Ilir KADIA

Një amerikan në shtëpinë time

Ilir KADIA

Dash Feruku më telefonoi aty nga ora tre e pasdites dhe më tha nëse mund të gjeja gjysmë ore kohë për ta pirë një kafe me një mikun e tij nga Amerika.
-Është tamam amerikan, apo ndonjë nga rrëmbythjet tona? - e pyeta duke pasur parasysh ata "amerikanët" tanë që qoftë edhe dy vjet larguar nga Shqipëria me loto, vinin këtu gjithë tangërllëk dhe bënin sikur kishin vështirësi në shqipe.
-Amerikan 24 karatsh. Bile antiglobalist. Nuk të rrej për besë!
Unë e di që "besa" nuk është pika më e fortë e Dash Ferukut por mu duk kaq i gjetur kombinimi "amerikan-antiglobalist" sa pranova pa e zgjatur shumë. I pari dhe i fundit amerikan që kisha parë nga afër ishte Xhorxh Beker kur erdhi në Tiranë në 91-shin. Në sheshin "Skënderbej" unë u ndodha fare afër tribunës dhe, duke u shtypur sa djathtas-majtas, me një flamur amerikan në dorë, thuajse i dëgjoja pa ndihmën e altoparlantëve fjalët e tij "magjike": "Liria punon për të gjithë!"
Në shesh mund të ishte gati i gjithë populli i kryeqytetit dhe madje mjaft të ardhur nga rrethet. Shumë më tepër se ditën kur përcollëm duke qarë Enver Hoxhën për në varrezat e dëshmorëve në prillin e 85-ës dhe bile edhe më shumë se kur i rrëzuam monumentin dhe e tërhoqëm zvarrë në shkurtin e 1991. Unë i shihja Xhorxh Bekerit edhe atë dhëmbin e florinjtë, në të majtë të gojës, por nuk jam i sigurt nëse ai m'i shihte mua dhëmbët e krimbur tek ulërija për lirinë e demokracinë. Ndaj oferta e Dash Ferukut për t'u parë sy më sy me një amerikan të vërtetë ia vlente.
E lamë të takohemi te kafe "Amerika", një kioskë goxha e madhe që kishte zënë gati gjithë sipërfaqen e lulishtes më të mirë, anës bulevardit kryesor të qytetit.
- Po lëviz prej një muaji nëpër shtete të ndryshme të botës për të mbajtur gjallë lëvizjen antiglobaliste, - i shoqëroi fjalët e tij të prezantimit, Dash Feruku me Xhon Li, kështu e quanin amerikanin.
Xhon Li s'ma mbushi syrin për amerikan safi me të parën. Ishte një burrë-djalë tek të tridhjetat, jo më shumë. Po ti afroheshe shumë seç mbante një erë midis djersës së vjetër dhe një parfumi të fortë. Flokët i kishte ngjyrë kashte po të mos e dije këtë, ngjante më shumë si çun i pamartum prej Dumreje se sa si profesor i Ohajos.
- Sorry, for my English!. - i thashë pasi u përpoqa ta prezantoja me biznesin tim të vogël. Kisha hapur para pak kohe një pikë shitjeje shumice, mallrash ushqimore dhe nuk dilja keq.
- Oh, jo! Shqipja ime është më e keqe se anglishtja juaj, - tha anglisht miku prej Amerike, duke shtuar në fund në shqip fjalën "gëzuar". Të tre filluam të qeshim.
- Edhe tre dopio raki, - i bërtita unë kamerierit i kënaqur nga komplimenti i amerikanit për anglishten time.
- Mos u hap shumë bythësh se do t'i pagush vete, - më tha në vesh Dash Feruku.
- Pse ky s'ka "jeshile" me vete? - e pyeta duke mos e përmendur fjalën dollar që të mos e merrte vesh miku prej amerike se për çfarë po flisnim.
- Dyzet mijë lekë të vjetra për një jave Shqipërie ka, laj- thaj. Ndaj, - tha Dash Feruku duke u drejtuar përballë antiglobalistit prej Amerike. Ai na shihte herë mua, herë Dash Ferukun, duke na buzëqeshur.
- Nuk duket sikur qesh si çunat e tezes? - e pyeta unë me shqipe të kulluar Dash Ferukun.
