Petraq Risto

Nje sup i njome ne kabare

Nje sup i njome ne kabare eshte shkalleze magjie:
te zbret nen dhe
te ngre mbi dhe
nje sup i njome ne kabare ne purgatorasit na deh.
Kjo kabare e drunjte ne muzg - c'vegel e cuditshme muzike!

Nje sup i njome ne kabare... ahh, driten syri dot s'e fsheh
dhe vera behet flake, te nxeh
Ferri qe po digjet poshte, Parajsen lart e ngroh, e deh
moj kabare e drunjte ne muzg, ne s'je kitare, cfare djallin je...
Ne purgatorasit e gjore asgje e kote s'na genjen
vec nje sup i njome ne kabare...
na zbret nen dhe
na ngre mbi dhe.

Sa here prek nje grua

Sa here prek nje grua krijoj nje shkendijez elektrike
-Ua! - thote ajo.
-Me fal! - them une.
Ajo skuqet ngaqe padashur kam ndezur driten
me nje celes te vogel qe kercet lehte: regetime zemre.
-Ua! - thote ajo.
-Me fal! - them une.
Pastaj u gezohemi dritave te trupave
te trupave qe kthehen ne bredha Krishtlindjesh
dhe kuptojme se Krishti ringjallet cdo dite nga nje shkendijez elektrike.
-Ua! - thote ajo.
-Me fal! - them une.

Frymemarrje, para puthjes ishe ti

E fresket, e tendosur, gjithe ndricim:
frymemarrje, para puthjes ishe ti
I gatshem te kthehesha ne lule isha une
lulet nen diell e fshehin nje mendim me the ti
dhe nata mbi lule perrallis shume, fola une.
Ti heshte me ndjesine e korrit te Eskilit.
I holle dhe i pafajshem
kercelli i dritave ne uje
ku ti lahesh naten
e kur hena te puth te bardhen e gjirit, - fola une.
Shartome me pak qiell te hyjezuar
me nje veshtrim te ndezur
dhe me nje hardhi te harbuar - shtove ti...
Une heshta me ndjesine e korrit tend Dashuri.
Deti vinte i madh mbi trupin tend
e me bente xheloz
xheloz me bente dhe hena
kur te prekte te bardhen e gjirit...

Frymemarrje para puthjes ishe ti
brume i zene e i gatuar ne maje argjendi
Dashuri.

Trishtili...

Trishtili i trishti trishtil trishton mbi trėndafil: tri-tri-tri...
- Nuk ishin tri po ishin dy: ajo, ai
dhe Ylli i Mėngjesit pėrbri...Tri-tri-tri.
Trishtili i trishti trishtil trishton mbi trėndafil: tri-tri-tri...
- Nuk ishin tri po ishin dy: ajo, ai
njė thikė prej hėne nė mes dhe njolla e gjakut nė gji...Tri-tri-tri...
Trishtili i trishti trishtil trishton mbi trėndafil: tri-tri-tri...

Brooklyn, 10 korrik 2007



Çoroditje

Sa herë vjen pranvera trarët e shtëpisë kërcasin nga malli për sythe
bluja e syve të tu bën baticë nga malli për brigje
dhe xixëllonjat shpikin harikirin magjepsës rreth trupave lakuriqe.
Kurse unë hesht i mekur nga fjalët që s’mund të them
për foletë e reja: nota në pentagramet e pemëve.

Vijnë zëra, vijnë zëra, s’e di se nga vijnë
rrëkeza që rrjedh ma bëka magjinë.
Vijnë zëra, shumë zëra thurin kurthe me lule
ah, kurthet me ngjyra më bëjnë të përulem!

Sa herë vjen pranvera trarët e shtëpisë kërcasin nga malli për sythe
zemrat joshen nga drejtime të ndryshme: busulla me fusha erotike.
Fluturat hapin krahët e shkruar me poezi të magjishme
bletët shpikin një mjaltë të ri me polenin e puthjeve.

11 janar 2007



Natyrisht, nëse vjen në mëngjes

Nëse vjen në mëngjes, nëse vjen, kujdes mos lëndon vesën mbi majën e barit
Vesën, them, vesën gjithë prikën që nata dha për martesën
Natyrisht, nëse vjen në mëngjes.
Pastaj hiqi këpucët te pragu... nga vesa nga vesa s’të dua të lagur
këpucët me vesë na kthehen në varkë
Natyrisht, nëse vjen në mëngjes.
Në dhomë hiq këmishën, këmishën me vesë se kështu më fut dridhmën
nëse vjen në mëngjes gatuar me vesë mos harro pasthirrmën
Oh!
Natyrisht, nëse vjen në mëngjes.

