Zija Çela

Shqiptar
Nder i kombit
Posts: 1262
(2/18/01 12:56:05 am)
Misteri i jetes
--------------------------------------------------------------------------------
Elisabetës

Etrange, vraiment etrange

Në atë qytet mes malesh, siç e tregonin regjistrat vendorë dhe statistikat e përgjithshme të shtetit, po bëheshin vite qëkur nuk vdiste më njeri. Zyrtarë të lartë të qendrës, të nxitur nga specialistë të Ministrisë së Shëndetit Publik, duke e kundruar mrekullinë nga larg, këtë rezervat jete e shpjegonin me ajrin, ujin dhe rrethimin natyror ndaj mjediseve urbane të ndotura. Por vetë banorët e qytetit e lidhnin me Dinoshën, gruan e Harap Habitarit, nënpunësit të përkohshëm të postës.

Dinosha kishte qenë në vitin e parë të martesës, kur i shoqi desh iku me gjithsejt. Një sëmundje e beftë e rrëzoi në dyshek, ia bëri trupin kaçup dhe ia majisi tërë rropullitë e barkut. Mjekët nuk ia gjetën as emrin, as ilaçin. Kur Harapi ra në jerm të vdekjes gruaja e hirshme, që i kishte qëndruar gjithnjë te koka, filloi të përlotej, t’ia ledhatonte flokët e ta shtrëngonte pas vetes, si të ishte e vendosur që ose ta mbante patjetër në jetë, ose të ikte bashkë me të shoqin. Ndërsa ishte përkulur plot ngashëri mbi fytyrën e tij, diç mërmëriti përvëlueshëm dhe pikërisht ato fjalë dhembshurie, që askush s’i dëgjoi bënë mrekullinë e papritur: Harapi hapi sytë e grishtë, gogësiu dhe u ngrit më këmbë. Pasandaj, të gjithë thanë se bukuria e Dinoshës s’e kishte lënë të vdiste. Në të vërtetë, kur u ngrit i shoqi, ajo pati një zalldan të hatashëm, lëkura iu gërhal, fytyra iu zbeh dhe fryma mezi i përshkohej në gjoks. Por pas tri orësh çuditi mëhallët: Gruaja ishte bërë edhe tri herë më e bukur.

Prej asaj dite, sa herë që dikush i beditej vdekja, si të ishte i sigurtë se mund të mbrohej prej saj, dërgonte njerëz për të thirrur Dinoshën. Pak nga pak, teksa i përhapej nami, kërkesa mbërritën edhe nga zonat përqark, dhe Dinosha nuk kundërshtoi, bëri ndonjë provë, por nuk i eci. Me sa dukej, me atë formulën e mistershme që e kishte zbuluar në ethe të dhembjes, gruaja e bukur mund të shpëtonte vetëm bashkëqytetarët e saj. Natyrisht, mjekët se ndërprenë punën as atje, njerëzit shkonin në poliambulancë, shtroheshin në spital rural, kuroheshin për ca kohë e dilnin të shëruar. Por nëse ndodhte që i sëmuri të merrte rrokullimën pa ndalim, e nxirrnin menjëherë nga spitali për t’iu drejtuar Dinoshës. Tani, si të ishte tempull hyjnie, nevojtarët trokisnin në shtëpinë e saj ditë e natë. Njëherë, ndodhi që Dinosha të vihej në provë të rëndë, çfarë si kishte rastisur më parë, me dy kërkesa të njëkohësishme. Bert Miluka dhe Afrim Prati e kishin plagosur për vdekje njëri-tjetrin me armë zjarri. Kur njerëzit e dy palëve erdhën për ta marrë e për ta shoqëruar, siç ishte e arsyeshme, në fillim Dinosha ktheu në shtëpinë që binte më afër. Në shtratin ku po fikej, ende me mend e gojë, Bert Miluka e priti me pistoletë në dorë.

- Ulu, Dinoshë, - e ftoi qetësisht, ndoshta për të mos e trembur, - nëna ka vënë xhezvën në zjarrë. Ulu në atë karrige, pimë kafen më parë, pastaj shohim e bëjmë.

E gozhduar në karrige, Dinosha nuk e ndjeu sa kohë kaloi. Ndërkaq një kushëri i Pratajve, në shtëpinë e të cilëve kishin pritur me padurim, ia behu kokulur në derë. Atëherë u dëgjua zëri fërgëllues i të plagosurit:

- Tani mund të shkosh, Dinoshë, shërbimin e fundit ma bëre. Unë s’të mbajta këtu për jetën time, por që hasmi im t’i çonte patkonjtë përpjetë. – Dhe me shpejtësinë që rreh qerpiku, Bert Miluka ia kthen armën vetes, duke vënë tytën nën mjekër dhe duke e tërhequr këmbëzën gjithë gajret.

