë me borë, bjeshkë të bardha, bjeshkë bore etj. si kuptim gjenealogjik i bardhësisë – Alpet.

Ethymologjia e emrit - Albania – si kompozitë e formuar nga rrënja – alb – që do të thotë – bardh – edhe vet enonomi – alban – si dhe toponomi, emri i vendit të shqiptarëve – vijnë si fjalëformime nga domethënia kuptimplote – alb = bardh, alba = bardha, albani = bardhi, Albana = Bardha, albanët = bardhanët, Albania = Bardhania.

Pra, emri – Albania – vie nga rrënja – alb = bardh, që mund të vërtetohet shkëncërisht dhe të përcaktohet më drejtësi logjike, linguistike, leksikografike, gjeo-morfologjike, pikërisht nga kuptimi i sotëm shkencor i të gjitha kompozitave të cilat vijnë, nga kjo rrënjë – alb – duke krahasuar vetitë psiko-fizike të zoonomeve, si bionome, apo si veti karakteristike materiale shkencore, qoftë si elemente, duke peshuar me vërtetësi përbërjen shpirtërore, fizike e materiale, të emërtimeve që vijojnë:

Albatrosi = zogu i bardhë i deteve australiane.
Albedo-ja = bardhësi-a në Astronomi: ajo pjesa e dritës rënëse – vrushkulli i bardhë i
Dritës që përhapet, shpërndahe nga një sipërfaqe.
Albin = albus = i bardhë, njeri apo kafshë me veti të bardha – albniste.
Albinizëm = bardhësi, në mjekësi: mungesë e plotë e lingut të pigmentit në lëkurë e në
Anekse të saj – shënja e bardhë e lindjes në lëkurë.
Albit = bardhor, në mineralogji – feldspat i bardhë.
Album = bardhësi – fletore e posaçme me fletë shumë të bardha, për fotografi...
Albumina = e bardha e vesë (voes).
Albuminometri = në kimi – lëngu organik në të bardhë të vesë (voes) – aparat, për
Matjen e të zbardhurit të urinës.
Albuminurina = bardhësia në serumin e gjakut e urinës, zbardhimi i urinës...


Të gjitha këto emërtime edhe shkencore vijnë nga rrënja e fjalës – alb – që domethënë – bardh – në kuptimin e përbërjes dhe të funksionit të tyre si elemente, të emërtuara sipas vetive të tyre.
Faktet shkencore dalin nga origjina e tingujve ashtu sikur edhe janë formuar.
Tash, se cili emërtim etnonomi është i imponuar për shqiptarët – etnonomi i sotëm alban – apo etnonomi – shqiptar – edhe si toponom – Albania – apo – Shqipëria, ku disa linguistë shqiptarë dhe të tjerë, e marrin imponim etnonomin – shqiptar

Mendoj, se etnonomi – alban – gjeo-morfologjikisht është vetëm një emër i një fisi të lashtë të illirëve – kurse, etnonomi – shqiptar (skipetar) – është gjithëpërfshirës i shqiptarëve ballkanik, respektivisht, na del aqë sa edhe është me të vërtetë atdheu i shqiptarëve – e për pushtuesit më i madh në kuptimin gjeo-historik dhe hartografik – si etnonom bashkimi edhe jashtë kuptimit të një fisi illirian Albanoi.
Për këtë shkak edhe u njoftë ndërkombëtarisht nga bota e sotme ky etnonomi, që mendoj së pikrisht, ky është i imponuar nga fuqitë – Albania, gjuha albane, historiografia albane, kultura albane, - e jo ashtu siç e thotë e vërteta historiografike shqiptare – Shqipëria, gjuha shqipe, kultura shqiptare, historiografia shqiptare... Ngase, imponimi u bë pikërisht nga fuqitë e kohës, që mos të njihet etnonomi kuptimplotë i shqiptarëve e tokave shqiptare te pushtuara nga popujt sllavo-grek, që me toka e popullësi shqiptare edhe u formuan si shtete përrreth dhe mbeti një pjesë gjeo-politike - toponomi – Albania!

Me fjalën – Shqipëria – përfshihet gjithë ballkani shqiptar illirian – ashtu sikurse edhe ishte gjatë pushtimit turk i ndarë në katër Vilajete: Kosova, Shkodra, Manastiri e Janina – ashtu sikundër ishin edhe fiset illire si shtete antike – Illiria, Epiri, Makedhonia, Dardhania, Delmatia, Dakia, etj.
Të dyjat këto etnonome – Albania e Shqipëria paraqesin të njejtin kuptim historiko-linguistik, por që dallojnë në kuptimin gjeopolitik të shqiptarëve ballkanik. Mjafton, vetëm të krahasosh vëllimin hartografik dhe gjeopolitik të Shqipërisë gjatë pushtimeve turke e romake, ku Shqipëria ishte edhe për katër herë me e plotë (as e madhe as e vogël) por sa ishte dhe është sot populli shqiptar në Ballkan, e që duhet patjetër të bashkohet në Shqipëri të Vërtetë!
Etnonomi – shqiptar (skipetar) është unikati më i përshtatshëm – Shqipëria!


