Faik Konica

Faik Konica
Malli i atdheut
(proze)



Malli i atdheut


Kur vete njeriu, i lire e i
vetem, larg atdheut - viset e reja, ndryshimi i zakoneve, embelsia e udhetimit e
nje mije gjera qe vihen re nder popuj te huaj, te gjitha keto ta pergezojne
zemren e te bejne jo te harosh Shqiperine, po te mos te veje tek ajo aq dendur
mendja. Me tutje, si ngopen syte se pari ndryshime, gazi shuhet pak nga pak.
S`di c`te mungon, s`di se c`te duhet. Nje hije trishtimi ta mbulon fytyren; e,
pike se pari here-here, mbastaj me dendur e me ne fund shpesh e pothuaj kurdo e
kudo, kujtimi i prinderve, i miqve e shokeve, kujtimi i dheut ku u lindem e u
rritem, ku qajtem foshnja e ku lozem djelm, kujtimi i atyre maleve larg te
cileve nuk rron dot mire nje shqiptar, kujtimi i kombit, qe, me gjithe ca te
liga qe ka, eshte kombi yne, e me teper kujtimi e deshira e etja e gjuhes sone
ta shtrengojne e ta derrmojne me te vertete zemren. Ah, malli i Shqiperise,
malli i atdheut te dashur, i shenjte mall e dashuri e shenjte, kush eshte ai
shqiptar qe s`e ka pasur ne dhe te huaj! Duhet te jeshe jashte Shqiperise, e te
jesh larg, per te kuptuar se c`force e c`bukuri te embel ka per veshet kjo
fjale: Shqiperi! Ajo me e zbrazura leter, ajo fjala me e vogel,na sjell, kur
vjen nga Shqiperia, nje gaz te parrefyeshem, se na sjell si nje cope te
atdheut...

Vjershë


Ka vite
vjershë
që shpirti im ka vjeshtë
mal i lodhur
Kot,
s' bëzanë
edhe në zemër t' i biesh


*********

Jamarber Marko

--------------------------------------------------------------------------------

Sot është e shtunë...

Sot është e shtunë...
Për mua dhe për ty
Për të gjithë.
Për të gjithë ata
Që patën diçka në tokë.
Sot është e shtunë
Edhe për ata që janë mërzitur
Për ata që nuk dijnë të jetojnë.
Është e shtunë edhe për ata
Që nuk janë më.
Sot është e shtunë
Për kuajt që tërheqin karrocat në errësirë
Për lodrat që u luajtën
Dhe për vendet bosh në sallat e lavdisë.
Sot është e shtunë
Edhe për ata që nuk e dijnë këtë gjë
Që vuajnë e s' janë të lumtur.
Vetëm sot është e shtunë,
E dëgjova në rrugë
Në derën e spitalit.
Sot është e shtunë
Edhe sikur askush të mos e kujtojë...
Jo vetëm sepse unë sot jam mërzitur,
Por për madhështinë e një dite
Që veshi mbi vete pelerinën e vjetër të botës.
Është e shtunë
Sepse nuk ekziston asnjë ditë tjetër
Si kjo e sotmja
Dhe dikush mund të thotë
Se asnjëherë nuk ka qenë e shtunë,
Se asnjëherë, asnjë ditë
Nuk ka shpënë buzë greminës kuptimin e madh
Jetën e madhe përpara një bluze
Të thjeshtë dite
Siç është dita e shtunë.
Ditë e shtunë sot
Që u përsërit aq shumë
Mbi atë çka bënë ata që nuk jetojnë sot
Me lehtësinë e atyre që jetojnë
Të mbështjellë nga e shtuna
Që si letër karamelesh
Bie mbi butësinë e vjetër.
Sot e shtuna bie mbi kërcënimin e vjetër
Dhe thuhet nga të gjitha buzët kudo
Edhe atje ku dita është ngatërruar me një tjetër
Edhe atje ku dashuria është është zëvendësuar me një tjetër.
Kudo sot e shtuna përkëdheli plagët dhe buzëqeshi
Për t' ua bërë më njerëzore,
Për t' ua larguar sadopak nga pesha e kohës,
Që e veshur me hijen dhe dritën e një të shtune
Ndaloi lozonjare dhe tha:
Sot është e shtunë
Kur filluam të kuptojmë
Se vetëm në botën tonë është diçka
Të rrish pak më shumë në të ftohtë
Për të larguar diku drejt pafundësisë
Nyjen e vërtetë,
Që lëkundet me përkdheli
Brenda thellë së shtunës
Që duket se nuk do të ndërrohet me asnjë ditë tjetër.
Sot është e shtunë
Për të vetmen thjeshtësi dhe mendim
Për të vetmen kënaqësi dhe trishtim
Për të bërë një hap
Në botën e vogël të njerëzve.

Ndoshta duhej ta postoja te shtunen,por ja qe mu duk se sot eshte e shtune!

**********

Kater Perralla Nga Zullulandi

--------------------------------------------------------------------------------

1. Nje ambasade e Zulluve ne Paris

Zullulandi, sic e dini, eshte nje vend ne Afrike te Lindjes. Njerezit qe rrojne atje, zullute, jane neger te medhenj dhe te forte, te eger dhe te terbuar, gjakpires me fame,qe nga Tunuzi dhe gjer ne Transval. Rrota e Fatit, e cila beri te lire aq popuj qe nuk e meritojin,u zgjoi edhe zulluve oreksin per veteqeverim. Dhe ashtu, nje dite vere,na zbriti ne Paris nje neger,i ngarkuarar nga bashkevendesit me misionin qe te punoje per lirine e Zu1lulandit. Ky njeri, i quajtur Denizullu-Serpe, kish udhetuar ne Afrike te Veriut, dhe kish qene ca kohe sherbetor i Dervisheve te Sudanit. ku, prej atrimit te sklleveve inglize dhe frengj te zene qe ne kore te Gordonit, kish mesuar ,mjaft fjale nga te dy gjuhet e tyre. Si u prishne Dervishet ne Khartun dhe ne On1dulman, Denizullu-Serpia u ,kthye ne Zu1luland, ku menjehere fitoi s'dihet se si dhe pse, nje emer te madh si diplomat dhe njeri i ditur. Po keto jane misteret e Afrikes
Ne Paris, Denizulu-Serpia u be per pak koke lodra ,e qarqeve politike; se njerezit me serioze kane nevoje te clodhin mendjen me ta1lje; dhe kur nje grup diplomatesh, te merzitur nga puna e rende, dojin te zbaviteshin pak, dergojin dhe therrisjin Denizu1lu-Serpen. Ky vinte me nje kryelartesi te madhe, dhe te nesermen gatite nje raport per suksesin e tij. Pasi ndenji ca muaj ne Paris, Denizu1lu-Serpia de-shi te shkoje edhe pak dite ne London; dhe para se te niset, e lajmeroi ministrin freng te puneve te Jashtme
me kete bilete.
Ekselam Mossio Minister,
Moi Ambassador par Zoulouland vouloir fer voiyaj Londr pour endepandans Zoulouland, e moi etre certen sukse epatan e moi pendan absans ramplasse moi kom ambassadriss la interess de moi Fanchon, e moi' prie vou aksepte salutassian de moi.
DENIZULLU-SERPE, Ambasador'par Zoulouland
Ekselas zoteni Minister
Une. ambasador Zululand desha bej udhetim Londer per pavaresi Zululand e une jam sigyrte sukses shkelqyeshem e une gjate mungese caktoj zevendese. si ambasadoreshe ime Fasho. e une Iutem ju pranon pershendetjet e mia. Denizulu -Serp Ambasador Zuzuland.
Ministri rne sekretarin e tij u grisne se qeshuri. Ministri i porositi sekretarit te mos beje ndonje pergjigje, po ky, posa gjeti nje rast, shkruajti fshehtazi kete bilete:
A Son Excellence Monsieur l'Ambassadeur du Zoulouland. Monsieur l'Ambassadeur,
Je ne manquerai pas de remettre votre note a M. le Ministre des Affaires Etrangeres, mon chef, en ce mo- ment-ci absent. En attendant, permettez-moi, Monsieur l'Ambassadeur, de vous faire des compliments sur I'ele- gance de 'votre ;style francais, qui revele, en meme temps" quJune connaissance approfondie de notre grammaire, 1tn sentiment tres fin des subtilites de notre langue: 'votre maniere d'ecrire est un modele accompli de ce qu'on a apelle l'ecriture artistee.
.Si Votre Excellence le permet, j'inviterai un de ces jours, Mlle Fanchon a souper au Moulin Rouge.
Veuillez agreer, Monsieur I' Ambassadeur, I'assurance de ma haute consideration.
Denizulu -Serp Ambasador Zuzuland.Pour le Ministre des Affaires DOPUNT, chef du cabinet Shkelqesise se tij zotit Ambasador te Zuzulandit. Zoti ambasador
Nuk do te le pa ia dorezuar noten tuaj zotit minister te puneve te Jashtme shefit tim, qe tani nuk ndodhet ketu. Nderkaq, me lejoni,zoti ambasador,komplimentet e mia per elegancen stilistikete te frengjishtes tuaj,cka zbulon krahas nje njohje te thelle te gramatikes sone edhe nje ndjenje shume te holle per imtesite te gjuhes tone; menyra e juaj e te shkruarit eshte nje gjedhe e perkryer e asaj qe quhet shkrim artistik. Po te me lejoje shkelqesia Juaj, keto dite une do te ftoj zonjushen Fasho per nje dreke ne Mule Ruzhe. Pranoni, ju lutem, zoti Ambasador, sigurimet e konsiderates time me te lart. per Ministrin e puneve te Jashtme Dopun -shef i Kabinetit.
I kenaqur dhe kryelarte nga pergjigjja qe mori, Denizullu-Serpia shkoi ne London, dhe me te zbritur ne hotel, dergoi kete leter ne Downing Street :
To Sir Praim Minister ov Ingland.
Sir Praim Minister,
Me is de ambasado'f ov Zululand, and me come hir in London for ask you independens Znlnland, and me tell yon consequens veri bad if yon not giv independens to we, and dink it over, Sir Praim Minister, becoz situashn am serios, so yon dink weU, and me is lover ov peas, so
me remain wid respekct,
DENIZULLU-SERPE Ambassador from Zululand to Paris.
Zoti Kryeminister
Une ambasadori i Zululandit kam ardhur ketu per Londre per te kerkuare nga ju pavaresine e Zululandit, dhe ja ku po jua them, o Zot, po nuk na dhate ne pavaresi, punet do vene keq e keq dhe mendoni mire, e ta dini se une e dua shume paqen, pra mbetemime respekt,
Deni Zulu -Serp Ambasadori nga Zululandi ne Paris
Kryeministrit i qeshi pak buza kur e kendoi noten e Denizullu-Serpes, edhe thirri sekretarin e vecante- te tij, lordin Eduard Merrytune. Lord Eduard, i tha, ja nje cope prozete bukur; Juve qe ju pelqen stili i gdhendur, do t'ju kenaqe shume: si ta kendoni, bejini. pergjigjjen qe Guverna e Madheshtise Tij do ta keqyre me miresi kerkesen e zulluve. Lord Edwarrdi mori karten, u fal edhe doli. Lord Eduardi ish njeri shume serioz, po kish edhe sense of humor, dhe i pelqente shakaja. Drejtori j librarise botonjese «Murray>- ish-miku i tij dhe kerkonte qe ,prej kohe nje editor te zotin Per nje edicjon kritik,e te veprave te shkronjesit Walter Pater, i cili eshte me i madhi stilist i gjuhes -lnglize ne kohet moderne.Lord Edwardi zuri telefonin dhe lajmeroi, me nje ze te rende, drejtorin e shtepise "Murray". qe nje kritik, tani i panjohur, i quajtur Denizullu-Serpe, ekspert ne tere ,hol1esite e gjuhes inglize me gjithe emrin ekzotik te tij, ish njeriu i rralle i kerkuar prej aq kohe 'per te edituar veprat e Walter Paterit. Pastaj mori penden dhe shkruajti kete bilete :
Sir ,
I am instructed by the Prime Minister to acknowledge the receipt of your letter, and to assure you that His Majstty's Government will give your request the most careful consideration.
I remain, Sir, yours respectfully,
EDWARD MERRYTUNE
Private Secretary to the Prime Minister.
Zoteri,
Jam i udhezuar nga kryeministri, t'ju bej te ditur per marrjen e letres suaj, dhe t'ju siguroj qe Qeveria e Madherise se Tij, do t'i kushtoje kerkeses suaj vemendjen me te plote. Mbetem, zoteri, i juaji me respekt
Eduard Merrytyne Sekretari Personal i Kryeministrit per Denizulu -Serpe, Esq.
Te nesermen, ambasadori i Zulluve e kendoi me gezim letren e lord Edwardit, gezim i cili u shtua gjer ne brohori,kur hapi kete letre te dyte:
MURRAY AND co. PUBLISHERS
Sir,
We have it on good authority that you are a refined and scholarly though unknown critic, and a passionate student of Walter Pater's writings. It so happens that We have been planning for some time to issue a critical edition of the great English essayist's complete works. Would you eventually consider an offer to undertake that edition? Awaiting with impatience an answer, we remain, Sir, Yours sincerely,
MURRAY AND CO. To Denizu1iu-Serpe, Esq
Murray dhe Ko, Botues Zoteri
Kemi te dhena qe ju jeni nje kritik i zoti zgjedhur e i shkolluar, nobnese i panjohur, si dhe nje studiues i apasionuar t shkrimeve te Uolter Pejterit. Ne kemi bere plan qe pas nje fare kohe te bejme nje botim kritik te veprave te plota te eseistit te madh Anglez. Mund ta mermi, ne konsiderate, oferten tone per tu marre me nje botim te tille? Duke pritur me padurim nje pergjigje, mbetemi sinqerisht tuajet, zoteri,
Murray dhe Ko Denizulu-Serpet, Esh
Si vershelleu dhe kerceu dhe kendoi dhe u hodh, ambasadori i ra ziles edhe thiri sherbetorin e hotelit.
- A e di, i tha, kush eshte dhe ku ri Walter Pateri ?
-Jo, zot, s'di, po do te shkoj ta gjej emrin e tij ne libra te telefonit.
-Mire. Mos me bej te pres shume. Dhe ndenji ne tryeze, edhe shkruajti nje raport te gjate ne Zulluland, e bashke me raportin dergoi edhe nga nje kopje te letrave qe kish marre.
* * *
Kur arrijtin ne Zulluland, dy muaj pastaj, raportet ng,a Londoni dhe nga Parisi, nje vale gezimi shkoi anemban te popullit, dhe kreret e partive vendosne te therresin n.ie mbledhje te madhe per te biseduar e per te kremtuar lajmet me rendesi nga kryeqytetet e Inglise dhe te Frances.
Diten e caktuar, nisne, nga brigjet dhe nga fushat, te rrejdhin togje-togje negre me bandiera, duke kenduar kenge kombetare. Keto, per nje njeri qe dinte burimin e tyre, ishin fare te papritura ne kuptim te ri qe u kishin dhene Zullute. Ne acaz kengesh per te pire a per te qeshur, Zu1lute e gjore kishin ujdisur fjale patriotike dhe luftare, fjale si te cuditura nga ky afrim. Mbledhja do te mbahej ne nje shesh te madh, te shtruar nga natyra me nje bar te dendur dhe te shkurter. Nje grup u qas duke kenduar me enthusiazme te madhe: Come, Josephine, in my flying machine)
Me sy te zgurdulluar dhe me cape madheshtore, kendonjesit arrijtin:
Hop-hop, me pallen te zhveshur !
(Up-uP, a little bit higher! Lart-lart nje cike me lart
Fesh, bam, me dyfek te ndezur !
(Oh, my! the moon is in fire! O Zot hena ka mare flake
Nje grup i dyte vazhdoi me nje kenge patriotike mi avazin Can-t you see I am a baby Luftaret e entuziasur po e mbushjin sheshin. Nje grup tjater u sul duke kenduar per lirine e atdheut mi
Adede,
T'es bene!
J'aime tes gros nichons,
Folichons!
T'es ronde,
T'es blonde, etc.
Nje tjater grup 'prape, ia mbushi nje kenge per sulmin e trimave ne lufte, mi avazin A mysteriousTag. I ulur mbe nje shpelle, rrinte menjane nje neger i ardhur ne shesh nga te paret. Ish njeri mesatar, me afer te pesedhjetave sesa te dyzetave. I stervitur ne nje kolegj protestant ne Cape-Town, kish mesuar letrat e bukura klasike dhe moderne, kish udhetuar ne Evrope, dhe, autodidakt i palodhur, e quante veten nje student dhekendonte perdite libra te thelle, ,sado qe kish arrijtur ne
prag te pleqerise me nje kulture te rralle. Kish nje fjale gjithnje ne buzet: «Vetem gjysme te mesuarlt, -thosh, kujtojneSe i kane mharuar mesimet" Ky neger i cuditshem, i quajtur Plug, ish krijonjesi i vertete i levizjes"kombetare ne Zululand; kete fakt e dijin te gjithe, po shumica e mohonin e ,duke hedhur emra negresh te tjere te dale me perpara me'ate mendim ne Zulluland: Po Plugu vete interesohej pak te fama, sa pertonte edhe tu j ape"te kuptojne" negerve ndryshimin me theme te nje levizjeje qe kishin perpjekur zullunjte e tjere te nisnin me perpara:e tija,levizje sistematike,idealiste edhe krijonjese,per te kthyer zullute nga nje turme te pergjakur ne nje komb me dinjitet,dhe me balance :te tyret,levizje kur-te-me-teket,dhe levizje tribale per te mbrojtur tribune e zulluve nga tribu te tjera Afrikane..
Plugu kur ish ne Evrope,kish mire se c'me-ndim ushqen bota e qyteteruar per zullute; shume here i trdnditej shpirti kur kendonte a degjonte gjykime, dhe jave me radhe i mbetej si nje gjemb i brendshem, qe e shponte, i dhembte e i nxirte gjumin.Dhe qe ne djaleri kish vendosur nje veper te madhe: ta beje Zullulandin" nje vend te bashkuar, 'e lire,te qyteteruar e me
nder.Besnik te vetvetja ju vu punes dhe asnje pengim asnje lodhje
se kish mbajtur nga
vija e pareshenua. Po ku kish enderruar te dale dhe ku doli! Avazet -patriotike qe degjonte e deshperojin, si nje simboI i
shkalles kulturale te zulluve,po s'rrefente ndonje shenje
merzie ne fytyre:
Nje grup i madh po afrohej tani me kengen. me te zjarte te Zullulandit, 'kenge ne avaz te " Love a lassie, a bonny,bonny lasie.