- As që ngjan fare me ta. Ja fute kot plako, - tha Dash Feruku, duke i zgjatur gotën e rakisë për "gëzuar" mikut prej Amerike.
Në kohën e komunizmit, për nja 25 vjet me radhë, Kinën ne, domethënë Partia jonë, e kishte "motër" dhe kinezëve me humor u thoshin "çunat e tezes". Me një "çun tezeje", unë kisha punuar në Fierzë. E quanin Li Jang. Liu kinez ishte burrë i urtë. Ai mbante shënim vetëm të dhënat e kampionëve që merrnim kur ngjeshnim argjilën në digën e hidrocentralit dhe na shkrinte së qeshuri kur për çdo dy fjalë në shqip, të parën e kishte "faleminderit". Prej mëngjesi në mbrëmje Liu i Kinës vetëm "faleminderit" dinte, të thoshte.
"Çfarë nderi i kemi bërë ne këtij që na falet orë pa orë? Ky, me paret e veta po rri këtu mes malesh?" - pyesnim dhe përgjigjeshim njëkohësisht sa herë që hapej muhabeti i Liut dhe i 700 milionë kinezëve të tjerë që na mbanin me kredi qëkur ishim prishur me rusin.
- A ta ftoj në shtëpi për darkë, Xhon Liun sot? I mbetet hatri? Vjen? Si thu?- e pyeta si me breshëri automatiku Dash Ferukun.
- A vjen thu? Me një këmbë ore, me një këmbë, - tha Dash Feruku duke e kthyer me fund gotën e rakisë.
Si shqiptar i "ndershëm" që jam, më shkoi nëpër mend një plan me shumë interes. Po e bëj mik, me mikpritjen tonë të famshme Xhon Liun dhe pastaj, kur ai të kthehet në Amerikë, si shpërblim po i kërkoj të më çojë një ftesë dyshe. Për mua dhe për Lidian time. Andej pastaj i rregulloj vetë punët. Vetëm kur të bëhej realitet ftesa do ti tregoj Lidias. Ajo në ndërkohë le ta mbante gjallë ëndrrën amerikane për një "PO!" prej lotarisë së atij vendi. Formularët e lotarisë i mbushte vit për vit që prej 90-ës e këtej.
Po Lidia ime ia bëri të gjitha nderet Xhon Liut jo pse ai ishte amerikan. Po të vinte miku në shtëpi, ai ishte, për aq kohë sa rrinte, perëndia i shtëpisë sonë. Ishte e sojme Lidia ime dhe unë bëja sikur më mbetej hatri, por në fakt më bëhej qejfi kur miqtë e shokët më thoshin si me shaka se nëse kisha një vlerë si njeri, ajo ishte te fakti që isha martuar me një grua si Lidia. Edhe jevgjit Indie të kish qenë Xhon Liu ajo njëlloj në mikpritjen e vet.
- Oau sa u kënaqa. Kisha kaq ditë pa bërë një dush kaq të bukur, - tha Xhon Liu, duke dalë nga banja, mbështjellë me peshqirin tim me mëngë.
- Ee, e shikon sa përpara ka ecur Shqipëria? Para demokracisë e kishim dushin me vajguri, - i thashë unë duke i shpjeguar se si për vatër të zjarrit të dushit shqiptar të asaj kohe përdornim një gëzhojë predhe artilerie kineze dhe në banjë Lidia kishte edhe furnelën, po me vajguri, ku gatuante. Treçerekun e banjës e zinte një fuçi plastike ku mbanim ujë rezervë. Pastaj këpucët, në një anë, arka e perimeve po aty, si të ta them, si ta shpjegoj...Më kupton?
Xhon Liu tundi kokën në atë mënyrë me të cilën ne shqiptarët mohojmë.
- Eh çdo më çmendi ky mua sot - i thashë Lidias, ndërsa Xhonit i drejtova gotën plot me raki të Skraparit.
- Lëre o burrë, mos e lodh me varfërinë e asaj kohe. Iku ajo tani, tha Lidia duke nxjerrë nga furra e sobës byrekun me domate dhe qepë të cilin, me të vërtet e qante.
- Gëzuar, - tha Xhon Liu në shqip, me një pozë teatrale.
- Gëzuar!- thashë unë duke marrë të njëjtën pozë.