Shkrimi është përgatitur nga albanologu prof. Nezir Myrta (Drillon Gega) dhe është pjesë e librit të tij "Illiristika

Titulli: Etimologjia e fjaleve
ORIGJINA REALE E EMRIT - I L I R

Albanistika, si shkenca linguistike e cila merret me studimin dhe prejardhjen historike te gjuhes shqipe dhe percaktimin e Shqipes ne Indo-europianistike, apo percaktimin e vendit te gjuhes shqipe, ne grupin e Linguistikes indo-europiane - duhet te percaktoje shkencerisht emertimin e vet paraardhesit te shqiptarit qe derisot njihet me emrin - i l i r.
Emri - i l i r, derisot njihet si emertim i stergjyshit te shqiptarit-skiptarit(albanit),si antroponom dhe - Iliria, si emer gjeografik - toponom, vendi, atdheu i ilireve. Nga fjala - i l i r, rrodhen fjaleformimet shqipe: Iliri, Ilirja, Ilire, Iliret, Iliria, Ilirolog, Ilirologji-a; - qe per ndryshim nga Sllavistika (ilir, ilira, ilirska, iliri, Ilirija,ilirolog, Ilirologija) ku theksohet dytingullori sllav - L=LL, kurse ne shqip theksohet L dhe per ndryshim nga Romanistka (illyr, illyra, Illyria, illyrian, Illyrians, illyrolog, illyrologie - nga latinishtja - Hilliria, Hillircum dhe para saj nga greqishtja e vjeter - Hilliricos) - ne vet Shqipenna del krejt ndryshe per dalim nga dy grupet e medha te Linguistikes indo-europiane.

Tash shtrohet pyetja madhore: pse emri - i l i r, ne gjuhen shqipe theksohet me tokzanoren (bashktingelloren) - L dhe ne te dy grupet e gjuheve sllave e romane, theksohet me konsonanten - LL ? Dhe kush e shtroi kete ide te percaktimit te fjales - i l i r, nga fjala "i lire", si njeri i lire, njerez te lire, iliret, populli ilir, gjuha ilire, historiografia ilire, si popull i lire, qe paska lidhje me termin - liria? Dihet se pergjegja eshte edhe me madhore sesa vet pyetja: shqiptaret pranuan dhunshem krejt cka iu dedikua nga tjeret (nga bizantinet, greket, romaket e sllavet) derisot, u be gjithcka nga e pamundshmja si e mundshme nga pushtimet tremijevjecare mbi pasardhesit e ilireve, ketyre shqiptareve te sotem. Pushtuesit diktuan gjithcka vitale, qenesore, historike, guhesore e historiografike me politikat e tyre mbi shqiptaret dhe tokat e tyre. Shkalla me e tmerrshme e shkaterrimit te historiografise shqiptare, vazhdoi sidomos pas ndarjes se religjioneve Lindje - Perendim (Konstantinopoli e Roma, e fillim te gjysmes se Dyte te Mijevjecarit te Dyte te Epokes se Re, ndarja e kishes bizantine nga ajo romake...kah 1050).

Shqiptaret ishin ne ate kohe te ndarjes se ketyre dy besimeve, ne fazenme kritike ekzistenciale hamletiane, si i vetmi pasardhes ilirian, i vetshpetuar pa u shkrii e asimiluar, si e vetmja rrenje e gjalle e trungut ilirik.
Tash, kush i shtyri shqiptaret vet ta deformojne vetiu emertimin e paraarshesve te tyre - illireve, ne - ilir?

Pergjigje: Emri - ilir, i cili shkencerisht paraqet antroponomin dhe - Iliria, qe paraqet toponomin, emertimin e vendit te ilireve, te paraardhesve te shqiptareve ballkanik, derisot ne letrat shqipe, ne gjuhen e folur e te shkruar shqipe edhe ne vet gjuhen e njesuar letrare, eshte thene e shkruar, sipas doktrinave te huaja, te linguistveve tjere dhe jo sipas vet kuptimit te vet emrit - illir.

Sipas linguistit Truhellka na doli kuptimi i emrit - ilir, nga fjala shqpe "i lire" nga spjegimi linguistiki vet emertimit, se po dojka te thote ne gjuhen shqipe si - "i lire" (njeri i lire, njerez te lire, toke e lire - ne kuptimin e fjales - liria! Kesaj theze e cila u be gati edhe hipotheze (si e vetmja shprehje e spjegimit te fjales - ilir edhe ne kuptimin shkencor albanistik nga vet albanologet shqiptare - jovetem qe nuk iu kundervua askush shkencerisht, por edhe e perqafuan perzemersisht, duke u vetkenaqur se shqiptare vertete qenkan "te lire" dhe liria paska ardhur nga vet termi shqip, duke mos e kuptuar, (me qellim a paqellim) se shqiptaret kurre nuk ishin te lire dhe kjo hipotheze nuk ka te beje aspak me "lirine e lireve", por, kjo eshte vetem nje ngaterrim udhe shkencore, sic tote populli shqiptar "per ta humbur rrugen ne oborr". Mu per ate linguistet e huaj, shkruan e thane, se "shqiptaret e kane ende te papercaktuar, vet emertimin e paraardhesve te tyre".
Dhe kjo eshte tmeresisht e vertete!