4 dhjetor, 2006

Petraq Risto ka lindur në Durrës më 9 qershor 1952.
Pasi kreu në vendlindje shkollën e mesme, vazhdoi në kryeqytet studimet e larta në Degën e Gazetarisë, si dhe një vit pasuniveristar për kritik teatri pranë Akademisë së Arteve të bukura. Ka punuar si gazetar dhe libretist dhe tani drejton shtëpinë e tij botuese “Globus R.”, po në Tiranë.
Është autor i shumë vëllimeve poetike si “Zgjohu princesha ime”, “Mollë zhvirgjëruar nga rrufetë”, “Lojë shahu në shekullin XXI”, “Engjëlli me virus H5N1”, “Hallelulja”, “Lexuesi i buzëve: ar+sy+eja!”, etj. si dhe i librave në prozë : “Vdekja e palaços” dhe “Ndalohet vrasja e ujqërve” (tregime) “Avioni “Madam Baterflaj 9/11””, “Bukuroshja fantazmë dhe unë zoti Prek Vdek”, (romane), etj.
Është fitues i disa çmimeve kombëtare dhe është veçuar nga Biblioteka Ndërkombëtare e Poezisë si ndër poetët më të mirë europianë dhe amerikanë të vitit 2007.
Ka në proçes botimi librin me poezi “Apo – ka – lypsi”
Këto ditë, sapo ka dal nga shtypi romani: “Nje grua me Urdhrin e Ujkut”

Kanë thënë për poetin Petraq Risto:

Dr. Moikom Zeqo:

“…… Petraq Risto është një talent i vërtetë dhe e pasuron poezinë shqipe jo me retorikë, por me substancë të re.
I spikatur që në vitet 70-të të shekullit të kaluar, kinse u fsheh nën heshtjen e punës dhe të dinjitetit, për të shpërthyer afirmimin e tij në vitin 2000. Por kjo nuk ka aspak një kuptimshmëri thjesht kronologjike. Bëhet fjalë për provën titanike të poezisë: për cilësinë e saj.
Risto është poet luftarak dhe pllenues i modernitetit të poezisë shqipe si pakkush.
Petraq Risto ka një vizionarizëm të një grishjeje të re, këlthitëse. Ai i ka farkëtuar fitoret e tij me përpjekje dhe tendosje të admirueshme. Risto guxon dhe shpërthen, ravizon me lëvizje kozmike, me tema të ekzistencialitetit, tronditës dhe të dyzuar të epokës globale.
Poezia e afishuar shqipe shpesh vuan nga provincializmi, si edhe nga krahinarizmi, … nuk ka genin aksiletirues dhe revolucionarizues të zhvillimit. petraq Risto kërkon diçka të re, një tematikë universale në bioritmin e vargjeve, në aktualizimin e metaforave të çuditshme, në kriticizmin shoqëror dhe në atë letrar. Është sfidues deri në fund.
Petraq Risto është poet i metaformizmit si proces i pandërprerë, kapërcen kufijtë, jo thjesht konvencionalë, e botëzon Shqipërinë, motivet e botës i shqiptarizon…

Luan Rama:

“… Ndër poetët bashkëkohorë shqiptarë, poeti Petraq Risto na vjen me një mision të ri, ashtu siç vinte Rembo në kohën e tij me: “letrat e Profetit” për të bërë një poezi moderne, krejt të re për një kohë tjetër. Dhe për të bërë këtë për të ndjekur shembullin e “letrave të Profetit” Petraq Risto me vargjet e tij trazon oqeanet, zbret dhe ngrihet nga varret, duke pohuar me forcë dhe me zë të lartë atë që kërkonte dikur Rembo: “të jesh modern”…
Poezia e Petraq Ristos është edhe e kuqja e shegës së çarë, e shegës së pjekur për të bërë dashuri. Është shegë vezulluese që të njomë buzët me një nektar poetik: është Shën Valentini tutje në Bagdatin e mbytur në një mjegull morti, ku ushtari i vrarë i kërkon falje të dashurës së tij dhe kërkon t’i dhurojë “zemrën e mbuluar me gjak – llambë Aladini me xhindin e vrarë”, është edhe Marsi 97, ku “zogjtë e trembur nga plumbat hyjnë e më fshijnë në damarë”… janë “manaferat – brymë, shartuar me zjet/ gati për të ushqyer Shenjtët”. Poezia për të është kjo vorbull njerëzore ku trallisen njerëz dhe engjëj. Kjo vorbull na ka rrëmbyer të gjithëve. Madje, ai shepsh është i zemëruar si te Porta e Ferrit: “Atdheu im është gënjeshtra në pikën e fundit të gjakut”. Të ngjan se nga dhimbja , ai do të godasë qiejt.
Poezia e Petraq Ristos flet jo vetëm në shqip, por edhe në anglisht, spanjisht e gjuhë të tjera…Copëza Shqipërie në gjuhët e botës… Ai pranon madje të jetë edhe banor i Purgatorit nëse arrin të mposhtë krimin, gënjeshtrën, privimin e lirisë… Ai e di si kërkohet poleni për të bërë mjaltin e poezisë…