- Kisha dëgjuar fjalë të mira për rakinë tuaj, por kjo qënka e shkëlqyer, - tha Xhon Liu duke zënë vend rreth tryezës.
- E di ti Xhon Liu nga bëhet rakia? - e pyeta unë anglisht duke e dredhur zërin si në një skeç ku tallej Enver Hoxha.
- Jo, - u përgjigj amerikani pa të keq.
-Prej rrushi, - i thashë unë po anglisht, ndërsa duke iu drejtuar Lidias vazhdova në shqip me zërin si të aktorit që imitonte Enver Hoxhën. E marrim që e marrim rrushin…
Lidia po kthente mbrapsht byrekun kurse mezet e tjera i kish vënë që të gjitha mbi tavoline. Xhon Liu mori një japrak dhe e rrasi të gjithin në gojë.
- Ee, kryevepër! Çfarë është? - tha ndërsa mbllaçitej Xhon Liu.
- Japrak. S'e di si i thone anglisht! Lidias ia ka mësuar e ëma.
- Oriz i zier, me copëza mishi, me erëza, gjalpë, i mbështjellë me gjethe të sapodala të rrushit, - po spjegonte Lidia duke shtuar mbi tavolinë byrekun.
- Rrushi prapë! E keni tuajin rrushin? - pyeti serioz antiglobalisti prej Amerike Xhon Li.
- Tonin e kemi denbabaden. Mos na qaj hallin e rrushit tani, - i thashë unë duke e kthyer sërish me fund gotën e rakisë.
- Duhet ta ruani rrushin shqiptar…
- Do ta rruajmë, do ta rruajmë. Të betohemi, - u gjegja, sërish, solemn, në shqip. Lidia ia shkrepi të qeshurit. Dhe për të humbur gjurmët që u talla, i thashë anglisht Xhon Liut.
- Një djalë i hallës i Lidias është komando në Mosul.
Xhon Liu nuk reagoi fare, por mori një kokërr fasuleje pllaqi dhe e mbështolli me një spec të kuq, të zier në uthull dhe të zhytur në vaj ulliri.
- Në Irak. Është me 75 trupat komando nga Shqipëria që luftojnë terrorizmin. Ju na ndihmuat për Kosovën ne ju ndihmojmë në Irak.
- Unë jam kundër luftës në Irak. Xhorxh Bushi do ta pësojë keq, shumë shpejt, - tha Xhon Liu duke e kapërdirë fare qetë fasulen pllaqi dhe duke na lënë gojëhapur mua dhe Lidian.
Nuk ishte nevoja të merrja këshillën e Lidias këtë herë për të mos e vazhduar më atë muhabet.
Amerikani Li po më ngjante atë çast me një enverist të vogël dhe po qe fjala për enverizëm unë edhe pa pirë mund të shpërtheja në ligjërime pa mbarim. Mirëpo kisha frike se mos ai, miku, kur të kthehej në Amerikë e dridhte dhe enverizmi im mund të mos i dukej fare si antiglobalizëm. Mandej vate ftesa dyshe me Lidian.
- Merre një kukurec Xhon Li, provoje një cikë ! - i thashë duke i treguar pjatën me kukurecë.
Xhoni i nguli pirunin një pjese. E futi në gojë dhe duket se i shijoi shumë.
- Çfarë është kjo gërshetë mishi kaq e mrekullueshme? - pyeti Xhon Li.
- Zorrë keci të thurura. Lidia i lan me merak të madh që të mos ngelet asnjë kakërdhi brenda. Pastaj u jep një valë. Pastaj i lyen me gjalpë. Pastaj i fut në furrë. Pastaj i pjek…Dhe ja, - i thashë unë gjithë qejf që ia dola të tregoja një formulë gatimi nga fillimi në fund, pa ndihmën e Lidias.
- Edhe zorrët e kecit duhet t'i ruani ju shqiptarët! - këshilloi sërish amerikani antiglobalist.
- Xhon Li, ato nuk kanë qime, - thashë unë me sytë nga Lidia, si për t'i marrë leje nëse duhet të qeshja me të madhe, apo jo.
- Këto tuajat nuk kanë, por zorrët e kecit me OMGJ që prodhohen në Amerikë kanë. End of story.