E VERTETA per emrin - ilir, gjurmohet e zbulohet ne vet authoret antik grek e latin e para tyre deri tek Apiani i Aleksandrise e Herodoti...Dihen fjalet - HILLIR, HILLIRIA, HILLIRICOS, HILLIRICUM, ku vet rrenja e fjales eshte - H I L L - dhe me ket fjale kuptohet emertimi i trupit qiellor - HILL, HILLI, qe eshte shume me i lashte se vet emri - hell, helli, si emertim per - Diellin (DIHELLI= DI + HELLI)Helli di, di Helli gjithcka si burim i te gjallit, rrjedhe e jetes, kroni i jetes, krijuesi i jetes mbi toke. Kjo fjale - HILL eshte shume para fjales - HELL si dy fjale te se njejtes gjuhe - illire (hillire)- pellgaze (pellazge), atebote kur lidhet me gjuen e Pare te Njeriut - KUNIFORM (Cuneiform Language), qe eshte vet Shqipja e Pare (guha skipe) gjuha e popullit te pare, te quajtur "populli i pellgut te ujit", nga pellgazet (pellazget).
Fjala - HILL, qe nenkupton trupin qiellor, yllin, ne Shqipen e Vjeter na del me alternimin e zanores - i, ne - y, HYLL, hylli, "HYLLI I DRITES" (revista e Gjergj Fishtes)(193 , poashtu nga shemangia e nistores H, rrodhi fjala - YLL, Ylli (njajesi i emrit) dhe - Yje, Yjet (shumesi i emrit), poashtu tek percaktimi i grupit te yjeve - Yllesia (Yllesia e Shqiponjes etj),
Yllesite Kosmike...

Pra, pas shemangies se nistores H ne Linguistiken indo-europiane edhe ate Gjenerale, ku edhe vet emertimi - Hindo-europian, rrodhi ne - indo-europian (i.e.)ashtu sikur tek emertimet tjera topografike - Histria (Istria, Istra; Hadriatik (Adriatik), Hindia (India), Hindi (Indi), Hindiana (Indiana), Hillinois(Illinois) etj. edhe ne shqipen e vjeter ishte - hill, hilli, Hilliria etj. dhe tash ne vend te - yll, ne shqipen, per ta ruajte origjinalitetin linguistik, duhet te mbetet - ILL, illi, illiret, Illiria, si ruajtje gjenetike linguistike dhe keshtu ofrohet edhe me vet kuptimin e linguistikes i.e.

Pra, emertimi - HILL ishte vet rrenja emrit te paraardhesve te shqiptareve, qe besonin ne HILL, ne hillin si trup qiellor, e tevona ne vet Diellin - Hellin si Zot (besimi monotheist, nga ai politheist). Percaktimi i vertete shkencor del nga argumentet baze linguistike, si e vertete shkencore historiografike, per shqiptaret dhe gjuhen shqipe, si gjuha e drejtperdrejte e gjuhes illire dhe duhet te thohet ne percaktimin real linguistik: ILLIR, ILLIRI, ILLIRT - ILLIRIA, GJUHA, ILLIRE, TOKA ILLIRE, ATDHEU ILLIRIK, BALLKANI ILLIRIK, ILLIRIKA dhe illiret jane paraardhesit e vertete te shqiptareve te sotem ballkanik dhe pasardhesit e Pellgazeve (Pllazgeve) te ster-sterlashte! Kur e zberthejme fonetikisht, sipas Foneties Historike, ne Linguistiken Gjenetike si shkenca moderne e sotme, gjate operacionit fonetiko-historik, vet fjala - rrenje - HILL, si emertim illirian, na rilindet keshtu:

H - nistorja e shemangur i.e.me kuptimin e Hames-dihames, onomatopeja e dihames, hukames, frymemarrjes e frymeqitjes, onomatopeja e te GJALLIT, onomatopeja e Jetes se gjalleses...
I - tingulli qe spjegon lartesine qiellore, lartesine fonetike gjuhesore, klithmat (gezim e hidherim), shkallen me te larte te shprehjes psiko-fonetike te njeriut ne permasa te larta te shprehjes permes intonacionit (theksimit) zanor.
LL - eshte kuptimi i Drites, shkelqimit, ndricimit, zdritjes, bardhesise, shkelqesise, asaj qe i thome kuptim jete, duke e perjetuar permes shqises se te pamit (syve), ku krijoi fjalet emertuese i.e. Licht ger. Light ang. svetLLa slla. etj. lluca (luca), e ne Shqipen krijoi emertimin - llame-llama=llampa, llampa e drites etj.
H + I + LL = HILL


Shkrimi është përgatitur nga albanologu prof. Nezir Myrta (Drillon Gega)

Titulli: Etimologjia e fjaleve
ETHYMOLOGJIA E EMRIT - SHQIPJA

FLAS SKIP
*) Skipja - est fjala krysore nomuse omtare - oma nom, qe krijoi linguinomin - nomimin per guhen - Skipja ( spikja skipe - guha skipe), oma nom, qe krijoi antroponomin - skiptar - dhe oma nom, qe krijoi toponomin - Skipnia - Skipëria
authori
Shqipja - është fjala kryesore emruese amtare - ëma emër, që krijoi linguinomin - emrimin për gjuhën - Shqipja (gjuha shqipe), ëma emër që krijoi antroponomin - shqiptar - dhe ëma emër, që krijoi toponomin - Shqipëria.
Shqipja është - Oma që omnon- Ama që amnon-emnon - Ëma që emron, tri shprehjet kryesore, që përcaktojnë gjuhën në linguistikë:

1. Antroponomi - emrimi I njeriut - shqiptar pjestari I popullit shqiptar, populli shqiptar, kombi shqiptar, atdheu shqiptar…Prej të cilit antroponom - shqiptar, u formuan fjalëformimet shqipe: shqiptari, shqiptare, shqiptarja, shqiptaria, shqiptarizma, shqiptarizimi, shqipërim-I-e-et, shqipëron, shqipërues-I-e-it-et etj.
2. Toponomi - Shqipnia-Shqipëria emrimi I vendit, tokës - atdheut.
3. Linguinomi - spikja skipe - guha skipe - gjuha shqipe - Të folurit shqip, folja shqipe, shkrimi shqip, e që me - spikja skipe - nënkuptohet - shpikja, zbulimi, si spikatje, spikamë, e spikatur - e persosur, zbulimi I spikatur për të folurit e gjuhës, shpikje e spikatur (spikje e spikatur), të folur të persosur.
Shqipja - si fjalë shqipe, është emrimi prej të cilit rrodhi dhe u formua si fjalë-emër për shqiptarin, me të cilën fjalë, nënkuptohet - zogu - emër shpendi, zogu I qiellit - shqipoja (gege-shqipe), shqiponja (toske-shqipe), shqipja (pëgjithsisht, në gjuhën shqipe), prej te cilit emër morën emrin shqiptaret - shqiptari - Shqipëria - Shqipja - gjuha shqipe.

Ëmrimi I Zogut të Qiellit në gjuhën shqipe të vjeter është - skifter, skifteri, skifterat - kurse me ndryshimin e tingullit të lashtë illiro-pellgas të zanores - I në - Y, rrodhi emrimi - skyfter-skyfteri-skyfterat. Ky ndryshim tingullor I zanores - I, në - Y, krijoi shumë probleme linguistiko-ethymologjike edhe në vet emrin - shqipja-shqypja, shqipoja-shqypoja, shqiptari-shqyptari, Shqipnia-Shqypnia.
Por, këtë ndryshim të tingullit, zanores - I, në - Y, duhet kuptuar, vetëm, si një ndryshim fonetik dialektor, të cilin e hasim edhe në shkrimet e disa rilindasve tanë, përkundër gjuhës së folur - dhe duhet të mbështetemi në Shqipen e Vjetër apo Illirishten e Re.

Fjalët e hershme shqipe - skifter, skifteri edhe para atyre emërtimeve edhe më të lashta - skipter, skipteri, skiptar, skiptari për emrin - shqiponja, na çojnë drejtë kah fjala emërtuese illiro-pellgase - skip, që lidhet direkt me SKIPE THOTI krijuesi i hieroglifeve botërore dhe krijuesi i Alfabetit të Skipes Parë - si bartje e Atllantishtes, gjuhës së atllantëve, pas Përmbytjes së Atllantides dhe sjelljes së saj në brigjet e Nillit, ku Thoti Skipe, solli pëcaktimin e Gjuhës alfabetike, si gjuhë me alfabet të vetin, që njihet - Alfabeti I Thotit; pre të cilit u formuan të gjitha alfabetet e gjuhëve të lashta…
Kjo trashigimii evolutive e fjalës së lashtë shqipe ballkanike - SKIFTER - SKIPTER - SKIPTAR është aqë e lashtë, sa na ndajnë shumë periudha historike edhe shumë para asaj Parahistorisë, të cilën ne e quajmë, si koha parahistorike, deri tek alfabeti I Thotit, Thotishtes - skip spik.

Fjala e gjuhës shqipe të vjetër - skifter, skipter-skiptar, e cila edhe sot flitet tek shqiptarët ballkanas, pas emërtimit të shqiptarit - shqiptar dhe vendit të shqiptarëve - Shqipnia - Shqipëria, rrodhi emrimi më I vonë, të cilin e planifikuan tjerët e jo shqiptarët, si dedikim oriental. Anipse, qëllimi ishte të lidhet me emërtimin e Skipes Parë, tek Thoti Skipe. Ky emërtim solli shumë probleme interactive linguistike, sidomos në Fonetikën Historike.

Emri me të cilin lidhet emërtimi I zogut qiellor - skipe, skipja - si personifikim lingistiko-historik dhe lingui-etnogjenetik, për shqiptarët
- shqipoja, shqiponja, si emërtim më I afërt logjikisht me emrin - shqiptar dhe si symbol I trimërisë, guximit, symbol I lirisë në flamurin shqiptar, shqiponja me dy krerë - ku dy kokat, symbolizojnë Gegën dhe Toskën - Gegëninë dhe Toskërinë, si dy krena nga Një Trup I Atdheut shqiptar. Ky emërtim shqipe, shqipja, shqipoja, shqiponja u bë për shkak të gjeneralizimit të emrit në fjalë, si përgjithësim morfologjiko-linguistik dhe gjeolinguistik, si: antroponom, toponom dhe linguinom.

Tash, shtrohen pyetje madhore, të cilat nga gjuha e sotme shqipe balkanike, na shpiejnë në një fono-morfologji historike të veçantë, në të cilën është një fonetikë historike e posaçme, sipas së cilës edhe u bë shkakëtare kryesore, që mos të njihet botërisht sot vet emërtimi antroponomistik - shqiptar dhe emërtimi toponomastik - Shqipnia, Shqipëria, as të njihet gjuhë shqipe - por të njihet në botë, si - alban, gjuha albane dhe toponomi - Albania.