" Ne jemi trima,
Edhe dalim nga vrima
Zeri i Zullulandit kur na therret!
:


Jemi luftetare pa frike.
Me shigjet' ose me thike
Dora jon' e forte, vret!
Kjo ish si Marsejeza e Zulluve; dhe kur e degjonte, turrna ndizej dhe egersohej nga entuziazma. Edhe grupet qe kishin ardhur me pare ne shesh u bashkuan ahere me ata qe afroheshin, dhe te gjithe me nje ze nisne prape:
Ne jemi trima...
Plugu degjonte duke heshtur dhe me nje hije tri-shtimi te fshehur. C'fat i cuditshem per kete kenge! A i shkonte kurre ne mendje Lander-it se kenga e tij do te entuziaste nje dite tere nje populI, do shpinte ushtare ne lufte dhe do te fitonte beteja ? Plugu kish enderruar per zullute nonje kenge Madheshtore, te shkruar me porosi prej nonje muzikanti te madh, ndofta nga De- bussy-u a nga Richard Strauss -i. Po negrit s'i kishin vene veshin : dhe kishin pelqyer te adaptojne kenge inglize dhe frenge, te 'prura nga zullunj te vajtur si qymyrxhinj ne vapore nga Durban-i dhe nga Cape Town-i ne Liverpool e ne Marseille: Kenge te degjuara nga nafte te dehur a nga kurva zhurmonjese ne ca kafene te 'erreta te limaneve. Po c'faj te kane kenget, kur jane te -=zonjat te bejne mrekulline e mrekullive: te zgjojne entusiazmen luftare? Ndofta, fajin e kish ai, jo negrit e tjere. Zulluve u pelqen Adela, -T'es belle pse t'i shtrengosh te gjoret te degjojn me zor Simfonine Heroike te Beethovenit? Sicilido shijen e tij,mejtoi Plugu duke psheretitur pa dyshim shija e zulluve te mi eshte pake ulur, po fund 'i fundit, nuk jemi neger?
Keto mejtoi Plugu, kur u be nje heshtje e pergjithshme: Dy grupe vijin me madheshti, duke prure sicilido nga nje Perendi 'prej druri, te dy idhullat qe e
ndajin Zullulandin ne dy fe te mbedha. Njera perendi ish prej borige,tjetra, prej selvie. Qe te dyja ishin ska- litur ne kercunj te prure ngapyjet e Pa1estines prej va-poresh inglize qe bejne udhen e Suezit gjer ne Afrike te Jugut: Po keto te dy perendi te prera ne nje pyl1 dhe aq te aferm nga natyra e drurit, u dukeshin Zulluve fa-re te ndryshme dhe kishin shume here shkatketuar zenka dhe derdhje gjaku.
Si i vendosne idhullat me nje respekt te madh, u, ngrit nje plak edhe e deklaroi mbledhjen te hapur.
Mbledhja e sotme, zoterinj, (tha Plaku), eshte nje dite gezimi dhe lavdie, qe do te mbetet e paharuar ne histori te Zullulandit. Dy mbreteri te medha, Franca dhe Inglia, na nderojne dhe na duan. Ne paste dyshime nonje prej jush, do t'i hiqen kur t'i shtrojme perpara dokumentat.
Dhe, me te thene ,keto, thirri nje djale, i cili kish luftuar kater vjet si ushtar i kolonive neper fushat e Champagnes dhe kish mesuar pake te kendoje. Djali leciti me pare bileten e sekretarit te ministrit te Puneve teJashtme te Fran:ces, Dupont ,dhe si e leciti frengjisht, e perktheu edhe ne ,gjuhe te Zulluve. Menjehere u shkeput nje furtune brohorie: ca ulerijin, ca kendojin, ca kercejin duke perpjekur duart.
Kur pushoi pakez entuziazma, negri gjuheshume kendoi dhe pastaj zulluloi letrat e lordit Edward Mertytune edhe te shtepise botonjese «Murray>>.Ketu u ngritne te gjithe ne kembe edhe nisne, duke perpjekur duart me ritme, nje valle rreth e rrotull te dy 'perendive prej druri; pastaj, ne kulm te dehjes patriotike, luftaret zhveshne pallat, dhe te percjellur nga te qeluarit e matur te nja pesedhjete cekaneve mbi tepsi prej bakeri, ia mbushne te gjithe kenges madheshtore:
, I love a lassie:
N e jemi trima.
Edhe dalim nga vrima etj.
Vetem nje njeri rinte pa levizur, me syte te mbyl1ur, edhe krye ulur. Na duket (i britne, me nje ze nje grup negrish) se nuk je i kenaqur- Eshte tradhesi sokollitne ca te tjere. -Le te jape shpjegime, le te flase thirrri nje tok negrish i trete"
Dhe Plugu (se ai ish) ngriti doren e djathte qete kerkoje heshtje: "Nuk mohoj aspak, -tha, - qe S'jam i kenaqur ...Nje vale zemerimi murmuriti anembane te turmes, po s'do1i nonje ze kundershtimi. «Jo vetem s'jam i kenaqur, po jam i helmuar, i plagosur ne thellesi te zemres. Po te merrnit vesh kuptimin e vertete te letrave, do te derdhjit lot deshperimi, ne vend qe te kecejit valle pergjigjja e Frengut eshte nje tallje sheshit. Ajo e diplomatit ingliz, s'ka nonje rendesi fare: eshte nje nga pergjigjet e zakonmshme qe governa e Londanit i dergon cdo letre, nga cdo ane qe ne vafte. Sa per ate te botonjesit «Mucray», ajo shtepi e degjuar eshte, pa dyshim, viktime e nje shakaje. Hiqni dore, se do te beheni lodra e botes. Ta dini se ne,- ne sy te Evropes se qyteteruar., jemi neger, dhe asgje,me teper; ca na shajne, ca na perqeshin, ca te pakeve u vjen keq, po te gjithe na perbuzin e na kane per te poshter. Hiqni dore, ju them, se u beme palacot e dheut. Heshtni, shtrohuni, bashkohuni, punoni, mos u zeni besen raporteve qe thohe gjera te mira 'per ne, dhe mbase nje dite dalim te "ritur perpara botes, udha qe shpie ne nder, ne liri e ne shpetim, nuk eshte e shtruar me lule, po me ferra; ai qe arrin ne kulm, arrin i grisur, i pergjakur, i dersitur, i lodhur; dhe trendafilat, dafinat, ujet e ftohte, lendina 'ku eshte mire dhe embel te shtrihet, te gjitha keto i gjen ne kulm vetem, dhe atje shume here as qe i gezon dot, se bie i vdekur nga te lodhurit, po me vetedijen qe j hapi nje udhe te re Popullit. Ne, vellezer, jemi neger te varfer, pa nonje rendesi fare; mos dehuni me moskuptime, mos degjoni njerez te ceket, njerez aq te paditur
sa ju, me te paditur se ju ndofta, te cilet kane vetem nje guxim barbar dhe te verber qe i shtyn te futen kudo, ne mes te talljes se pergjithshme. Behuni burra! Rrembeni kazmat! Puna eshte me e larte se trimeria, kazma me fisnike se palla. Dhe permi te gjitha, heshtni! Jo fjale, por kazmen. Jo mbledhje, po kazmen. Jo misione, po kazmen. Dhe parmenden, dhe draprin, dhe shoshen, dhe furren. Po mjaft levdime. E kam zemren aq te mbushur me lot, sa s'qaj dot. Dhe me ne fund, aq di, aq them; Jini te lire te beni si te doni. Mbaroi dhe ndenji. Nje heshtje mbreteroi pak caste. Pastaj vershellime, sharje ,krisme nga cdo ane. Ca neger tregojin grushtin. Ca kerkojin qe t'i heqe fjalet dhe te lipe ndjese; ne mos ta zene me gure. Dhjete oratore nisne te flasin menjehere. Ca te tjere prape fil1uan kengen luftare: I love a Lassie, dhe pesedhjete cekane qellojin ,me terbim pesedhjete tepsi. Nje neger i madh doli ne mes edhe nisi nje valle te cuditshme, duke u kerrusur, ne menyre qe te imitonte nje miserok te eger. Nga nje cip doli nje ulerime si e nje cakalli. Pa humbur kohe, nje tjater perngjau zerin e nje asllani. Nga cdo ane nisne te imitojne giithe kafshet e pyjeve te 'Afrilkes. Gjashte mije njerez te dehur me nje fryme marzie negre, levizjin duar e kembe dhe jipin ze te gjithe pernjeherjesh.
Tri ore vazhdoi kjo krize. Me ne fund, dy pleq muarrne te dy idhullat ne dore edhe u be nje heshtje e madhe. Perendite, thane pleqte," jane te kenaqura nga patriotizma juaj, dhe tere Evropa do te cuditet me ndjenjat fisnike ; me rregullen, qetesine, kuptimin dhe qyteterine tuaj. Tani (vazhduan !pleqte duke folur bashkerisht) ju propozojme te dergohet nje falenderje Inglise edhe Frances, qe na bene shoke dhe miq, edhe nje falenderim te diturve te Inglise qe na nderuan duke kerkuar drite dhe mesim nga ambasadori yne. Nje rrufe doretrokitjesh e priti kete proponim, i cili u votua me nje ze. Plugu psheretiti edhe shtiri nje lot, nje pike, e cila zbriti ngadale neper faqe e gjer ne qafe, ku u zhduk. Turmes ky lot nuk i shpetoi, dhe nje thirri: Shikoni, nakarin. shikoni zemerligesine! Qan, se triumfi s'eshte per te, eshte per nje tjater, per nje nje te zotin, per nje diplomat, per nje te ditur me themel.
Si u qetsua perseri turma, u ngrit nje neger i quajtur Zgjebo, i cili kish bere kater vjet, si kafaz ne nje hotel te Palermos edhe dinte pak italisht. Une, tha, proponoj qe te dergojme nje lajmerim miqesie te Mbreti i Abisinise, duke qene se ai eshte i vetmi mbret neger i lire dhe meqe ne oborr te Abisinise ka disa njerez qe dine italisht, te falat tona t'i dergojme ne kete gjuhe. -Kjo ide eshte shume e mire, tha Plugu, dhe mund ta perkrah ~dhe une Po kush do ta shkruaje karten ?
Une, tha, Zgjebua.
-Dini mjalf itallsht, sa te beni nje dokument diplomatik? -Di shume bukur.
-Gezohem,pa me thoni pak, si do ta nisni?
Ja keshtu ,tha Zgjebua " Sacramento Re"
-Sacramento re? pyeti Plugu,doni te thoni pa dyshim "Sacra Maesta"
-Jo,thashe dhe do te them "Sacramento Re"Ashtu eshte ne Italishten e mire.
Nje hije deshperimi ngrysi fytyren e plugut.Deshi te flase po iu duk me kot t'i bjere murit me koke.Heshti .Po turma ,e cila s'pelqente fjalet,s'pelqente as heshtjen e Plugut.Shume zera u ngriten nga te gjitha anet qe i kerkonin mendjen.Po ai nuk u ngrit nga vendi.Shoke tha nje nga negrit e moshuar,une propozoj qe per mbretin e ABISINISE te shkruaj nje karte Plugu dhe nje tjeter Zgjebua.Pastaj te kendohen
qe te dyja dhe te zgjedhim njeren per te derguar.Te gjithe e perkrahen kete mendim me perjashtim te Plugut i cili u ngrit dhe deklaroi se e dinte shume pak Italishten "sa per te ndare shkrimin e mire nga te keqin ,por jo te shkruante vete"
Po turma e shtrengoi te beje aq sa di.Ashtu u ulne qe te dy,dhe duke pshtetur karten ne peqi shkruan komplimentat e Zullullandit per Negusin e Abisinise.
Fjalet e Plugut ishin keto:
Maesta