Granit Zela:

“… Ka poetë dhe shkrimtarë që vijojnë të shkruajnë për një periudhë të gjatë pa tërhequr vëmendjen e bashkëkohësve dhe lexuesve derisa mbërijnë në një fazë të krijimtarisë së tyre, e cila ndryshon kryekëput nga të gjitha fazat e mëparshme, duke njohur një ngritje katapultuese estetike, ndryshim të të gjitha koordinatave shkrimore, motiveve, zgjerim të hapësirshëm të perceptimit, gjuhës, procedimit, vetë identitetit të tyre. Kjo ka ndodhur dhe vazhdon të ndodhë me poetin Petraq Risto…. E veçanta e lojës së poetit në poezitë e tija bëhet tërheqëse sidomos në lojën me fjalët, e cila shkon te rrënja e tyre, thuajse deri në marrëzi.
Kjo vihet re sidomos në vargje që shërbejnë si refrene ose kumte të përsëritura brenda së njëjtës poezi. veçojmë disa shembuj: “Pellazg do të thotë Pjell në ag ose Pjell Azgan. Zeus për Pellazgët do të thotë Zë-ri por mbase edhe Zjeu. Prometeu për Pellazgët do të thotë premtim, …
Poezitë e Petraq Ristos e zhvendosin poetin shumë kuadrate përpara në skarierën e poezisë bashkëkohore…

Qazim D. Shehu:

Poeti Petraq Risto është poet i vërshimit të vargut në një palosje e shpalosje figurash, ku dallon më së miri metafora, paradoksi dhe grotesku. Si e tillë poezia e tij mbetet konceptuale, që në morinë e figurave sjell e risjell gjithnjë ndjesi të ngrohta, përjetime vetanake, shqetësime intelektuale, e, patjetër meditime për ekzistencën e gjërave që lidhen drejtpërdrejt ose jodrejtpërdrejt, me njeriun.
I pakufizuar tematikisht, gjithnjë në organizimin e fjalës së bukur në kontekste të gjëra, Risto si poet merr dhe rimerr motive nga vetja e bota, nga bota e kozmosit, duke i dhënë poezisë një frymëmarrje të shtrirë hapsinore.
Duke mos qenë rob i një rrethi të ngushtë temash e motivesh, hetohet se ai kërkon të verë unin e tij në një plan global, duke të befasuar me gjetje universale…
Mençuria poetike, si sjellje drejt refleksionit intelektualist, e bën poezinë e Petraq Ristos të veçantë, aq sa shumë setenca poetike të mbeten në mendje…
Poet i intesitetit të ndjenjës, i vërshimit të imazheve, pa harruar kujdesin e kursimit për të mos arritur në tepri, Petraq Risto tashmë e ka profilizuar stilin e vet të të thënit, është zë imponues në poezinë e sotme shqipe, gjë e rëndësishme kjo për një poet, që vjen me një regjistër të vetin, modern dhe i kuptueshëm, abstrakt dhe i qartë, me vokacion të fortë…

Vaid Hyzoti:

Petraq Risto, poet kërkues, ambicioz, tepër serioz dhe asnjëherë me poezi të kalkuluar vetëm në laboratorin mendor, por edhe gjithnjë besnik i natyrës së tij me ndjeshmëri lirike. Se gjithshka ai e shkruan me shpirt.
Poezia e Ristos shpreh të përditshmen shqiptare, me realitetin e zymtë dhe me përshkënditjet e ëndrave….
Poezia e Ristos është plotësisht jashtë skemave të të vargëzuarit. E mbështetur tërësisht në vargun e lirë, tepër e reptë në ritmin poetik, ajo me misionin që merr përsipër për të qenë një rrjedhë e shpenguar e mendimit, kurrsesi s’mund të mbetej e kufizuar, e ruajtur nga gardianët e vargjeve të matur…
Petraq Risto shtresëzon metafora pas metaforash, duke e bërë lexuesin tepër të kujdesshëm, që pas kënaqësisë timbrike, t’u rikthehet edhe njëherë të lexuarit, të vështrojë me kujdes arkitekturën e figurshme…