Sipas George Fred Williams-it, për emërtimin e hershëm të vendit të shqiptarëve, Toka e shqiptarëve, thotë: "Alvanon" ishte një krahinë e vogël e këtij vendi, prej të cilës, pushtuesit I dhanë emrin - Albania në shekullin e Dytë ( shek. II-të e.r.) Emri I këtij vendi është - 'Shqipëria', dhe populli I saj quhet ' shqipëtar', dmth. "Toka dhe bijtë e shqiponjës (Eagle)". Kështuqë Williams-I, nuk e ka fjalën për emërtimin - Albania, por për emërtimin - Skiperia, Shqipëria, Toka e Shqipeve, ashtu sikur Gustav Meyer-I në veprën e tij - Das Land der Skipetaren - Vendi I shqiptarëve, duke potencuar strukturalisht lidhjen gjenetiko-linguistike të shqiptarëve me shqipen, shqiponjën, e jo me lidhje në emërtimin - Albania, por, me emërtimin - Skiperia.

a) A flitet e shkruhet drejtë - në gjuhën e sotme shqipe, fjala - shqipe sipas këtyre variantave të lartpërmendura linguistike e fono-morfologjike të vet rrënjes së saj dhe sipas kompozitave në fjalë, që burojnë nga ajo rrënje linguistike nga skipe në shqipe dhe

b) Sa është e afërt, kjo fjalë e gjuhës shqipe - shqipja me atë skipja në gjuhën e Skipes së Parë prej të cilës edhe u formua, si bija e skipes illire, apo Illirishtes së lashtë pellgazgjike - si Ama e Shqipes? Prej të cilës spikje skipe - guhë skipe-illire u lind Shqipja, ashtu sikurse u linden gjeneratat epokale pellgazo-illiro-shqiptare - duke u bazuar në emërtimet e origjinalitetit morfologjik, si origjinalitet linguistik: shqipe, shqipja - shqipet (si shpend - zog, zogjë - zogu, zogjët) dhe shqipe, Shqipja (si gjuhë)! Kjo alternativë linguistike u bë në vend të fjalëve emërtuese të lashta - skipe, skipja, skiptar, skipetar, Skipnia, Skiperia!

c) Cila ishte fjala e parë e gjuhës illire-pellgase të stërlashtë, e cila përcaktonte vet emërtimin e emrit - shqipe, shqipja (si emër shpendi, zogu) dhe nga e mori illirishtja atë fjalë-emër, përveçse nga emërtimi I lashtë - skipe, skipter, skiptar, nga Thoti Skipe I cili fliste pikërisht Shqipen e rrënjeve të lashta të vet Shqipes së Vjetër, që flitet sot në ballkanin illirik?

d) E cilës gjuhe ishte fjala shkencore Aquilla, e cila përcakton emrin e zogut (Aquilla chrysaetus) si shpend të madh të familjes Aquillidae (Akuillida) dhe çfarë do të thotë vet kjo fjalë - akuilla në gjuhën e sotme shqipe? A mundet shqipja ballkanike, ta përcaktojë fjalën - Aquilla me vërtetësinë më të madhe, që nuk ka mundësi spjegimi të saj sot, asnjë gjuhë tjetër indo-evropiane?

e) Sa është e ngjajshme fjala e vjetër - skifter, skipter, skiptar e shqipës së Vjetër ballkanike, në bazë të rrënjes së kësaj fjale - skif, skip me atë fjalën e lashtë - skip, skipe, Thoti Skipe? Edhe si emërtim I shpendit (skifteri, skifterat - skipteri, skipterat, skiptari, skipterat) edhe në shprehjet e sotme të gjuhës shqipe (për njeriun) - 'ashtë djalë skipter, skiptar I zoti; luftoi si skiptari; ka sy skiptari; ka guxim skiptari; ai (të) ta grabitë sikur skipteri; (shprehje gegënishte-shqipe).

f) Poashtu, tek arbëreshët e Italisë fjala - skipe, skipetar, Skiperia argumentojnë fono-morfologjikisht dhe lingui-historikisht, si shprehje të lashta, të ruajtura, thesare të çmueshme - si fjalë të arta, kur I thohen dikujt në veçantii, në shenjë admirimi: ' a je skipetar'; skipetar, moj skipetare; skipe etj.
Dardhanët e Toplikut, deri vonë para Luftave në Toplik (Toplicë), kur u bë spastrimi etnik I shqitarëve prej tokave të veta, nga serbo-rusët (1874-76) nga barbaria sllave - Dardha (Krushevci), Gurshumi (Kurshumlia), Kreshtabardha (Kopaoniku), Naissa (Nishi) etj. këto vende Shqitare, të banuara me shqiptarë, ku është folë gjuha shqipe - guha skipe, i kishin shprehjet shqipe - Flas skipas!; Po t'flas skipas!; Fol skipas!; U lidhen skipas!; Luftojmë skipas!; Lidhnu skipas!; Kape skipas! Po t'thom skipas! Besa skipas! etj.

shqipja, Shqiponja, si emër shkencor njihet - Aquilla, e cila fjalë përcaktohet nga shqipja e vjetër, - Aku+illa= Akuilla, ku fjala e pare e kompozites i.e. e gjenerale (botërore), është kuptimi - aku-akuj-akull, akulli, ku në latinishten mori kuptimin - aqua = ujë, uji - akulli është uji në lat. Dhe pjesa e dytë e kompozites - illa - Aqu+illa, kjo rrënje - illa - është kuptimi për illin, lidhje illirishte.
Pra, Aquilla, emri shkencor I Shqiponjës (Aquilladae), kuptohet, zogu I cili jeton në vende të ftofta, me acar e akull, jeton në vende ku nuk hjeket kurrë bora e akulli, në alpet shqiptare, në Evropën veriore, Himalaje, Amerikë - shpend I fuqishëm I maleve, jeton në shkrepa të vrazhdë, të rrëpinjtë thikpërpjetë lartësi e shpella të ashpra e të acarta (të ftofta akull), në akuj, akull atje ku është e paarrijtshme (jeton deri në 70 vjet). shqipja, Skipja, Aquilla lypë akullnaja në lartësi të mëdha bjeshkore, alpike, jeton atje ku është ftoftë - akull, akuj - Aquilla.