*********


Faik Konica



Ai që është i qytetëruar


E njihni të gjithë atë që “ka parë botë”, që është i qytetëruar. Çdo qytet i Shqipërisë e çdo katund sadomos i madh ka të tijën. “Njeriu që është i qytetëruar” i lag përditë me vaj leshrat, vishet me “të ngushta” (ca pak të idikura), mban një stap të lehtë në dorë - e shikon sipër-poshtë gjithë botën. Vajzat çuditen, pleqtë shkëndallëzohen, djelmtë i bien prapa, duke thirrur e duke vërshëllyer a duke i hedhur gurë, - mjeshtri i shkollës i qaset të lidhë fjalë. Mendjet e larta merren vesh aq udobisht njëra me tjatrën! – “Si vete sot? – Si vini?, - thonë në Evropë! Vërtet, ju kërkoni ndjesë! – Si vini, si shkoni? Si kurdoherë, më pëlcet zemra. Ku rrohet në këtë vend, me këta njerëz që s’dinë të vishen, të hanë, të flasin! Ah, Evropa e shkretë! Kur isha në Evropë...” Kur ish në Evropë, ish si peshku në ujë. Gjithë shijen, gjithë hollësinë e shoqërisë së qytetëruar i ka thëthitur. I ka parë të gjitha sa janë për të parë e ca të tjera, i njeh të gjithë. Ka folur, ka lidhur miqësi me fytyrat e njohura të Evropës së tërë.
Po ku ka lindur, në pyeç, ky njeri aq i hollë e aq i çuditshëm? Pa dyshim, do të jetë rritur në “Rue de la Paix” të Parisit, në “Strand” të Londonit a në “Grahen, të Vjenës”. Mos kërko aqë larg...Ka parë ditën në Dardhë, në Mollë, a në breg të Pulës. Eshtë rritur në mes të bajgave të gomarit a të kakardhisë së deles.


1902



Ai që është gati të vdesë për Shqipërinë


Ndër turinjtë më të dendur të Shqipërisë, duhet vënë re ai që është “gati të vesë për kombin”.
U kapa me fjalë një ditë, me një njeri kësaj cipe, e ja shkurtimi i të folurit tonë:
Unë - Kur je gati për të vdekur për atdhenë, ç’pret?
Ai – S’erdhi koha.
Unë - Mos prit luftën e madhe. Që të nxehësh zemrat, që ta afrosh ditën e mirë, qite pallën, hidhu bëj një trimëri të shkëlqyer për atdhenë të çuditen bota e të çuditemi të gjithë.
Ai – S’erdhi koha.
Unë - Sille, në mos erdhi”
Ai – Pa më thua, pse s’vete të vritesh më parë ti që qenke më trim? A po s’erdhi as për ty koha?
Unë - S’erdhi, e, për mua, s’do të vijë kurrë. E sheh unë s’rrenj. S’jam trim unë. A shkrova, a thashë kurrë se do të nisem për luftë? Jo! Se nuk është puna ime. S’jam njeri i luftës. Palla ime është penda, atë pallë të dobët kam, me atë përpiqem t’i shërbej atdheut. Fiunt scriptores nascuntur heroes. Ti që leve trim, bëje fora një herë jataganin për nder të Shqipërisë.
Ai – S’erdhi koha. Sot për sot sado trimërira të bëhen do të venë kot.
Unë - Asgjë s’vete kot. Trimëria që duket më e panevojshme, po të bëhet me mendje që t’i shërbejë atdheut, kot nuk vete. Ja një punë e mirë: Në do, ngjitu në Tour Eiffel (Kullë e Parisit) e hidhu poshtë, të thyhesh në një qind copë. Më par, shkruaj këtë biletë e vëre në taskë: “Vras vetem për të provuar se shqiptarit nuk i dhembet jeta. Për fare gjë e vrava veten. Le të kuptojë tani Evropa, me anë të gazetave, se ç’mund të bëjë shqiptari. Kur të jetë nevoja të vritet, jo për fare gjë, po për Atdhenë.”
Ai – Talle me mua.
Unë - Nuk tallem me ty. Në mos do të vrash veten, megjithëse je gati për të vdekur, çap në Shkodër, në Gjakovë, në Berat a në Gjirokastër, e, në mes të pazarit, thirr si tellalli të drejtat e Shqipërisë. Ja një punë e mirë. Ç’do t’të bëjnë më të ligë se të të vrasin, punë përë të cilën ti thua se je gati.
Ai – Fjalë, fjalë, s’erdhi koha, baba!
Unë - Në mos erdhi koha për të vdekur, djalë, erdhi një kohë tjetër: erdhi koha të ngrihesh e ta kapërcesh me vrap pragun e derës sime, se mjaft më çave kokën!


1898



Çipi i palaçove


“Avropa” dhe “Evropi” janë bisedimet e ditës dhe të orës në Shqipëri. Po Evropa s’përfillet aspak. Ç’është “Avropa” ose “Evropi”? Pas besimit të shqiptarëve, është një vend i çuditshëm, larg nga Shqipëria. Që Shqipëria është edhe ajo një pjesë e “Avropës” ose “Evropit” – asnjë shqiptari nuk ia qas mendja. Një njeri niset nga Vlora të vejë matanë të kanalit, fjala vjen në Pidochisull – Adriatico, dhe miqtë e tij thonë: “Shkoi në Avropë” ose shkoi në Evropi”. Për të zbuluar përsenë e errët të këtij mendimi, u bëra një pyetje katër njerëzve më të kuptuar që ka Shqipëria dhe më patundërisht të sigurt nga vetja e tyre.
Selim Qeroz-Fodulli më përgjigjet:
“Efendëm, çdo vend ku populli mban shapkë dhe ku s’ka bërë hyqm devlet-i-alie-osmanie-ja, është Avropë”.
Napoleoni i Gjirizave më thotë: “Tradhtor, tallesh me mëmëdhetarët! Ti e di shumë mirë ku është Avropa, dhe në ke harruar, të ta përmend unë: Avropa njihet tërë ai vend ku venë kapella, ku ka makina shumë, ku burrat s’kanë trimërinë tonë dhe ku gratë s’janë të ndershme.”
O Anaksagoras Uliksi më shkruan: “En onomati tu patras tu iu, qe tu ajiu pnevmatos, amin.” Ne orthodhoksët besojmë se, atje ku mbaron i panajioteti imon anatoliqi ekslia dhe merr fund kalendari ynë i palajthitur, nis Evropi. Dhila-dhi Evropi është tërë ai vend ku urdhëron Pap dhe kisha latine me protestantët dhe mesonët dhe ku shkon i lajthitur, i cili shkel urdhrin eks anothen dhe i ha 13 ditë hakë Perëndisë. Po më duket, zot, se tallesh, tutesti peripezis. Prosohin, se në Amerikë kemi ton Papa laga Dyztabanin, kampionin e shpifjeve, i cil s’prt veç se një shenjë për të nisur nga zanati i tij, Lipon, prosohin!”
Gazi Punikua hedh nga goja jargë, një erë të qelbur dhe këto fjalë: “Avropa është vendi ku s’hanë mish të mbajtur në akull, pasta dhe shumë gjëra të tjera, që ne, aziatikët e ndershëm, nuk i përfillim. Mesela, pinë verëra të gënjeshtra të Francës, që s’kanë aspak erë rrushi. Nëm verë të Negozhdit që ndjehet një orë lart! Nëm raki! Nëm bozë! Atje ku s’i gjen këto, atje është Avropë.”
Dhe me të mbyllur këto bileta, gjej në tryezë një këngëzë që kisha shkruar pak javë më parë në mes dy shakave me ca “Vatrane”. Këngëza e ka titullin Avropa, Evropi – dhe Evropa, dhe ja ku e shtyp për të zbavitur këndonjësit një minutë:


Lot “Avropa”, me “Evropin”
Njëra-tjetrës i hedh topin
Edhe Evropa bën sehir.
Një të shtën’Avropa topit:
Nëpër dor’i shkoi “Evropit”.
Dhe evropa bën sehir.


Pyet “Avropa”: Ç’u bë topi?
-E ke ti! – i thot’Evropi.
Dhe Evropa bën sehir.

Hop! “Avropa” me “Evropin”
Zihen, goditen për topin.
Dhe Evropa bën sehir.

Bam “Avropa”, bam “Evropi”!
Ulërijnë: Ku ishte topi?
Evropa s’bën sehir –

Po mbledh dhe në xhep vë topin
Dhe pastaj na rrëmben shkopin,
Dhe as qesh, as do sehir!