- Dakord. I vemë kapak, - i thashë duke i bërë gëzuar sërish.
Por s' më rrihej pa u kruajtur. Këputa një copë byrek dhe e bëra gëzuar me të. Ai i dha fund para meje copës së tij dhe ende duke u përtypur tha: - Ne amerikanët mbahemi se kemi shpikur byrekun, por ky byrek shqiptar është një mrekulli. Një hata. Një, një…
- Garip byrek, - i thashë unë.
- Ç'do të thotë garip? - pyeti Xhon Liu i vëmendshëm.
- Më i miri në botë. I vetmi. S'ka si ky. Do ta ruajmë se s'bën. Ç' ke ore ti? Gëzuar! - dërdëllita duke ja bërë mendjen dhallë Xhon Liut dhe duke e ftuar sërish në një çakërritje gotash rakie. Xhon Liu nuk e preku gotën e rakisë. Diçka po mendonte se për një çast u zhyt në heshtje. Mos e kuptoi që po tallesha dhe i ngeli hatri? Kisha merak se e mos e kisha dhjerë punën e ftesës.
Pastaj befas ai pyeti :
- Ke ndonjë hartë të Shqipërisë së madhe?
Unë dhierqelbur e pashë paksa i çuditur por e mblodha veten menjëherë.
- Kam hartë të madhe të Shqipërisë së vogël dhe hartë të vogël të Shqipërise së madhe. Cilën nga të dyja do?
- Një hartë të madhe që të shoh rrugët nëpër male.
E kuptova se ç'desh Xhon Li dhe vrapova tek dhoma e fëmijëve. E hoqa hartën nga muri, një hartë dy metra të gjatë dhe një metër të gjerë të Shqipërisë sonë të dashur.
E shtriva Shqipërinë për Xhon Liun mbi dysheme.
- Ja ku e ke Xhon Li. Është e gjitha e jotja. Shiko çfarë beli të ka. Bëj ç'të duash me të !
Xhon Li u përkul mbi hartë dhe pa vështirësi fare gjeti ku ishte Tirana.
- Jemi këtu, - dhe mbuloi me gisht Tiranën. - Kam qejf që nesër, me autostop të nisem drejt Sarandës. Këtu, - dhe vuri gishtin mbi Sarandë, - në jug të vendit. - Më pëlqejnë malet dhe dua ti bie… këtej… dhe filloi të lexojë emrat anës një prej vijave të kuqe të hartës që tregon rrugë automobilistike dhe që përfundonte në Sarandë.
- Tiranë -Lushnjë - Berat - M. i Tërpan - M. i Tomorr - M. i Zhitom…
- M. i Satom..- i thashë unë duke bërë sikur i ndiqja itenerarin, përkulur mbi hartë.
- M. i Satom? Ku M. i Satom, se shoh? - tha serioz Xhon Li.
Unë iu ktheva gjysmë i dehur siç isha.
- O Xhon Li! O ****! Shiko sa e hollë është vija e kuqe në hartë. E shikon? Kjo do të thotë se rruga është rrugë koti. S'ka autostop në Shqipëri, mblidhe mendjen. Të vjedhin, të rruajnë në sheshin "Skënderbej", në mes të ditës, jo më në skërkat e Zhapokikës dhe të Maricajt ku edhe dhija ecën me frena dore. Do të hip unë nesër në mëngjes në autobusin e linjës Tiranë - Sarandë e do t'i them Çim Hajnos të të presë e të të sajdisë. Sa do rrish në Sarandë?
- Tre ditë, - tha Xhon Li, - pastaj, i përkulur prap mbi hartë, tregoi rrugën tjetër.
- Sarandë - Mesopotam - Muzinë - Vrisera - Kakavijë…
- E mirë, ja, dole në Greqi. Ia hodhe. Ç' ke tani? Hajt të flesh, - i thashë unë dhe i futa krahun më shumë për tu mbështetur vetë se sa për ta ndihmuar amerikanin.
E futa në dhomën e miqve. Lidia i kishte shtruar çarfçafët akull të pastër. Era e shkumës më shpoi hundët. Mbi tavolinë, anës një llampë kineze që ndizet me prekje, kishte lënë një brokë të vogël me ujë dhe një gotë boshe me një shami të bardhë, qëndisur anash, një manushaqe të vogël. Se ç'më lindi një dëshirë idiote: të isha vetëm një natë mik në shtëpine time dhe të ndjeja kujdesin që tregonte Lidia për miqtë.