Pirroja, mbreti I Epirit illirian, një nga gjeneralët më të njohur të Historisë Botërore, u quajt - Aquilla Pyrro (Skipja e Burrit) Pirro shqipe - Pirro shqiponjë që ky emrim iu ka dhënë vetëm burrave skipetarë, bijve të shqipes, përkah të çmuarit të guximit, trimërisë, heroizmit të pashoq, në beteja, nga historianët antik (Che sovra gli altri com Aquilla vola - Që pëmbi tjerët, si shqipe-Skipe fluturon)!

Po ashtu, heroi kryesor I veprës së Homerit në Illiadhë (Iliadë) - Akili, është emërtim I gjuhës skipe-illire - Akilli, që lidhet direkt me kuptimin e Skipes - shqipes, shqiponjës - Aquilla - Akilli - Akili, ashtu sikur e gjithë vepra homerike është histori illire, ashtu, sikur edhe vet Homeri ishte illir - Homeri hillirian, I cili u përvehtësua nga grekët.
Fjala - skip, skipe (scip, scipe), e cila përcakton emërtimet e sotme shqipee shqip, SHQIPE është emri shumë I lashtë edhe para linguistikës indo-evropiane, skip, skipe, është emërtimi që prinë në Linguistikën Gjenerale. Vet fjala - skip, skipe (shqip, shqipe), është ajo e Para skip, skipe vetëm që e kemi alternocionin fonetik të dy tingujve të shqipes së sotme - S = SH - K=Q të marrur indirekt nga Latinishtja - q=k lat.=ku (q) latine, ne e theksojmë - q shqipe, në vend të, bile, shkipe, ne e kemi - shqipe.

Alternocioni fonetik në shqipen u bë - S=SH në gjuhën e shkruar shqipe, me Kongresin e Manastirit (1908-10), duke u bazuar në të folmet dialektore, në shumë shkaqe pa baza ethymologjike, që ngatërrojnë gjurmimet shkencore, ashtu sikurse në dytingullorët tjerë alfabetike, si tokzanore dytingujsh, të përngjitura në një tingull sikurse janë: g - gj, s - sh; d- dh, n-nj, x-xh, z-zh, t-th, të cilat nuk përdoren (pëgojën) në vende të caktuara, aty ku duhet theksuar drejtë, por - të cilat kanë krijuar probleme ethymologjike, pikërisht në ato fjalët më kryesore të gjuhës, kur është në pyetje lidhja e shqipes me illirishten, pësa I përket përcaktimit të drejtë shkencor. Kemi shëmbujt e tillë: skipe=shqipe; guha=gjuha; guni-gjuni; geo=gjeo; gua=gjua; skrola=shkrola, shkronja; skripi-skrimi=shkrimi; skolla= shkolla; skolastika - shkollimi I lire sokratik në grupe etj.

Ashtu sikundër kemi rastet e ndryshimeve fonetike si alternocione nga e kundërta e këtyreve, që ne I theksojmë ashtu sikur sllavët në mungesë tingujsh gjuhe përkatës në fonetikat e tyre sllavishte, e që krijoi probleme hulumtimi linguistik sikurse: ethymologi=etimologji; ethymologu=etimologu; methodika-metodika; theo-teo; theolog-teolog; mythologji=mitologji; mythi=miti; mythike=mitike; methodë=metodë; orthografi=ortografi; psikotherapi=psikoterapi; kuzina (vendi ku zina, ku zihet gjella)=kuzhina; Pantheoni=Panteoni; uthopia-utopia; theist=teist; atheist=ateist; politheist=politeist; monotheist=monoteist; these=tezë; theori=teori; theater=teatër etj.

Fjala - skipe, nga skipja illire (Shqipja illire) para i.e. krijoi fjalët tjera me burim nga ajo: skip - shqip; spik - të folur, folja, spik-spikatje-spikamë-spikama, I,e,të spikatur-a; persosje, persosshmëria e njeriut, që I kemi këto kompozita të sotme shqipe, si nivel I lartë pune, diturie, shkathtësie; poashtu: skrip - shkrim; script-I, skriptet, skriptorja etj.
Fjala - shqip rrjedhë nga fjala - skip, e gjuhës Shqipe-illire (guha skipe-illire), spika skipe, e cila rrodhi nga psika skipe, ku skrola skipe (scroll) është emërtimi më I lartë shkencor në Genesis (Gjeneza): scroll 1, scroll 2,cka e karakterizon shënjtërinë e shqipes, fjalë e parë që I prinë thënjeve më të spikatura të kulmit të diturisë së njeriut - Librat e Genisit…

Në gjuhën e folur popullore Shqipe ballkanike, kemi emërtimet e vjetra për shkronjën - shkrola, shkrojla, shkrolë, shkrollë, shkrolla, shkrollat por të ndikuar nga ndryshmi I tingullit s=sh, sepse pleqët thonë me s - skrolë, skrola, skrolat e skipes, skrola skipe etj.