1922

Faik Konica



I urti
i malit


Tre miq, të quajtur Rëmbi, Gjëmbi dhe Shkëmbi,
mbarojin së ngrëni. Plloska me verë shkoi nga duar në duar. Rëmbi nisi të dredhë
cingare, Gjëmbi mori lahutën, Shkëmbi ia nisi këngës.
Pastaj folën. Për çka
mund të flasin tre miq, kur janë të rinj e kur mblidhen bashkë? Për qëllimet,
për shpresat e tyre. Rëmbi, që shumë kohë e kish ndër mend të dilte në vise të
huaja për fat, Gjëmbi donte të merrte udhën e Stambolli për të zënë punë.
Shkëmbit zemra i thosh ta shkojë jetën e tija në mes të arave, të vreshtave e të
bagëtive të veta. Ç’të mira, ç’të liga e prisjin sicilndo në udhë të jetës?
Ç’gëzim, ç’trishtime fshihte në gji të vet koha për të ardhur? Të tre miqve u
vate mendja tek i Urti i Malit. Dhe Rëmbi, duke ndezur një cingare të re: “Pse,
tha, s’vemi të pyesim magjistarin e madh, të na shfaqë fatin tonë?”
I Urti i
Malit rrinte në mes të një pylli; një vrimë shpelle ish shtëpia e tij.
Magjistari me famë s’kish shok për të kënduar në kohë për të ardhur, dhe dija e
tij qaste njerëz nga gjithë anët e Shqipërisë.
Kur vanë të tre miqtë në
shpellë, dolli t’i presë një plak i çuditshëm: tripëllëmbësh i gjatë, një hundë
sa një opingë i ndante tunrinjtë në dy, dhe një mjekër e bardhë porsi bora i
briste gjer në dhe e i binte nëpër këmbët; një rrobe e ngjyrë hiri i mbulonte
trupin, dhe, në vend të brezit, një gjarpër i shtrëngonte mesin, gjithë jeta e
këtij njeriu ishë në sy të tija, dy pishë të ndezira.
I urti i Malit – se ai
ish – ua preu fjalän të tre miqve që deshën t’i thonë pse erdhën: - “E dij pse
erdhtë. Hyni””
Hyjtin në një odë të skalisur në gur, e të ndritur prej shtatë
shandanesh. Shtatë misurë të gjelbër ishin duke zier në mes të
odës.
Magjistari mori një stap të verdhë: të shtatë qirinjtë u shuan njëri
pas tjatrit, dhe misurët pushuan së zieri. Ahere plaku ra me stap tri herë, e,
në fund të odës, si në një teatër kur hapet perdja, u hap një qytet i
bukur.
Një qytet i bukur me pallate të larta, me rrugë të gjera, ku vejin e
vinin karroca të ndritshme, kuaj të lehtë, zonja me rroba të hijshme, njerëz të
gëzuar a të ndrojtur, të nxituar a të ngadalshëm. Dhe pastaj karroca të tjera e
kuaj të tjerë, e automobila, e botë në të gjitha anët.
“Si e vini re”, tha
plaku, duhet një zakon i madh për të ecur nëpër këto rrugë pa qenë i shkelur
njeriu. Një fshatar i ardhur që pak kohë nga katundi i tij është në rrezik të
shtypet në ditë të para. Tani, rruga këtu është pasqyra e jetës: jeta, shoqëria,
janë aqë të koklavitura në këto vise, aq të ngatrruara e të errëta, sa duhet një
mjeshtri e madhe për të ecur, dhe kush s’është i mësuar me këto zakone, shpejt
shtypet. Mos kujtoni se tregtia, punët etj, bëhen në ato vise me atë mënyrë të
kulluar që bëhen në Shqipëri! Jo” Aty, tregtia është një shkencë, punët janë një
sërë luftash të ashpra e të pamëshirshme. Që të fitosh me të vërtetë, duhet me
një mënyrë të jesh një dijetar e një ushtar bashkë. Jeta, aty është një luftë,
thashë . dhe në luftë, o djem, ka mundës, vërtetë, po ka dhe shumë të plagosur e
të vrarë.
Plaku i ra prapë tri herë stapit të verdhë, dhe në vend të qytetit
të largmë, dolli një qytet anës detit, me shtëpi prej druri, me minare shumë, e
me mijra qen rrugëve. E njohën Stambollin. Plaku shtroi përpara syve të miqve
punët, me ç’dredhira me ç’ë unjura, e, shumë herë, me ç’poshtërsira. “Këtu, tha
prapë plaku, jeta s’është një luftë, por një lodër”...
“Sa për ty që kërkon
ta shkosh jetën tënde në mes të arave, të vredhtave e të bagëtive” tha i Urti i
Malit, “si lum ti!” se në qoftë se breshri a vapa a këlbaza, të prishin drithin
a të pakësojnë bagëtinë, ajo prishje e ai pakësim s’do jenë të rrënjshme, dhe as
këlbaza, as vapa, as breshëri s’mund të vihen më një me ligësinë e
njerëzve.”
Rëmbi, Gjëmbi edhe Shkëmbi, si u përshëndoshën me të Urtin e Malit
duallën nga shpella e, mejtuar, muarën udhën e katundit.

Misur-i – enë
dheu që përdoret për të zier gjellët.







Mësime mbi shqipen e
re



I

Zoti Hekur,
Ju njoftoj se
rekllamasioni juaj nuk u muar në konsiderasion.
Zgjebua, prfekt,
d.v.


II

Zoti Prefekt,
E këndova kartën tuaj, ku më
bëni të njohur se ankimi im nuk u muar në sy. Po më vjen keq që nuk shtuat edhe
arsyet për të cilat nuk u dëgjua kërkimi im.
Hekuri,
d.v.


III

Zoti Hekur,
Nukë jam oblizhé të ju reveloj
motifet enterne që e desiduan administrasionin të refyzojë rekllamasionin
tuaj.
Ballafaqimi rrjedh vetvetiu nga elementet.
Zgjebua, prefekt,
d.v.



IV

Zoti Prefekt,
Nuk ju jam lutur të më
zbuloni të fshehtat e shtetit. Po më duket se, kur hidhet poshtë një qarje, kam
të drejtën të pyes përse.
Elementat rrjedhin vetvetiu nga
ballafaqimi.
Hekuri, d.v.


V

Zoti Hekur,
Në paçi
lodas të më shkruani përsëri një letre ensollave si atë të fundit, nosolman nuk
do t’ju përgjigjem, po do të marr demëzyr regretabl.
Zgjebua, prefekt,
d.v.


VI

Mosieur le prefect,
Il y a evidemment un
malentendu. J’ai plus profond respect pour les autorities, e t je crois n’avoir
fait preuve envers elles ni d’audace ni d’insolence. Je voudrai simplement
demande les motifs pour lesquelles ma reclamation n’a pas été prise en
consideration.
Hekuri, m.p.


VII

Zoti Hekur,
Do
t’ju bëj rëmarke se lalangofisiel e Shqipërisë është shqipja. Parkonsekan letra
jauj e fundit nuk është amisibl se është redizhé në një gjuhë të
huaj.
Zgjebua, prefekt, d.v.


VIII

Zoti
Prefekt,

Nuk kuptoj si mund të quhet e huaj frëngjishtja, kur është
pranuar si ortake gjysmë për gjysmë me shqipen. Ortakësia është gjë shumë e mirë
në tregti: po në shesh të gjuhësisë pema e ortakërisë është një doç. Më të
shumtët nëpunës të Shqipërise sot s’dinë as shqip as frëngjisht; po meqë duket
sheshit se frëngjishtja u pëlqen më tepër se shqipja, do ta nxënë kohë
frëngjishten, në qoftë se kjo bëhet gjuha zyrtare e vendit. Në të dy mijë vjetët
e fundit, më parë latinishtja, pastaj greqishtja më në fund turqishtja, kanë
qenë gjhuët zyrtare të Shqipërisë. Pse të mos kenë përsëri si gjuhë zyrtare një
gjuhë të huaj, po këtë herë të zgjedhur lirisht nga ne vetë? Sikur të kasnecohej
frëngjishtja si gjuha zyrtare e vendit, do të kishim dy fitime: do të përdornim
në punë të Guvernës një gjuhë të bukur, dhe pak a shumë të përbotshme; edhe do
t’i lejim popullit lirinë të flasë gjuhën e tij të pavërlasur.
Hekuri,
d.v.



IX

I paditur A.B.C. Hekuri urdhërohet
formelman të dalë përpara tribynalit, të hënën që vjen, purrepondr disa
aqyzasioneve kundrë lasyrëte të shtetit, të bëra nga zoti prefekt
Zgjebo.
Inajetullahu, komisar i policisë,
d.v.


X

Desizion i Tribynalit:

Unë, zhyzhi i
Ubjedullahut, u silloisa këtej, u silloisa andej, edhe desidova se i pandehuri
A.B.C. Hekuri, i cili, si nga letrat odasioze, ensollane, dhe in admisible, që i
dërgoi Zotit prefekt Zgjebo, ashtu edhe nga reponset që i bëri tribynalit, u
revelua trathtor, bolshevik, ankelan alasedision, sanmoral dhe sanpatri të bëhet
kondanë në dhjetë vjet burg otravo forsé.
(këtu vula)
I “pandehuri”, i
“padituri”, i dënuari Hekur tani thyen gurë në udhë të re të
Tomorit.


1938





Mrika


Sulltan Murati, me dyzet mijë këmbës e me
gjashtëdhjetë mijë kalorës, ra përpara Krujës më 1448, edhe e bëri qark
kryeqytetin. Skënderbeu kish lëshuar në Krujë kontin e Urenës, i cili, me gjithë
thesarët që i premtoi sulltan Murati, qëndroi kundër me trimëri të madhe.
Shqiptarët, sipër nga muret që rrethonin Krujën, rrëkëllenin mi krerët e turqve
shpella, zjarr e vaj përvëlimtar. Nga tjatër anë, Skënderberu, me tetëmbëdhjetë
mijë njerëz vetëm, derdhej përsëjashti me ushtrinë armiqeshë, e në luftëra të
nxehta, priste truq me qindra, edhe hiqej duke rrëmbyer flamurë e plaçka. Një
ditë, turqit ngrehin shkallë përmbi muret, që të binin me të pabesë në qytet;
Skënderbeu, në ballë të shqiptarëvet edhe me pallë në dorë, u lëshua kundër
armikut me një hov aq të tutshëm, sa turqit iknë e u përhapnë në të katër anët e
fushës, shqiptarët, pastaj, hyjtin në qytet të Krujës. Po një frikë e madhe i
drodhi të gjithë, kur panë se Skënderbeu s’ish midis tyre...
Nata po binte
dalngadalë, e, në fund të qiellit, porsi virgjinesha të bardha, yjtë ëndërronin
me trishtim. Konti I Urenës, sa gatitej bashkë me parësinë për të dalë me
kërkuar Skënderbenë, - Mrika, çupë gjashtëmbëdhjetë vjetsh, më e bukura, më e
shkëlqyera, më trimëresha e Krujës, kish hapur një kali të zi, e hidhej përpara
te deti i natës.
Në mes të fushës u përpoq me një kalorës. Njeriu i Azisë
hëngëlliti nga gazi, kur gjysmë pa – nëpër rrezat e yjve – leshrat e Mrikës që
derdheshin gjer në vithet e kalit:
- Allahu më paska dërguar për sonte një
jastëk të butë!
-Dheu është jastëk më i butë! – tha Mrika, e, me një të hequr
palle, i vërtiti kokën. Kali u ngul në errësirë, e trupi i ushtëtarit u pla mbi
tokë. Mrika zbriti e, duke thënë “Perëndia i ndjeftë!”, i lërojti me majë të
pallës një kryq në kraharuar, pastaj u vërvit prapë mi kalë e u sul
përpara.
-Ah, ç’ëndërr nën yjtë e qetë, kjo vashëz e bukur që vente mi një
kalë të rreptë për të gjetur trimin!...
Me një hop, Mrika zhveshi pallën, se
Skënderbenë të rrethuar prej një tubë turqsh-e pa që po lëftonte. Trimit i sih
copëtuar palla mi krerët armiq, e, duke marrë pallën e Mrikës, i preu
kundrëqëndrimtarët. Po një prej këtyreve, para rënë, kish mund të plagosë në
kraharuar Mrikën.
Skënderbeu i hiüi kalit edhe e mori trimoshen e Krujës në
pëqi. Si dragua, kali fluturonte nëpër fushë. Kur iu qasnë mureve të qytetit,
Mrika ish e vdekur, - por e bukur, e qetë, me një nënqeshje në buzë, si në
gjumë, aq e lumtur kish qenë që vdiste pranë
Skënderbeut!...


1898




Flamuri


Flamuri përmbledh kujtimet e shkuara të
një kombi në një gjuhë të pashkruar që mund ta kuptojë syri dhe zemra e çdo
njeriu me ndjenja.
Cilat janë kujtimet që shfaq, duke valuar, Flamuri ynë?
Nuk janë kujtime goditjesh kundra fqinjve, nuk janë kujtime lakmirash, edhe
rrëmbimesh: janë kujtime vetëmbrojtjeje me mundime të palodhura dhe me trimërira
të gjata e të forta që kanë lënë gjurma në letërsitë e të gjithë popujve të
qytetëruar. Nga kjo pikëpamje mund të mburremi se Flamuri ynë, siç është një nga
më të vjetrit e botës, është dhe një nga më të
drejtët.






Flamuri


Skenderbeu kur jetonte
Shqipëria
lulëzonte.

Ishe e fortë, ish e zonjë
Kish në flamur një
shqiponjë
Një shiponjë me dy krerë
Ai lirisht hapej në erë.

Kur
armiku na vërvitej
Flamuri i kombit ngrihej

Gjëmonin një mij
trumbeta
Suleshin treqind mij veta.

Derdhjin gjakun si të marrë
Që
të mbaheshin Shqipëtarë.

Derdhjin gjakun pa peshuar
Për flamunrin e
bekuar.

Po trimat shkuan përjetë,
Shqipëria mbet e
shkretë

Trimat shkuan edhe vanë
Kordhët po ndryshken
mënjanë.

Kordhët ndryshkën e në baltë
Na ra flamuri i naltë!

Na
ra flamuri i naltë
Mbeti e u kalb në baltë!

Sot kan dalë ca
zuzarë
Që ulërtinë shqipëtarë,

Po këtë emër e lanë
U bashkuan me
aganë

E punojnë nat’ e ditë
Që të mebtemi pa dritë,

O zuzar, o
tradhëtorë
Ne na bëjtit shërbëtorë,

Na e vuatlitë lirinë
E na
shkeltë Shqipërinë.

Rrëmbyet e po rrëmbeni
Gjith se ç’patmë e se
ç’kemi!

Po mjaft! Koha ësht afër,
Kur të ndizet luft’e
ashpër,

Lufta tri her’e bekuar
Që na ka pët të shpëtuar,

Jo
luftë kundrë Turqisë,
Jo kundrë mbretit Shqipërisë,

Po luftë për ca
zuzarë
Që u lindnë shqipëtarë

E, armiq të Shqipërisë,
I fryjnë
dritës së lirisë,

S’na lënë dhe ne të tjerët,
T’dalim nga gjum’i
errët,

Po ç’dëgjojnë ven’ e thonë,
E ç’shohin e
tradhëtojnë

Eshtë turp prej kësi krimbash
Të mundohet një komb
trimash!

Ngrehuni, o shqipëtarë,
T’i shtypim këta
zuzarë!