- Banjën e mban mend ku është, Xhon Li? - e pyeta unë para se të mbyllja dritën kryesore, ndërsa ai ishte futur në krevat dhe terhoqi mbi vete çarçafin.
- Atë të hidroçentralit afër Gramshit që lanë përgjysëm kinezët dhe që as francezët nuk po i bëjnë derman tani? Apo atë që është në korridor në të djathtë, kur del nga kuzhina me ca pllaka të vogla spanjolle që e qarkojnë gjithë banjën? - pyeti me një anglishte perfekte Xhon Li, profesori i universitetit të Ohajos që do të gdhinte atë natë mik në shtëpine time. Unë e mbylla dritën lehtë - lehtë, pa guxuar t'i thosha natën e mirë. Në krevat, një copë herë të gjatë avujt e rakisë i nxirrja si tubi i skaldabanjës së dikurshme, shoqëruar herëpashere me fjalët: Cili jeni ju, zoti Li?
Ndërsa në ëndërr mu bë sikur në provimin e marksizmit që jepja me profesor Xhon Li nuk dija t'i përgjigjesha asnjë fjalë tezës: "Antiglobalizmi si praktikë e shtruar për zgjidhje e imperializmit dhe terrorizmit."- E mor ****, prapë ke ardhur tape" - më zgërdhihej Xhon Li duke më tundur para fytyrës pasaportën e Lidias, zbukuruar nga një vizë amerikane, për librezën time të notave.

Në mëngjes, kur po rruhesha, dëgjoja nga kuzhina Lidian tek i shërbente mëngjesin Xhon Liut dhe tek e pyeste me dëshirën për praktikë, anglishten:
- A fjetët mirë zotëri Xhon Li?
- O shumë mirë! Shumë mirë!
- A ju pëlqen kafja shqiptare ?
- O shumë, shumë!
- Po qumështi shqiptar?
- I mrekullueshëm! I mrekullueshëm!
- Çfare mund të thoni për vezët tona?
- Garipe! Garipe fare!

E çova Xhon Liun tek stacioni i autobusëve, pak më poshtë "21 dhjetorit", atje ku dikur ishte nisur të ndërtohej një pallat sporti, i cili më pas, ashtu i pambaruar, si hangar avionësh, ishte kthyer në një qendër tregtare të shitjes së mallrave me shumicë dhe prej ku tani niseshin autobusët drejt jugut. I thashë shoferit të ma kishte kujdes mikun se e kemi prej Amerike.
- Në prehër e mbaj unë po të paguaj si amerikan, - tha shoferi, një lab tepelene, zeshkan dhe i dobët si dhi Progonati. Nxora dhe i dhashë nga të miat dhjetëmijëlekëshin e fundit që kisha në xhep prej ditës së djeshme.
- Do t'i tregoj përrallat me lord Bajronin gjithë rrugës. Di shqip? - pyeti dhija e Progonatit duke kërcyer mbi timon.
- Shqip di, por shqip nuk flet, - i thashë unë duke përshëndetur me dorë Xhon Liun e kapardisur në vendin e parë, bri shoferit.
- As mos e çaj kokën hiç. Do ta kënaq gjithë rrugës. Ik pa merak. Çim Hajnos çoji haber që e përcolla me Met Labin.

Tek kthehesha në shtëpi gjithë rrugës majë biçikletës mendoja:"T'i them, mos t'i them Lidias për ftesën që do t'i kërkoja të na bënte Xhon Li kur të kthehej në Amerikë?"
Por kur u ulëm në ballkon dhe po shijonim kafen që kishim bërë zakon ta pinim sapo përcillnim mikun e radhës, e pyes Lidian me filxhan afër buzëve:
- Grua, çfarë të bëri më shumë përshtypje nga amerikani ynë?
Ajo para se ta gjerbte edhe atë pak kafe që i kishte mbetur në filxhan tha:
- Si s'e shqepi atë gojë, të thosh njëherë, makar edhe njëherë të vetme: faleminderit!?
E pra, unë s'e kisha vënë re.

Tirana-Observer.