Shqip=Skip, Shqiptar=skiptar, janë dy shprehje të ndryshme fonetikisht, kurse me kuptim të njejtë, që pak, ose aspak thuaja, nuk është shkruar nga linguistët tanë, e që kanë pasë mundësinë reale, ta përcaktojnë drejtë, bile në Kongresin e Manastirit (1908), aty ku me ndkimet e të dy anëve të forta të Dy Portave, me ndikim të kohës, shumë raste të ndryshimit të tingujve të alfabetit të gjuhës shqipe, krijuan probleme dhe këto probleme droj do të mbesin therrëlinguistike, që pëngojnë në gjetjen e udhëve të shkurta, për në Dardhanishten e Lashtë illire...

Me therminin - Shqipe, tek Shqipëria, nuk mund të vijojmë gjurmimet deri në gjuhën e pare - skipe, kurse me atë - SKIPNIA, ose SKIPËRIA, mund të lidhemi deri tek - skip spik, tek guha skipe, Skipja e Thotit, e cila merret sot linguistikisht, si fillesa e gjuhëve botërore të para: Thoti trismegist - Hermes I Madhësisë së Trefisht. Ku kjo shprehje - Trefishe, Mendoj se është Treshi I Gjuhëve të Para Botërore - kuni, kina e Indi (gjuha Kuniforme - Cuneiform Language), gjuhët indase dhe kineze e të Lindjes së Largët - për këtë arsye thirret - Hermes Trismegist, Thoti.
Spjegime

*) Folja skipe-illire - est, që sot është në gjuhët i.e. poashtu folje: lat. Est; ger. Ist; freng. Est; span. Est; neolat. Est; ang. Is - folje aqë natyrale, që shpreh natyrën e gjuhës, është vet natyrisht - folja skipe-illire e gjuhës së natyrës.
Fjala shqipe - emër (emën, emni, emnat - gegënisht) vie nga fjala toske-shqipe - ëmë-ëma-ëmat, si trajtë e shkurt natyrale e fjalës - mëmë-mëma-mëmat e që na dha emrimin - mëmëdhee, mëmëdheu - që përcakton emrimin për fjalën - emër dhe krijoi kompozitat shqipe: emri, mbiemri, peremri, emruese, emërtim-i-e-et, Emnorja (rasa e parë e emrit), emrim-I-e-et etj.
OMA (skipe-illire-pellgase) - AMA (gege-shqipe) - ËMA(toske-shqipe)
NOM (skipe-illire-pellgase) - EMËN(gege-shqipe)-EMËR(toske-shqipe)
Emërtimi - mëmëdhee-mëmëdheu, tek toskët në Toskëri, erdhi ngase mbajtja apo ekzistenca e familjës mvarej nga - mëma - ëma, kurse tek gegët në Gegëni, mbeti emërtimi - atdhee-atdheu, ngase, mbajtja apo ekzistenca e familjës mvarej nga - ati - babai. Atdheu - dheu I atit (gege) dhe mëmëdheu - dheu I mëmës - ëmdheu.
Fjalët Atdheu e Mëmëdheu (Ëmdheu) u formuan si emërtime në rrethana të ndryshme sociale - ekzistenca nga Ati dhe ekzistenca nga Ëma (Mëma). Kështu, si emërtim definitive, në gjuhën shqipe mbeti fjala - Atdhee - Atdheu.
Fjalëformimi - Atdhe - Atheu, në të cilin kemi dy fjalë, që formojnë kompozitën - At+Dhe - dheu I atit (dheu u babes), është fjala e pare - At - ati, që në shumës të emrit është - Etën, etnit dhe formoi kompozitat tjera gege- shqipe: etnii, etnia, etnitë, etnik, etnike, etniku, etniteti, etniciteti - poashtu krijoi kompozita i.e. Etnolog-i-e, Etnologie, Ethnology dhe krijoi vet emërtimin për fjalën popull në gjuhën greke - ethnos.

Kjo fjalë skipe-illire (shqipe-illire) e pandryshuar - At (baba), është fillesa e kompozitës së hershme - Atlanti, Atlandi, Atlantis, nga - at+land, ku fjala e dytë - Land - është emërtimi I hershëm gegënisht - Lland, llandi - vand - vendi dhe kemi alternomin i.e. - land - vand - vend, vendi I atit, vandi I atit, llandi I atit - Atlanti - Atdheu - Atvandi-Atvendi - Atlandi, si dhe emërtimin për fjalën gjeo-hartografike - atlas, atlasët - atllasi.

Shkrimi është përgatitur nga albanologu prof. Nezir Myrta (Drillon Gega)

Titulli: Etimologjia e fjaleve
ARA E FARA

Illiristika Ama e Albanistikës shkencë paraindo-europiane.

ETNONOMI *) - ARBËR – ARBËRESH – ARBAN - SHQIPTAR
– Etnonomi – arbër-arbëresh formoi toponomin - Arbëria i njejti emërtim në dy dialektet e Shqipes Arbëria – Arbania – ( Arbnia ) – arban - arbën – arbër – arbëresh. Ashtu sikurse në gegënishte, që etnonomi arbën, formoi toponomin – Arbnia – (arban – Arbania) – (arbër – Arbëria) – për emërtimin etnologjik dhe onomasiologjik: në kuptimin antroponomik arban – arbër dhe toponomastik Arbania (Arbnia) - Arbëria duke formuar kuptimin e emërtimit të hershëm onomasiologjik – arban – Arbania, Arbana, Arbnia (arbanë – arbanët, gege) dhe poashtu i njejti emër arbër – arbëresh, Arbëria (arbër – arbërit, toske) – arbëresh – shqiptar - arbëreshët – arbërit – arbanët – shqiptarët.