1899

Anadollaku në mesalle


Ka ndenjur
si nje ka
Po ha edhe po ha,
Shembet me pilaf,
Fruhet me hoshaf;
S`ka
kohe te flase
Hedhe sa te pelcase:
Llop nje bakllava,
Llop nje
hallva,
Llop nje revani,
Llop muhalebi.
Therret:-Hic jemedum!
- O
burra, bre dudum!
Kerkon nje syltjac,
Porosit nje kulac,
Rremben nje
bugace,
- Te rrembec nje kapace!
Te tere per nje darke,
Te tera ne nje
barke!
Kur lodhet sa ngjinjet,
Pushon e shtrihet
Shtrihet dudumi
Dhe
na e ze gjumi.
Neser kur te zgjohet
E, me "bismil-lah",
Prape
pilaf
E prap hoshaf.
"Qebap boll-boll
Koxha Anadoll!"
More dudum
kokekungull
Gojebuall e barkrrumbull
Thuame, te rente pika!
C`te duhet
ty politika?
Hiq, more dudum dore, hajde
Te te kllasem ne nje kade
Plot
me mjalt`e me recel
Ha pi e kurre mos del.


(1901)

HELENA E TROJES

Ne Troje, nga maja e nje
kulle te larte
Helena e bardhe zgjat kryet dhe pergjon
Poshte nene muret
luften qe lufton
Menella syzi me Parin flokearte..

Shikon buzeqeshur e
me balle te qarte
zjarrin qe ka ndezur vete dhe enderron
e stolisur si
diten qe hipi ne fron
Kur vajti nus'e re nga Amykla ne Sparte.

Dhe ne
shesh Menella me Parin te terbuar
Goditen me sulm per te mundur a per te
vdekur
Gjemojne duke cuar zerin ne qiell.

Gjaku u ka hyre faqe dhe
duar
Kordhe me kordhe hekuri me hekur
Perpiqen, tringellojne, shkelqejne
ne diell.

Faik Konica – Ka qene njeri prej bijve me te shkelqyer te Shqiperise, nje nga campionet me te medhenj te independences kombetare, pa dyshim ustaj me i math i shkrimit te gjuhes sone; eshte njeriu qe na ka zbuluar flamurin e Skenderbeut. Keta tituj nuk mund t’ja mohojne as kundershtaret me te eger. – Fan Noli.

Anes liqenit

Nata po aferohet. Drita e dites tretet dale nga dale; e, mbi tjegullate shtepive, mbi drasat e rrugeve, mbi fletet e pemeve, mbi trupet e epeta e cupave qi shkojne, nje ngjyre manushaqie – nje ngjyre gushe pellumbi, si thone ne ca male t’ona, - shtrihet, e i mpshtjell. Mbasandaj, pake nga pake manushaqet cfletohen. Hijet behen me te dendura, me te zeza. Njeri mbas tjaterit, yjte cpojne qiellin, e pikelojne drite. Nata u aferua. Nata erdhi.

E kur aferohet nata, kur vjen nata, me pelqen te vete te rri anes liqenit. S’eshte si liqeni i Ohrit, me ujera te kulluara si te nje rrekeje, si liqeni i Janines, qi shkelqen si nje fushe e shtruar me pasqyra, si liqeni i Shkodres, det i vogel i rrahur tej e ketej me lundra te motshme sa Shkodra e ne ane te cilit gjallojne malesore te rrepte. Eshte nje liqen nuke m’i math se nje kopesht, ne mes te nje pylli te punuar, liqeni i ndyre e i bukur, - i ndyre e i bukur, - i ndyre se uja i qelbet, i bukur se pemet qe e rrethojne mvarin deget e tyre gjer mbi faqe te tij, edhe mbi faqe te tij hena ndrit e lot. Ne pushim te nates bretkosat kendojne. Here here, nje peshk, e nje tjater, shume pishq, tingillojne ujen. Uja perseri pushon, e fle. Po nje ere e ngadalte (oh shum’ e ngadalte!) unjet mbi liqen e i zhubravit faqen.

Ne liqen

Fletet, te thata e te verdha, kane rene, nga lisat e rreth-e-rrotullma, mbi liqen, edhe duken si njolla ari ne nje pasqyre te vjeter. As ere, as ze zogu. Nje pushim i trishtimshem. Vetem, lark se largu, ushtimi i capeve te ndonje enderimtari… Remat, here here, e ne nje hop qe te dyja, i bien ujes: qarke happen, qe vene duke u-tmadhuar e duke shtyre fletet: suli shket duke u-shuluar. Edhe nata po bie. Pertej, u-ndes nje drite, qe rrenjen ne nje cope te liqenit…

Bora. –

Kthielltesia e qiellit shkoi me diellin, me lulet, me veren. Vjeshta e trishtimshem erdhi e iku. Tani, po hyn dimeri, edhe qiellin e kane mbuluar re te qetta e te ftohta. Edhe sot, per te paren here, zuri te bjere bora…

Prapa qelqeve te dritores, po shikonj. Nga dale nga dale, si kur ka frike te ndegjohet, bora fluturon floke floke e shrohet mbi dhe. Bie kudo, e duket se kerkon te ndreqe e te zbukuronje: Dy cupa te vockela shkojne, e, ne lesherat e arta te tyre, te leshuara mbi shpatullat, bora shkruan trendafile te ergjenda. Djelmte qeshin, hidhen, lozin, e leftojne me topa. Zoqte vertiten rreth e rrotull prakeve: ciu, ciu, nje thrime buke! Si ne vere, gjithe bota jane veshur ne te bardha.

Floke floke, nga dale, po bie bora…

Dita e veres. –

Miqve, shokeve te Lidhjes Shqipetare “Verore”, u dergoj kujtime miqesie, urime te zemres, per Diten e Veres qe na afrohet. S’e festuam dot sivjet kete dite te bukur: po ne mos e festuam me trup, do t’a festojme me zemre.

C’eshte Dita e Veres? Eshte dita ne te cilen stergjysherit t’ane, kur s’kish lindur edhe krishterimi, kremtojin bashke me Romanet dhe me Greket e Vjeter, perendit’ e luleve, te shelgjeve, te krojeve. Kur ckrin dimeri, kur qaset Vera buzeqeshur e holle dhe e gjate si ne piktyre te Botticelli, zemra e njeriut cgarkohet nga nje bare, shijon nje qetesi, nje lumtesi t’emble. Ne kete gezim, stergjysherit t’ane ndiejin nje detyre t’u falen perendive qe sillnin keto miresira. Dhe ashtu leu festa hiroshe qe quajme Dit’ e Veres.

Ne pake dite, ne Shqiperi, besniket e funtme te paganismit, besnike pa dashur dhe pa ditur, do t’rethojne me verore deget e thanave, te dellinjave, te dafinave, te gjithe shelgjeve te nderuara. Do t’ keputin dege te gjelbera dhe do t’i vene permbi dyert e shtepive dhe t’odave.

Te mos i leme te humbasin keto festa te vjetera te races s’one. Nuk i bejen dem njeriu. Sjellin nje gezim te kulluar ne shtepite. Ne nje vent ku jeta e te vegjelve eshte aq trishte, djelmuria dhe vajezat kane nje rase te ralle per te defryer. Per te medhenjte, Dita e Veres ka nje shie poetike te holle e te rralle.

Faik Konica

Faik Konica është një nga personalitetet më në zë të kulturës dhe letërsisë shqiptare. Prozator dhe poet, publiçist dhe estetist, kritik letrar dhe përkthyes, ai me veprën e tij të shumanshme pasuroi dhe ngriti në lartësi të reja fjalën shqipe dhe mendimin letrar shqiptar. Njeri me dituri të madhe, dhe dhunti artistike, mjeshtër i hollë i gjuhës shqipe, F.Konica ka hyrë në historinë e kulturës sonë kombëtare jo vetëm si erudit e stilist i përkryer, por edhe si shkrimtar me vlera të shquara ideoartistike. I lindur në Konicë, më 15 mars 1875 në një familje të vjetër feudale mësimet e para ai i mori në vendlindje, në gjuhën turke, arabe dhe greke. Më vonë hyri në liceun perandorak francez të Stambollit për të kryer pastaj shkollën e mesme në Francë. Ndoqi studimet për filozofi në Dizhon dhe Paris. Fitoi disa konkurse, duke u nderuar me çmime për aftësitë e tij intelektuale jo të zakonta. Më 1912 u diplomua për letërsi në universitetin e Harvardit të SH.B.A. Faik Konica qysh i ri e lidhi jetën me veprën e tij dhe me lëvizjen kombëtare shqiptare. Pasi boton broshurën "Shqipëria dhe turqit" (1895) në Paris ai vendoset në Bruksel (Belgjikë), ku nxjerr revistën "Albania", kjo revistë politiko-kulturore dhe letrare u bë organi më i rëndësishëm e më me autoritet i Rilindjes sonë. E botuar në gjuhën shqipe, frënge dhe pjesërisht turke, si një enciklopedi e vërtetë, ajo propogandoi për vite me radhë (1897-1909) programin e lëvizjes kombëtare shqiptare, historinë dhe kulturën e popullit tonë. Më 1909 F.Konica, si u mbyll revista "Albania" në Londër, i ftuar nga atdhetarët shkon në SH.B.A. ku drejton gazetën "Dielli" edhe më pas gazetën "Trumpeta e Krujës". Me themelimin e Federatës "Vatra", më 1912 ai zgjidhet sekretar i përgjithshëm i saj. Faik Konica dhe Fan Noli, duke qenë udhëheqësit kryesorë të lëvizjes kombëtare shqiptare në SH.B.A., do të shkojnë në Londër për mbrojtjen e çështjes kombëtare në Konferencën e Ambasadorëve. Në kongresin shqiptar të Triestes (1913), që u mblodh për të kundërshtuar copëtimin e Shqipërisë nga armiqtë e saj, Konica u zgjodh kryetar. Gjatë Luftës së Parë Botërore dhe më pas, ai zhvilloi veprimtari të dendur diplomatike në dobi të atdheut, në Austri, Zvicër, Itali e gjetkë. Në 1921 u kthye në SH.B.A., ku u zgjodh kryetar i Federatës "Vatra", po ndërkaq në vitet 20 u lidh dhe ndikoi në lëvizjen demokratike që zhvillohej në Shqipëri. Këtë do ta bënte nëpërmjet gazetës "Dielli" dhe "Shqiptari i Amerikës". Me dështimin e Revolucionit Demokratik, me ardhjen e A.Zogut në fuqi, Konica u emërua ministër fuqiplotë i Shqipërisë në SH.B.A. Vdiq në Uashington në 14 dhjetor 1942.

Fotografia:

Gjuha ... Dhe një pjesë e
gurmazit

Faik KONICA,

Fati i gjuhës shqipe është për të qarë.
Një degë e lisit indo-gjermanik, si shoqet e saj sanskritishtia, latinishtia,
greqishtia e vjetër, persishtia, etj., dhe aq' e vjetër sa ato, - shqipia mbeti
gjer më këtë ditë e njomë po pa fletë e pa lule, kur shoqet çuditnë botën me
lulëzimin e tyre. Tani, ca elementet t' erëta në Shqipëri kanë zaptuar
ministrin' e Mësimit dhe po përpiqen t'a majnë gjuhën fare. Mbase ca nga ata
dëshërojnë të mbarojnë dhe u duket se po mbarojnë punë; po shumica, pa dyshim,
janë armiq të gjuhës, dhe duan, duke përdredhur e duke shtypur organet e
shqipes, t'a lënë sakate që të hiqet xvarrë e shtrembëruar.
Shikoni. Jaria
nj'a tre'qint fjalë që munt të quhen internacionale, janë hequr ca nga
gërqishtia e vjetër, ca nga latinishtia, dhe janë bërë malli i njerëzisë, se
gjithë bota i di, i mer vesh gjithë bota. Munt të përdoret e të kuptohet lehtë
fjala thjeshtë shqipe larkfolës (siç munt të thonë, dhe ca thonë, në Gjermani,
Fernsprecher), në vent të telefonit: po nuk është nevojë; fjala telefon ësht'e
përgjithëshme; s'ka nonjë fitim për gjuhën, për popullin, a për njeri, që të
preferohet fjala nacionale larkfolës. Po armiqt' e fshehtë të gjuhës, s'pëlqejnë
as fjalë të ra kur janë të mira, si larkfolës; dëshërojnë fjalë makaronike si
togjer dhe bashki, se ashtu e do qëllimi prishës i tyre.
Një tjatër pun' e
bukur që bëjnë, është të kthyerit e fjalëve nga kuptimi i tyre dhe të dhënët një
kuptim të ri. Fjalës i paditur, i dhanë kuptimin i kallzuar për një faj; fjalës
i pandehur, i dhanë kuptimin i dyshuar se ka bërë një faj; fjalën i aratisur e
zgjothnë që të zërë vendin e fjalës firar, ndonëse i aratisur thohet për një që
ka humbur udhën ose s'dihet se ku ndodhet në kurbet. (Është vërtet se Gegët kanë
një fjalë i paditun, që ndofta ka lidhje me italishten bandito, me kuptimin i
kallzuar; po trazimi me fjalën i paditur në kuptimin i pamësuar ësht' i
domosdoshmë dhe përandaj përdorimi i të dy fjalëve nuk është praktik).
Sido
që në qoftë, Torbeshët me ca dinakë të tjerë vendosnë që t'i japin shkelmin
shqipes, dhe të fabrikojnë një gjuhë të re të themeluar mi shqipen. Na pëlqen a
s'na pëlqen, kjo gjuh'e re po bëhet nënë sytë t'ona, dita me ditën, dhe jemi të
shtrënguar t'a nxemë, se ndryshe pas pakë kohe s'do të marrim vesh dot se
ç'thonë gazetat e Shqipërisë.
Për të stërvitur Vatranënt në gjuhë të re, kemi
për të botuar nga nonjë herë ca mësime. Do të jenë pakë të rënda, si çdo gjë e
re: po me kurajë dhe durim, do të bëni përparime.
Mësimi I
Toskua, me që
ka parë shkolla të larta, ësht'i ditur; po me që e kërkon Gjykatoria, ësht'i
paditur. Ashtu, Toskua ësht' edhe i ditur edhe i paditur.
Moskua, me që s'ka
hapur kurrë një librë, nuk ësht'i ditur, po me që s'thotë as Policia as njeri se
është fajtor, nuk është i paditur. Ashtu Moskua s'ësht'as i ditur as i
paditur.
U-voth një kec në stan, dhe besojnë se Toskua është ay që e vodhi.
Toskua është pra i pandehur. Fajtor ose i pafajshëm, Toskua mori malet i
papandehur. Toskua është pra edhe i pandehur edhe i papandehur.
Dikush tha se
kecin munt t' a kete vjedhur Moskua, po xhandaret u përgjiqnë që Moskua nuk
ësht'i pandehur. N'ato e sipër hyri në polici Moskua; dhe me që e dijin se
s'fshihej, s'hyri i papandehur. Moskua pra nuk është as i pandehur as i
papandehur. .
Toskua, kur mori malet, u-bë i aratisur, se fshihej nga
xhandarët; po duke qenë se i njeh me pëllëmbë udhët dhe shtigjet, nuk u-aratis
as një minutë. Do më thënë, Toskua ësht'i aratisur po nuk ësht'i
aratisur.
Moskua dolli për gjah dhe humbi udhën dhe ka dy ditë që po sillet
vërdallë, i dëshpëruar, nga pyll në pyll; është pra i aratisur; po kanuni nuk e
kërkon, dhe nuk ësht'i aratisur. Do më thënë edhe Moskua, si Toskua, ësht' i
aratisur, po nuk ësht'i aratisur.
Me gjith' këtë, ndodhja e Moskos ndryshon
fare nga e Toskos. Se Moskua dëshëron të dalë nga pylli, po s'di si të dalë;
Toskua di si të dalë, po s'dëshëron. Moskos i vjen keq që nuk është si Toskua;
dhe Toskua qan që nuk është si Moskua. Po sikur t'u thuash të çkëmbejnë ndodhjen
e tyre, s'dëgjojnë. Se Moskua do që të mos jet' i aratisur, dhe nuk është po
prapë është; Toskua nuk ësht' i aratisur, dhe do që të mos jetë po prape
është.
Mësimi II
Profesorit Qelqmath i ngjau një e papëlqyer: Tek punonte
në laboratuar të tij, hyjtin pesë xhandarë me pisqolla në grusht, dhe i britnë,
"Ngre duart, se je i paditur". Profesori hapi gojën dhe ngriti duart, po si
mblodhi pakë veten protestoj me zemërim, dhe u thotë xhandarëve, "Gënjeni, se
mua tërë bota më njohin si të ditur". - "Vërtet, je i ditur", thanë xhandarët,
"po nga që je i ditur, je i paditur", - "0 Perëndi!" briti Profesori "qenkan të
prishur mënç!" - "Ja se si" thanë xhandarët; "është helmuar një pus, dhe shumë
njerës që pinë nga ujët e tij vdiqnë. Helmi i përdorur është aq' i hollë sa
s'ndjehet në shie. Policia mendon se vetëm një njeri i ditur në barërat munt t'a
ketë bërë këtë faj. Përandaj, Profesor, ti, si i ditur që je, u-dekllarove i
paditur, dhe ne erthmë të të zemë" - "Shikoni se ç'gjarpër i frikshëm!" ulërijti
profesor Qelqmadhi. Xhandarët, të trembur, kthyen kokën të shohin, dhe Profesori
me një herë u-hoth nga penxheria dhe mori me vrap udhën e pyllit. Xhandarët, kur
kuptuan dinakërinë, j'u-sulnë pas duke zbrazur pisqolla, po më kot, se Qelqmadhi
u-çduk në mes të druve.
N'ato sipër, u dolli mb'udhë xhandarëve nxënësi i
Profesorit, dhe i qëndroj duke u britur: "Xhandarë! Zemëni, se pusin e helmova
unë!" - "Ja tek qenka i pandehuri i vërtetë!" tha një xhandar. - "Dhe është fare
i papandehur, se s'i shkonte njeriut mendia te ky çilimi" u-përgjigj një
tjatër.
"Është një i pandehur i papandehur" dekllaroj një xhandar i
tretë.
Pastaj, i thanë nxënësit: "Eja pra të të shpiem në burg, se je i
paditur".
"Atje gënjen( tha djali "se jam nxënësi më i mirë i Profesorit
Qelqmath. Nga ana tjatër, po të burgosni gjithë të paditurit, duhet tërë
popullin shqipëtar t'a burgosni dhe të hyni ju të parët në të Tralos". - "Mos
fol aqë shumë" urdhëruan xhandarët; "nukë thamë që s'je i ditur, po thamë që je
i paditur. Tani, përpara!" Dhe xhandarët u-nisnë, me të diturin të paditur të
pandehurin të papandehur në mes.
Udhës, nxënësi, me një zë që dridhej nga
frika, i thotë një xhandari: "'Bobo ç'na gjeti! Ti paske kolerën, shoh në
fytyrën tënde gjithë shenjat e sëmundjes." Xhandarit i ra të hollët nga
dëshpërimi. Të tjerët u-përndanë, të kafshuar nga zegli i panikës. Nxënësi, pa
humbur kohë, vrapoj dhe hyri në pyll, u-bashkua me Profesorin, uruan njëri
tjatrin për ****** që kishin ngrehur, dhe muarnë të përpjetën nëpër shkëmbinjtë.
Xhandaret, si kuptuan grackën, u-bashkuan dhe me një tërbim të math u-sulnë dhe
ata në pyll, ku humpnë udhën, dhe, pas ca orësh kërkimi, arrijtin në funt të një
shkëmbi dhe ranë mbë dhe, të dëshpëruar, - kur na dëgjojnë një të qeshur;
shikojnë lart: Profesori me nxënësin e tij kanë ndenjur dhe po tallen me
xhandarët duke mpshtetur dorën në majë të hundës. Dhe me një herë, ky fjalim nis
në mes të dy palëve.
Xhandarët: - Profesor, s'je më i paditur.
Profesori:
- Po ju qëpari më thatë se isha i paditur.
Xhandaret: - Ishe, po s'je
më.
Profesori: - Bah! Aqë shpejt u-bëra i ditur?
Xhandarët: - Jo. Ishe i
ditur po ishe dhe i paditur. Tani je vetëm i ditur, dhe i paditur është nxënësi
yt.
Profesori: - Gënjeni. Nxënësi im është i ditur.
Xhandarët: - Jo.
Ësht'i paditur, se e kërkon hetuesi.
Profesori: - Ah! Paskeni dhe një... si
thatë?
Xhandarët: - Hetues.
Profesori: - Bisedim i
papandehur.
Xhandarët: - Jo. Nxënësi yt ësht' i pandehur.
Profesori: - I
pandehur çë?
Xhandarët: - I pandehur.
Profesori: - Aqë vetëm? S'ka bisht
fjala?
Xhandarët: - I pandehur vetëm. Dhe në dëgjofshi këshillën t'onë, mos
bëhuni t'aratisur.
Profesori: - Gënjeni. Ne t'aratisur s'jemi, dimë se ku
ndodhemi, kemi ardhur dhe tjatër herë këtu për të mbledhur barëra t'egëra. T'
aratisur jini ju, që kini humbur udhën. Do të vdisni nga uria dhe nga etja. Do
t'ju vrasim me gurë. (Dhe Profesori hodhi një shpellë që t'i
trembë.)
Xhandarët: - Duam të hamë. Kini një copë bukë?
Profesori: - Ka
një burim të ftohtë këtu sipër, dhe vijnë shpesh dhi t'egëra të pinë ujë. Doni
ca kakërdhi prej cjapi? (U hodhi një grusht.)
Kryetari i Xhandarëve (u flet
shokëve). - Medet! Do të vdesim. Ç'na duhej të ndjekim gjer në thellësi të
pyllit maznunet dhe muttehemet. Në djall mystendiku me gjith'
ihzarin!
Profesori: - Pa dale, pa dale. Më duket se s'mereshim vesh. Mor mos
doni të thoni se na kallzuan si fajtorë dhe kini urdhër të na shpini në
burg?
Kryetari i Xhandarëve: - Po. Zoti Profesor. Kam një ihzar, dhe dua të
ju shpie te mystendiku.
Profesori: - Ashtu? Dhe kujtojit se u-bëmë
firar?
Kryetari i Xhandarëve: - Po, Zoti Profesor.
Profesori: - Ah mor
t'uruar, ne ju muarmë për të çmendur dhe ikmë nga frika se mos na mbytni. Hajde
të shkojmë në gjyq, se ne fajtorë s'jemi.
(Dhe zbriti me nxënësin).
Mb'
udhë, vazhdoj bisedimi.
Profesori: - Nuk më thoni, pse s'përdorni fjalet
firar, mystendik, ihzar, mutthem, maznun, arzuhall, mazbata, dava, etj. - po
kini çpikur fjalë që s'i mer vesh njeri?
Kryetari i Xhandarëve: - Di dhe unë,
Zoti Profesor? Thonë se duhet qëruar gjuha nga fjalët e huaja.
Profesori: -
Duhet qëruar më parë truri i palaçove që e qelbnë gjuhën. Fjalë të huaja jane
ato që s'kanë zënë rënjë në gjuhë. Ato që i honepsi gjuha dhe hyjtin gjer në
kasolle të malësorit, ato fjalë u-nacionalizuan. E dini si i thonë gjykatësit
n'Espanjë? I thone kali, - "Alcade" - nga arabishtia elkadi. S'munt të gjente
tjatër fjalë hispanishtia? Ç'gjë më e lehtë? Në gjuhën hispanishte ka disa
qindëra fjalë arabishte, më tepër fjalë administrative. Vallë Espanjollët i
mbajnë ato fjalë nga dashuria që kanë për armiqt' e tyre Arabër? Apo mos i
mbajnë se ato fjalë hyjtin në gjuhë dhe e quajne lajthim t'i hedhin? Turp, turp,
djemt' e mij. Hiqni dorë. Është mëkat për gjuhën.

Botuar më
1922

Faik Konica është një ndër shqiptarët më të dalluar. Lindi në 15 Mars 1875 në
Konicë (qytet shqiptar që sot i përket Greqisë). Studimet i filloi në një kolegj
jezuit në Shkodër, dhe i vijoi në Stamboll dhe në Francë. I mençur dhe
gjuhëbrisk, kur ishte ende në Europë, Konica çeli revistën Albania, që u botua
për 12 vjet rresht. Më pas ai u vendos në Amerikë dhe u bë një nga udhëheqësit e
shqiptarëve të Amerikës. Në Amerikë Konica drejtoi gazetën "Dielli" dhe
federatën "Vatra". Qeveria e mbretit Zog e bëri Konicën ambasador të Shqipërisë
në Shtetet e Bashkuara.

Për fat të keq, emri i Konicës pak fare është
përmendur në librat e botuar gjatë komunizmit.

FLAMURI

Flamuri permbledh kujtimet e shkuara te nje kombi dhe nje gjuhe
te pashkruar qe mund ta kuptoj syri dhe zemra e cdo njeriu me
ndjenja.
Cilat jane kujtimet qe shfaq, duke valuar, Flamuri yne?
Nuk jane kujtime goditjesh kundra fqinjeve, nuk jane kujtime
lakmirash dhe rrembimesh: jane kujtime vetembrojtjeje
me mundime te palodhura dhe me trimerira te gjata e te forta
qe kane lene gjurma ne letersine e gjithe popujve te qyteteruar.
Nga kjo pikepamje mund te mburremi se Flamuri yne, sic eshte
nje nga me te vjetrit e botes, eshte dhe nje nga me te drejtet.
FAIK KONICA

FLAMURI

Flamuri permbledh kujtimet e shkuara te nje kombi dhe nje gjuhe
te pashkruar qe mund ta kuptoj syri dhe zemra e cdo njeriu me
ndjenja.
Cilat jane kujtimet qe shfaq, duke valuar, Flamuri yne?
Nuk jane kujtime goditjesh kundra fqinjeve, nuk jane kujtime
lakmirash dhe rrembimesh: jane kujtime vetembrojtjeje
me mundime te palodhura dhe me trimerira te gjata e te forta
qe kane lene gjurma ne letersine e gjithe popujve te qyteteruar.
Nga kjo pikepamje mund te mburremi se Flamuri yne, sic eshte
nje nga me te vjetrit e botes, eshte dhe nje nga me te drejtet.
FAIK KONICA