Etnonomi arbëresh që na duket pakëz me një ndryshim fono-morfologjik për arbërit - arbëreshët si emërtim dallues u formua nga dashuria ndaj atdheut, si emër shkëndijash të zjarrit të zemrës arbërore, larg Arbërisë, formoi Arbërinë e Dytë, si vrushkull tingujsh zjarri të dashurisë – duke e fuqizuar fonetikisht emrin – arbër – me sufiksin – esh – flakëroi etnonomi - arbëresh – si një zjarr dashurie që ndriçon nga larg Tokën Arbërore - i njejti zjarr zemre shqiptare e gjuhe arbëreshe – Arbëreshët në Itali.

Etnonomi arbër me sufiksin – esh – si fuqizim fonetik nga malli për Arbërinë, për të mos e ndier veten të largët, arbërit e larguar nga Arbëria, poashtu me një theks të veçantë duke diftuar se jemi gjallë, krenarë edhe larg atdheut të lashtë – sikur duke potencuar se po hapet Bota Arbërore me gjuhën e kulturën arbërishte tej Adriatikut (që për kohën ishte sikurse sot, tej Atllantikut), kjo fjalë arbëresh u paraqit si një rilulëzim i gjuhës, dokeve, zakoneve, kulturës e historiografisë illire ballkanike – si një qendresë epokale e arbërit të larguar larg atdheut. Por, ky emër – etnonom i ri për kohën arbëresh ishte dhe është jovetëm një vazhdimësi historiografike arbërore, gjatë dyndjeve të popullësisë shqiptare gjatë luftërave shekullore, që bënë zbrazjen e trojeve etnike të lashta – por, edhe një fuqizim konkret ekzistencial – si ekzistencë e re fundamentale, sepse edhe atje ku janë sot arbëreshet, ishte toka e arritjeve linguistike e kulturore e shkencore artistike, epoka e lulëzimit të kulturës së re në Apenine – si vazhdimësi e gjuhës e kulturës illire-pellazgjike.

Gjyshërit e mëdhenj arbëresh krijuan topografinë apenine, historiografinë e re, kulturën e re, gjuhët e reja neolitike, qe nga Sicilia që kuptimi i këtij toponomi është përemri i pakufishëm shqip-illir me dmethënie sicili në kuptimin sicili (secili) ka të drejtë të jetojë në tokën e re – e deri tek shtetformimet e reja, ekzistenën e re të njeriut – banorit apenin, e deri tek formimi dhe bashkimi i kombit – me Guisesepe Garibaldin (Zef Guribardhi) deri tek koha më e re – Bashkimi i Italisë së sotme.
ARA E FARA
Tingulli A si fillesa e alfabeteve i.e. që sipas origjinës së tingullit, ka kuptimin e ekzistencës kulmi me tra në mes si domethënie filozofike e ekzistencës së njeriut në troje, si formim ekzistencial i mbijetesës historike. Ky tingull A në bashkëtingullim me tingullin R – i cili ka kuptimin figurativ të njeriut duke punuar krijoi diftongun qendror, apo atllasin e gjuhës illire-pellgase – AR si diftong që difton ekzistencën e njeriut me punë – pra puna që e krijoi njeriun dhe e dalloi nga gjenetika e qenieve tjera të gjalla në natyrë – puna që e bëri njeriun të mbijetojë mbi tokë, puna që e bëri njeriun të mbijetojë mbi të gjitha qeniet tjera të gjalla në natyrë – puna që njeriun e bëri zot të tokës.

Diftongu AR është diftong PIE, i cili krijoi në gjuhën illire-pellgase fjalën e parë ekzistuese, mbi të cilën mvaret ekzistenca e njeriut të kohës, rrodhi linguistikisht fjala – ARË duke u formuar nga një sufiks zanor me Ë - A + R + Ë = ARË – arë (në trajtën e pashquar të emrit) dhe ara (në trajtën e shquar të emrit) – që në gjuhën shqipe-illire do të thotë : një copë tokë e punuar, e lavruar dhe e mbjellur me farë të drithërave, të të lashtave. Ajo copë toke e punuar, që krijoi emrin arë, ara (arat, shumësi i emrit), copë toke e mbjellur me kokrra të ruajtura të të lashtave nga moti i vjem, kokrra të drithërave, nga fryti i të lashtave (drithërave) në gjuhën shqipe-illire thirret farë, fara e drithërave. Fara hudhet në ara dhe mbinë bima e re, fara e drithit hudhet në arë të punuar, mbiellet, e thohet në shqipen e vjetër – fara biinë e bahet bimë në kuptimin e mbimjes së farës në arë, rritjes, zhvillimit, korrjes së frytit dhe krijimi i fjalës për emrimin e të lashtave: grun, elb, thekër, misër etj. Deri tek fjala millë (mielli) pas bluamjes në mulli, e deri tek fjala bukë, buka.
Fjalët shqipe arë e farë – ara e fara janë fjalë PIE (paraindo-europiane), ku nga vet fjala arë, ara përmes tingullit F, f, F+ARË=FARË ku vet ky tingull F nuk erdhi si rastësi emruese, por me një kuptim të madh filozofik linguistiko-shkencor me domethënien e florës – që fjala FLORË, FLORA rrodhi po nga ky tingull i emrit shqip-illir – farë – f+arë me ethymologji illire-pellgase edhe si emër shkencor i sotëm i botanikës, duke u lidhur edhe me vet emrin faunë, fauna si krijim edhe i faunës nga mbimja në kuptimin gjenetik të krijimit të gjallesave mbi tokë.