Faik Konica lindi ne vitin 1876 ne qytezen Iliriane te Konices, eshte e tepert t’ju rikujtoj se sot ky qytet ndodhet ne Greqi. Familja Konica rrjedh nga familja e te famshmit Ali Pashe Tepelena, nje burre shteti e diplomat, i cili i rezistoi sulmmeve te Perandorise Osmane dhe te derguarve te Napolonit te Frances. Formimi i mirefillte i Konices fillon me studimet e tij te para ne Kolegjin Jezuit te Shkodres. Ai mesoi te fliste dhe te shkruante ne menyre perfekte frengjishten, latinishten dhe greqishten. Ne vitin 1892 Faiku shkon me studime ne France dhe jep provimin e matures ne vitin 1896. Serish ai perfiton nga rasti per te pasuruar arsenalin e tij gjuhesor. Ne France, Konica meson gjuhen Sanskrite dhe Hindu. Ky zbulim i gjuheve te rralla dhe minoritare ishte nje zbulim i vertete per Konicen e ri. Qe nga ky moment ai i futet punes per te mesuar Hebraishten me nje pasin te madh dhe te rralle. Padyshim qe Konica kishte gjetur dicka te perbashket mes historise se popullit Hebre dhe popullit Shqiptar. Por Konica nuk do te ishte i qete dhe ne Europe. Duke pare punen e madhe qe bente ne dobi te kombit shqiptar dhe kunder Portes se Larte, autoritetet Turke te asaj kohe e denojne me vdekje ne mungese. Per kete aresye Konica emigron ne Bruksel dhe ne vitin 1897 themelon Revisten Albania. Ai punoi dhe jetoi ne “Rue d’Albanie”, (Rruga e Shqiperise, ne komunen e Saint-Gilles) ne Bruksel.
A nuk ishte e domosdoshme te rikujtohej 110 vjetori i themelimit te te parit organ shtypi ne gjuhen shqipe?
A nuk ishte e domosdoshme te rikujtoj burri i kombit, i cili hodhi themelet e gjuhes shqipe? A nuk duhet te mbetej ne historine e Komunitetit shqiptar te Belgjikes dhe te te gjithe shqiptareve, Faik Konica, refugjati i pare politik shqiptar ne Europe? Ja pra, me pune dhe ndergjejge te plote ia dolem mbane. Une deshiroj te falenderoj te gjithe ata njerez qe bashkepunuan me mua dhe Shoqaten Nene Tereza, per ta bere kete nisme nje realitet te prekshem. Nje faleminderit Konsullit te Republikes se Shqiperise, Zotit Naim Mandri, i cili e perkrahu qe ne fillim kete nisme. Faleminderit Ministrit te ambasadorit, Profesorit te nderuar Thoma Haxhi. Deshiroj te falenderoj Ambasadorin e Republikes se Shqiperise prane Mbreterise se Belgjikes dhe BE, Zotin Artur Kuko, per perkrahjen dhe prezencen e tij ne daten 23 mars. Deshiroj te falenderoj nga zemra Drejtorin e Institutit Kombetar te Diaspores, Zotin Flamur Gashi, i cili u zhvendos nga Tirana per te marre pjese dhe pershendetur kete eveniment. Faleminderit Ambasadorit te Maqedonise, Zotit Blerim Reka per nderin qe na beri me prezencen e tij.
Por te dashur miq e bashkeatdhetare, keta ishin vetem maja e ajzbergut. Nuk do te kishte qene e thjeshte per mua, si organizator dhe pergjegjes i ketij evenimenti pa ndihmen e nje sere njerezish, te cilet praktikisht dhe moralisht mbeshteten kete ngjarje. Deshiroj te falenderoj te gjithe koleget e mi te keshillit te adminsitrimit te Shoqates Nene Tereza dhe ne menyre te veçante Presidentin, Zotin Lek Pervizi. Deshiroj ta falenderoj per kurajon dhe punen e palodhur pavaresisht 80 viteve qe mban mbi supe. Deshiroj ta falenderoj per besimin dhe mbeshtetjen qe me ka akorduar prej kohesh. Faleminderit Altin Filos, administratorit te librarise ALBEL per prezencen dhe kontributin. Faleminderit Besim Bedinajt, President i Shoqates Kultorore “La Petite Europe asbl”. Faleminderit zonjes Stephanie Doc dhe Sherbimit Social te hebrenjve, te cilet na mundesuan sallen dhe gjithe logjistiken e nevojshme per realizimin me sukses te ketij projekti. Faleminderit José Sanchez, i cili prej vitesh ka hapur zyrat e Democrati Plus asbl, per mbledhjet tona te punes. Faleminderit te gjithe partenereve dhe te me falin ata qe kam harruar. Faleminderit ligjerueve te cilet punuan prej muajsh te tere per te pergatitur materialet e prezentuara me 23 mars. Keto falenderime shkojne drejt Kole Gjeloshajt dhe Safet Kryemadhit, te cilet folen per kontekstin politik te Revistes Albania. Luan Abedinajt per kontributin gjuhesor te revistes, Durak Duraku, Kole tahiri, Myrteza Bajraktari per historikun e revistes, Gjovalin Kola per marredheniet e Apolinerit me Shqiperine, Lek Pervizit per Biografine e Konices etj. Kete material do ta mbyll me dy faleminderime dhe njekohesisht mirenjohje. Falenderoj Kelment Koxhaj, i cili dhe pse me probleme shendetesore, zhvendosi gjithe studion e tij muzikore dhe na shoqeroi me kenget dhe melodite e embla shqiptare. Ky artist i mirefillte, ky djalosh bujar dhe ky mik imi, do te gjeje gjithnje mirenjohje dhe respekt nga une. Falenderimi im i fundit i dedikohet personit qe beri te mundur publikimin e ketij shkrimi, Altin Mehmeti, i cili me iniciativen e tij, beri te mundur qe keto informacione te percillen per ju.

Parimi “miku i mikut tim eshte miku im” per Konicen nuk funksiononte; mikun e sotem e sulmonte te nesermen, dhe kundershtarin e djeshem e lavderonte.

Me dy fytyresine e tij, Janus, Janari, kjo Perendi romake, perfaqesonte diellin dhe henen. Ai simbolizonte kalimin nga nje vit ne tjetrin, nga e kaluara ne te ardhmen. Midis dy vizioneve, ai ishte perfaqesues i ndermjetem midis dy boteve, barbarise dhe qyteterimit.

Faik Konica, nje nga figurat me te medha intelektuale shqiptare te dekadave te para te shekullit 20, njihet edhe si nje nga personalitetet me karakterin me te komplikuar. Parimi “miku i mikut tim eshte miku im” per Konicen nuk funksiononte; mikun e sotem e sulmonte te nesermen, dhe kundershtarin e djeshem e lavderonte. Ishte kjo nje dobesi e Konices, apo ishte perpjekje e natyreshme drejt rritjes dhe pasurimit te karakteri?. Dihet se ndryshimi ne pergjithesi s’eshte gje tjeter vecse dalje nga status-quoja, perpjekje per t’u rritur, zgjeruar, pasuruar, persosur.

Per keto arsye si dhe fale perfshirjes ne listen e figurave te ndaluar per rreth
5 dekada nga ana e ish-regjimit komunist, mund te thuhet se Faik Konica do të vazhdojë të mbetet një figurë e debatueshme. Kjo jo per te vene ne dyshim vlerat e tij, por per t’i vertetuar ato bazuar ne thenien se “vetem ata që kerkojne te lavdërohen nga të gjithë ka të ngjarë te mos kene ndonje vlerë”.

Zyrtarisht ose jo Konica gjate gjithe jetes se tij sherbeu si ambasador i kombit te vet. Shpesh eshte folur per natyren e tij cinike e inatcore, por edhe karizmatike e miqesore, ndersa pak dihet rreth jetes se tij private. Nje drite te terthorte mbi kete aspekt te jetes se Konices duket se ofron libri APOLLINAIRE Poet Among the Painters, nga Francis Steegmuller. Nje pjese e librit mbi poetin e njohur francez Gijom Apolineri i kushtohet edhe Faik Konices, mik i ngushte i poetit ne fillim te shekullit 20. Pjesa e librit ku flitet per Konicen bazohet ne kujtimet e vetë poetit shkruar aty nga viti 1912.

Apolineri tregon: “Nga të gjithë njerëzit që kam njohur dhe i kujtoj me kënaqësinë më të madhe, Faik Beg Konica është njëri prej të vecanteve. Ai lindi në Shqipëri, rreth 40 vjet të shkuara (1875) nga një familje që i kishte qëndruar besnike besimit katolik.” Apolineri e cileson Faikun “katolik”. Duket se Apoloneri arrin vete ne kete perfundim ndoshta i nisur nga fakti se Konica gjatë bisedave mund t’i ketë treguar atij historinë e pushtimit shumë shekullor turk, para të cilit shqiptarët kishin qene kryesisht të krishterë.

“Kjo Shqipe" vazhdon Apolineri "u rrit në Francë dhe rreth moshës 20 vjeçare ishte mjaft fetar sa qe nje here kishte shfaqur idene per te hyre ne Grande-Chartreuse, manastir katolik ne veri te Grenobles. Megjithatë ai nuk hodhi asnjë hap në këtë drejtim. Gradualisht perkushtimi ndaj fese u shndërruar jo në indiferentizëm, por në një lloj anti-klerizëm si ai i Merimesë.”

“Shqipe”, tekstualisht "Chkipe" e quan Apolineri Konicën. Biografi i Apolinerit, Francis Stegmuller thotë se Apolineri u përpoq ta shkruante fjalën "Chkipe", thjesht për të thënë “shqiptar”. Por Apolineri ndoshta ka dashur të shprehë admirimin e madh për Konicën duke e quajtur atë "Chkipe" me kuptimin Shqipojnë.

Lidhur me ceshtjen fetare, miqësia dhe bashkëpunimi i mëvonshëm me Fan Nolin klerik tregojnë se Faik Konica nuk kishte asgjë kundër fesë si ushqim shpirtëror. Duket se mosdashja e tij drejtohej më tëpër ndaj fesë si insititucion apo si fe-shtet. Apolineri e bën këtë krahasim të Konicës ne fushen fetare me Prosper Merimenë (1803-1870 shkrimtar e historian). Por keto dy fugura perkojne edhe ne fusha te tjera. Në vitin 1827, Merime shkroi "Illyrian Ballads, La Guzla". Ai ishte i njohur edhe si linguist, kritik arti dhe mjaft skrupuloz në përdorimin e fjalëve. Madje konciziteti i tij në të shkruar permendej si legjendë që kur ai ishte gjallë. Karakteristika te ngjashme vihen re edhe tek Konica, si ne shkrimet e tij qe dallohen per nga perzgjedhja e fjaleve, ashtu edhe kur kritikonte e satirizonte ata qe perdornin "barbarizma"
ne shkrimet e tyre.

Apolineri tregon: “Faiku vazhdoi studimet, por pasi ishte i mbushur plot dashuri për vendlindjen Shqipëri u kthye në Turqi, ku u angazhua në veprimtari anti qeveritare, dhe u dënua dy herë me vdekje në mungesë. Ai u kthye perseri në Francë, për gjuhën dhe letërsinë e së cilës kishte njohuri të shkëlqyera. Në Francë, Faiku krijoi lidhje të ngushta me çdo njeri që kishte të bënte me Shqipërinë. Megjithatë, ai pa se shkalla e lirisë së individit që lejohej në Francë ishte e pamjaftueshme, dhe shkoi në Bruksel, ku në Rue d’Albanie themeloi revistën Albania, e cila fillimisht trajtoi çështje politike dhe pastaj edhe më gjërë duke përfshirë çeshtjet e letërsisë, historisë dhe filologjisë. Me këtë Faiku e rigjallëroi jashtëzakonisht lëvizjen shqiptare. Duke pastruar gjuhën shqipe nga fjalët e huaja e parazitare që kishin vërshuar në të, Konica arriti brenda pak vitesh ta shndërrojë ate nga një dialekt te ngushtë në një gjuhë të bukur, të pasur e mjaft shprehëse”, thote Apolineri.

Ketu mund te vihet re shume mire ndikimi i Prosper Merimese. Thuajse të gjitha vetite e tij pasqyrohen edhe tek Konica. Nga ky aspekt ndoshta duhet parë edhe krahasmi apo afrimi i ketyre dy figurave.

Apolineri vazhdon tregimin e tij: “Megjithatë, liria ashtu siç kuptohej ajo në Bruksel, nuk e kënaqi Faikun më shumë se sa liria që kishte provuar në Paris.
Një ditë ai e pati punën keq kur një polic e ndaloi në rrugë. “Nga jeni?”, e pyeti polici. “Albania”, u përgjegj Faiku. “Adresa?”, e pyeti perseri polici.
“Rruga Albania”, ia ktheu Faiku. “Profesioni?” “Redaktor i Albanias.” thote Faiku. “Po talleni me mua?”, reagoi polici i zemëruar. Dhe patrioti shqiptar e kaloi atë natë në stacionin e policise derisa ceshtja u sqarua".

Apolineri tregon se Faik Konica mundohej dhe shpenzonte shume per botimin e revistës Albania. “Në kapakun e revistës, si emblemë, ishin armët e mbretërisë së ardhëshme të Shqipërisë, krijuar nga një skulptor i talentuar francez emri të cilit nuk më kujtohet dhe i cili vdiq rreth vitit 1909 në rrethinat e New Yorkut gjatë një aksidenti me balonë.”

Apolineri nuk e permend emrin e ketij skulptori.

“I ngopur me Brukselin, Faik Beg Konica u nis për në Londër. Ai e braktisi shtypshkronjën e tij të mrekullueshme, e përbërë vetëm nga gërma platini me të cilat ai vetë hartoi dhe shtypi një numër librash të formatit të vogël, libra jashtëzakonisht të rrallë. Kjo veprimtari pati jetë të shkurtër pasi punëtori i tij i vetëm në shtypshkronjë u tregua i pakujdesshëm dhe pllakat me gërmat e rralla u prishën.”

Megjithëse kishte kohë që kishte dëgjuar për të, Apolineri u njoh personalisht me Faik Konicën në Londër në vitin 1903. Faiku banonte në Oakley Crescent, City Road, EC.

Apolineri tregon: “Unë nuk e kisha takuar ndonjëherë. Ai më kishte ftuar për të kaluar disa ditë me të, dhe pati premtuar të më priste në stacionin e trenit.
Ndonjë shenjë ishte e nevojëshme nga e cila unë mund të dalloja se ishte ai. U morrëm vesh që Faiku të vendoste në jaken e xhaketës një lule. Treni me të cilin po udhëtoja arriti shumë vonë, dhe në stacionin Viktoria unë pashë se të gjithë zotërinjtë në platformë mbanin lule në jakat e xhaketave të tyre. Si do ta dalloja une mikun tim shqiptar?, pyeta veten. Atehere mora një taksi dhe mbërrita në shtëpinë e Faikut pikërisht në kohën kur ai po dilte për të blerë lulen.”

Apolineri duket se nuk e njihte mire “korrektesine” ballkanase.

“Faik Beg Konica kishte një pasion për klarinetën dhe oboen. Në dhomën e ndenjes ai kishte një koleksion të vjetër të këtyre instrumenteve. Para dite, ndërsa prisnim të vinte koha e drekes, e cila gjithmonë shtrohej me vonesë, Faiku luante melodi të vjetra, ulur pranë tryezës me sy gjysmë të mbyllur e me pamje mjaft serioze. Dreka ishte “a l’albanise”, me fjalë të tjera, e bollshme e pafund. Çdo dy ditë për ëmbëlsirë kishim qumështor, që unë nuk e pëlqeja aspak.
Faiku e donte shumë. Ditët e tjera kishim një lloj keku që unë e pëlqeja shumë.
Faiku nuk donte as ta shikonte me sy. Drekat zgjasnin aq shumë sa unë nuk pata mundësi të vizitoja qoftë edhe një muzeum në Londër – ne arrinim atje pikërisht në kohën kur dyert mbylleshin. Megjithatë, ne bëmë shetitje të gjata dhe une pata rastin të njihem me intelektin e lartë e të përkryer të Faik Konicës.”

Apolineri duket se dëgjoi të flitej për herë të parë për Faikun nga Annie Playden, një guvernante angleze me të cilën Apolineri kishte rënë në dashuri kur ajo jepte mësime në Paris. Por dashuria nuk ishte e ndersjellte, Playden tregohej indiferente ndaj poetit. Gjatë banimit të Konicës në Londër, Annie Playden, e cila ishte kthyer në Londër, takohej shpesh me Konicën. Prej këndej duket se e ka burimin edhe miqësia e Apolinerit me Faikun. Për Konicën duket se kishte respekt të madh edhe familja e zonjushës Playden. Stegmuller thotë se kur Apolineri shkoi në Londër, ai zgjodhi të shoqërohej me Faikun për të bërë përshtypje të mirë para familjes së vajzës që Apolineri kishte rënë në dashuri dhe donte të martohej.

“Mua më bënte gjithnjë e më shumë përshtypje miqësia që Faiku tregonte për mua.
Unë isha në gjendje t’a kuptoja se ajo ishte një ndjenjë e pastër që rridhte natyrshëm prej tij. Thuajse si të gjithë shqiptarët me prejardhje nga familje te njohura, Faiku kishte prirjen për t’u pushtuar nga mania e persekutimit, shqetësimi i madh deri në dëshpërim. Dhe shqetësimet e tij merrnin forma nga më të çuditëshmet. Pasi blente diçka në dyqan, Faiku gjithmonë largohej me frikën se shitësi do të vraponte pas tij per t’a akuzuar se e kishte vjedhur mallin.
“Si do t’ja provoja se nuk e kisha vjedhur?” thoshte gjithmonë Faiku. Kur e takova në Londër, Faik Beg Konica sapo e kishte përmirësuar bibliotekën e tij.
Ai i kishte shitur të gjitha librat që kishte patur, dhe i kishte zëvëndësuar ato me botimet anglisht në të cilat teksti është shtypur me shkronja aq të vogla sa duhet lente zmadhuese për ta lexuar. Në këtë mënyrë ai kishte formuar një bibliotekë të re mjaft te plote dhe që zinte shumë pak v end. Nga librat e tij të vjetër kishte mbajtur vetëm dy fjalorë me autorë
Bejl(1) dhe Darmesteter(2). Faiku e konsideronte Bejlin mësuesin e tij.
Admirimin më të madh në letërsi Faiku e kishte për M. Remy de Gourmont (3), dhe më vonë kur unë gjeta një portret të shkrimtarit dhe ia dërgova, ai më shprehu një mirënjohje mjaft të madhe. Faik Beg Konica, ashtu si edhe Bejli, kishte një pasion të madh për pseudonimet. Ai i ndryshonte ato shumë shpesh. Në kohën kur e njoha, ai e quante veten Thrank-Spirobeg, nga emri i heroit të një romani historik të shkrimtarit Leon Cahun, në vetvete një kryevepër dhe libri më i mirë ne anglisht i frymëzuar nga historia shqiptare.”

Ndoshta ishte ky liber qe e nxiti dhe frymezoi Konicen per te shkruar pas disa vitesh librin e tij "Albania: the Rock Garden of Southeastern Europe".

Me pseudonimin Thrank-Spirobeg, Konica shkroi edhe dy artikuj në te permuajshmen kritiko-letrare franceze Le Festin d’Esope. Revista pati një jetë të shkurtër.
Botimi i saj filloi në shtator të vitit 1903 dhe u ndërpre pas 9 numrash në gusht 1904. Biografi i Apolinerit, Francis Stegmuller, thotë se artikujt e nënshkruar nga Thrank-Spirobeg janë; "Outline of a Method of How to Succeed in Winning Applause from the Bourgeois" dhe "The Most Colossal Mystification in the History of the Human Species". Stegmuller nuk flet gjë mbi përmbajtjen e tyre, por thotë se krahas Konicës në të njëjtin numër te revistes kishin kontribuar me shkrimet e tyre edhe Henry Vernot, Rudyard Kipling, Andre Salmon, Alfred Jarry, Jean de Gourmont dhe Apolineri. Revista botohej në Paris dhe duket se Konica i shkroi artikujt e tij për Le Festin d’Esope gjatë periudhës që banonte në Londër, pra mes muajve janar - gusht te vitit 1904.

Apolineri thotë se me pseudonimin Thrank-Spirobeg, Konica shkroi vetëm për 2-3 vjet. Pastaj ai mori tjetër pseudonim, Pyrrhus Bardyli, me të cilin nënshkroi një libër mjaft të fuqishëm e të shkruar me mjeshtëri me titull "A Treatise on Artificial Languages".

Gjatë vizitës së tij të dytë në Londër, në muajin maj të vitit 1904, Apolineri qëndroi përsëri ne shtepine e mikut te tij shqiptar.

“Në një rast tjetër unë përsëri kalova një farë kohe në Londër me Faik Beg Konicën, i cili ishte martuar dhe banonte në Chinford. Ishte pranverë dhe ne bëmë shetitje të gjata dhe kaluam shumë orë duke parë njerëzit që luanin golf.
Pak para arritjes time në Londër, Faiku kishte blerë disa pula për të patur vezë të freskëta; por ai vuri re se e kishte të pamundur t’i hante vezët. “Si mund të hash vezët e pulave që ti i ushqen vetë?” pyeste ai. Pulat shpejt filluan të hanin vezët e veta, dhe kjo e tmerroi Faikun deri në atë pikë sa filloi t’i shikonte ato me neveri; ai nuk i la më pulat të dilnin jashtë kotecit, ku ato filluan të hanin njëra tjetrën, me përjashtim të njërës e cila mbijetoi.
Fitimtare por e vetmuar. Pula ishte bërë si egërsirë: ishte dobësuar dhe meqë ishte e zezë shpejt filloi të dukej si një korb; kur unë ika, pula e Faikut kishte humbur edhe puplat dhe ishte transformuar në një lloj miu.”

Ky tregim, ne formen e nje fabule klasike sherben si nje metafore e asaj qe do t’i ndoshte atdheut te Konices rreth 40 vjet më vonë. Apolineri vdiq në vitin 1918, dhe Konica më 1942. Asnjeri prej tyre nuk arriti të shihte shpërfytyrimin që njeriu apo një popull, mund te pesoje kur mbahet i mbyllur per nje kohe te gjate në kushtet e izolimit te plote.

Në përfundim të kujtimeve Apolineri shkruan: "Kur ndodhi revolucioni Xhonturk në Turqi, Faiku mendoi të kthehej në vendin e tij. Por ngjarjet nuk u zhvilluan siç dëshironte ai, dhe ndërsa kryengritja në Shqipëri sapo kishte filluar, Faik Beg Konica papritur u nis për në Amerikë.”

Shumë pak dihet për jetën intime të Faik Konicës. Apolineri thotë se kur beri viziten e tij ne Londer me 1904, Konica ishte i martuar. Por një dritë të zbehtë mund të hedhi edhe nje tjeter fakt. Në një intervistë në në vitin 1951, Annie Playden, mikesha e Konices, thotë: “Në maj të vitit 1904, Apolineri erdhi në Londër dhe vazhdonte të ishte shumë këmbëngulës për t’u martuar me mua. Më në fund, për ta hequr qafe i thashë se më duhej të shkoja në Amerikë ku më priste i dashuri. Sigurisht kjo ishte një gënjeshtër, por që të mos dukej e tille, unë shkova në një agjenci punësimi e cila më gjeti punë si guvernante në Shtetet e Bashkuara.”

Ky ishte edhe takimi i fundit i Playdenit me Apolinerin, por jo me Konicen.
Biografi Stegmuller thote se Konica dhe Anne Playden njiheshin qe ne fillim te viteve 1900 ne Paris. Ne vitin 1903, Playden le Parisin dhe vendoset ne Londer. Edhe Konica ben te njejten gje. A ishte kjo nje shperngulje e rastesishme, e lidhur me zhvillimet politike, apo dy te rinjte ndiqnin njeri tjetrin? Apolineri thote me 1908 ose-1909, Konica papritur le Londren dhe niset per ne Shtetet e Bashkuara, ku Anne Playden ishte vendosur pak kohe me pare. A ishte kjo perseri një rastësi, apo vazhdimi i historisë së një dashurie? A ishte Apolineri i magjepsur nga intelekti dhe personaliteti i Faikut dhe vendosi të takohej me të, apo ishte natyra e një të riu xheloz që e shtyu për të parë se çfarë cilesish kishte ky shqiptar që e bënin atë tërheqës për zonjushën Playden dhe familjen e saj? Sido që të ketë qënë, levizjet e Konicës nga Parisi ne Londer e ne SHBA ne fillim te viteve 1900 përkuan më së miri me ne vojat që kishte çështja shqiptare e atyre viteve; çështje të cilës Faik Konica iu përkushtua gjatë gjithë jetës së tij.

Faik Konica është një nga personalitetet më në zë të kulturës dhe letërsisë shqiptare. Prozator dhe poet,publiçist dhe estetist, kritik letrar dhe përkthyes, ai me veprën e tij të shumanshme pasuroi dhe ngriti në lartësi të reja fjalën shqipe dhe mendimin letrar shqiptar. Njeri me dituri të madhe, dhe dhunti artistike, mjeshtër i hollë i gjuhës shqipe, F.Konica ka hyrë në historinë e kulturës sonë kombëtare jo vetëm si erudit e stilist i përkryer, por edhe si shkrimtar me vlera të shquara ideoartistike. I lindur në Konicë, më 15 mars 1875 në një familje të vjetër feudale mësimet e para ai i mori në vendlindje, në gjuhën turke, arabe dhe greke. Më vonë hyri në liceun perandorak francez të Stambollit për të kryer pastaj shkollën e mesme në Francë. Ndoqi studimet për filozofi në Dizhon dhe Paris. Fitoi disa konkurse, duke u nderuar me çmime për aftësitë e tij intelektuale jo tëzakonta. Më 1912 u diplomua për letërsi në universitetin e Harvardit të SH.B.A. Faik Konica qysh i ri e lidhi jetën me veprën e tij dhe me lëvizjen kombëtare shqiptare. Pasi boton broshurën "Shqipëria dhe turqit" (1895) në Paris ai vendoset në Bruksel (Belgjikë), ku nxjerr revistën "Albania", kjo revistë politiko-kulturore dhe letrare u bë organi më i rëndësishëm e më me autoritet i Rilindjes sonë. E botuar në gjuhën shqipe, frënge dhe pjesërisht turke, si një enciklopedi e vërtetë, ajo propogandoi për vite me radhë (1897-1909) programin e lëvizjes kombëtare shqiptare, historinë dhe kulturën e popullit tonë. Më 1909 F.Konica, si u mbyll revista "Albania" në Londër, i ftuar nga atdhetarët shkon në SH.B.A. ku drejton gazetën "Dielli" edhe më pas gazetën "Trumpeta e Krujës". Me themelimin e Federatës "Vatra", më 1912 ai zgjidhet sekretar i përgjithshëm i saj. Faik Konica dhe Fan Noli, duke qenë udhëheqësit kryesorë të lëvizjes kombëtare shqiptare në SH.B.A., do të shkojnë në Londër për mbrojtjen e çështjes kombëtare në Konferencën e Ambasadorëve. Në kongresin shqiptar të Triestes (1913), që u mblodh për të kundërshtuar copëtimin e Shqipërisë nga armiqtë e saj, Konica u zgjodh kryetar. Gjatë Luftës së Parë Botërore dhe më pas, ai zhvilloi veprimtari të dendur diplomatike në dobi të atdheut, në Austri, Zvicër, Itali e gjetkë. Në 1921 u kthye në SH.B.A., ku u zgjodh kryetar i Federatës "Vatra", po ndërkaq në vitet 20 u lidh dhe ndikoi në lëvizjen demokratike që zhvillohej në Shqipëri. Këtë do ta bënte nëpërmjet gazetës "Dielli" dhe "Shqiptari i Amerikës". Me dështimin e Revolucionit Demokratik, me ardhjen e A.Zogut në fuqi, Konica u emërua ministër fuqiplotë i Shqipërisë në SH.B.A. Vdiq në Uashington në 14 dhjetor 1942.

Ata që ma shanë Atdheun

Ma shanë atdheun, ma shanë nga nëna,
në një bar, mbushur me të bardhë e negër...
Shtrëngova dhëmbët të mos më çahej zëmra,
e mbi ta tė lėshohej si bishė e egėr...

Ma shanë atdheun buzë detit Egje.
Si m'u mbyll goja e nuk volla mallkime!?
Po për kë t'i shaja!? Ata s'kishin atdhe...
Ma shanë atdheun, në gjuhën time.