Megjithatë, pas ca vitesh, kjo ngjarje e përbindshme u harrua. Si gjithmonë, Dinosha nuk mund t’i sillte të vdekurit në jetë, por kishte forcë që të gjallët t’i mbante me të gjallët. Çdo bashkëqytetari të saj, pleqve e fëmijëve, burrave e grave, djemve e vajzave të reja, në minutën që shpirti merrte për t’u dalë, Dinosha u gjendej tek koka. Ritin e kryente si dikur me të shoqin, madje nga frika e dështimit s’ia lejonte vetes ta ndryshonte sadopak. Prandaj, kur ndokujt i afrohej fundi, ajo priste derisa të binte në hekë dhe të humbiste çdo lidhje me këtë botë. Tamam atë çast e shtrëngonte dhembshurisht pas trupit, e përkëdhelte, çapërlohej nga vuajtja dhe teksa përkulej e ngashëryer, i pëshpëriste ato fjalët e mistershme. Se çfarë i thoshte Dinosha vdekëtarit, askush nuk e dinte, por ndërsa ky kthehej në jetë, shpëtimtares i mbahej fryma, trupi i dridhej dhe lëkura i zhubrosej gjithmonë. Veçse sfilitja e saj e hatashme tani nuk zgjaste më tri orë. Prej kohësh tri orët ishin bërë nëntë, pastaj u bënë tetëmbëdhjetë, pastaj tridhjetë e gjashtë, derisa u fiksuan në tri ditë e tri netë. Vetëm pasi dilte prej atij gazepi torturues, bukuria e saj ngadhënjente përsëri dhe, sado që mosha ia prekte tiparet, prej një freskie përherë gjallëruese, gati të gjithë besonin se në damarët e saj gjaku përtërihej vazhdimisht.

Mirëpo, në një ditë me llohë dimri, Dinosha dha shenja se po sëmurej vetë: Lëngata e zuri brinjë më brinjë dhe shtrati menjëherë iu bë i detyrueshëm. Harap Habitari, nëpunës i përkorë i postës, dha alarmin. Qyteti sikur u çakërdis, iu prish qetësia e gjumi; mjekët shpejtuan për ilaçe, por sëmundja e saj nuk u praps. Qytetarët ranë në hall, u menduan sa u menduan, pastaj arritën në përfundimin se ndoshta s’u mbetej tjetër veçse dikush të bënte për Dinoshën atë, që ajo s’ua kishte kursyer më parë. Afër mendsh, fëmijët i përjashtuan, asnjëri s’do të mund ta përballonte sfilitjen që e priste, por edhe pleqtë i lanë mënjanë, jo thjesht për arsyet e fëmijëve, por se shumëkujt nuk iu duk e denjë që sakrifica e përkohëshme për Shpëtimtaren, së cilës të gjithë i detyroheshin, të vinte nga më të dobëtit. Kështu, dolën vullnetarët e parë. Mirëpo, çuditërisht, asnjëri prej atyre njerëzve që kishin pasur rastin të shpëtonin nga Dinosha dhe që mendohej se tashmë e njihnin misterin, i cili ngrinte të vdekurin më këmbë, s’po dilte vullnetar. Kushedi pse, kur pyeteshin për ato fjalët e fshehta, secili betohej se në çastin që i kishte dëgjuar, gjendja e tij kishte qenë aq e rëndë, sa gjë prej gjëje si kishte mbetur në mendje. Atëherë, një komision prej qytetarësh të nderuar vendosi që sakrifikuesi të zgjidhej me short. Por përpara se të hidhej shorti, duhej formula. Të mbledhur së bashku, komisionerët iu paraqitën Dinoshës me lutjen që t’ua besonte magjinë jetëdhënëse. Gruaja bujare, e razbitur nga lëngata, i falenderoi me zemër, por tha se për të kjo ishte e pamundur, pasi nuk mjaftonin vetëm fjalët: për ta kaluar fuqinë e formulës nga vetja tek një tjetër, duhej medoemos që rrethi të mbyllej aty ku kishte nisur. Vetiu të gjithë kthyen sytë nga Harap Habitari, që kishte qenë pika e nisjes. Njerëzit e komisionit, disa prej të cilëve bënin hije në këtë botë pikërisht prej asaj formule, u ndjenë të lehtësuar dhe ia rrahën shpatullat me lezet, sepse, siç thanë në një gojë, për t’i dhënë atij riti sigurinë më të madhe, kërkohej që dhembja të ishte sa më e thellë dhe një dhembje të tillë, tek e fundit askush s’mund ta ndjente për Dinoshën sa vetë bashkëshorti i saj.

Gruaja ia zbuloi të fshehtat pak përpara se të binte në jerm dhe, kur e përfshiu kllapia e vdekjes, Harapi pothuaj e humbi toruan, ai nisi të ulërinte e të bubëtinte si i marrosur. Megjithatë, bëri gjithçka që e shoqja e kishte porositur: e shtrëngoi pas trupit të vet, e mbajti, e rroku, u mbyt në ngashërima dhe në fund, duke u përkulur mbi kokën e saj, murmuri fjalët çudibërëse. Por Dinosha e bukur prapëseprapë vdiq e shkoi.

Në ditën e zisë, kur njerëzit shkonin tek Harapi për kryeshëndosh, i kaplonte heshtja, rrinin të mërzitur e gjëmonin mbytyrazi, sikur të mos gjenin ngushëllim. Vetëm më të rrallë ndokush e prishte heshtjen e përzieshme, duke dashur të dinte nga i zoti i shtëpisë diçka më tepër: Ia kishte ftilluar qartë Dinosha ato fjalët magjike? Mos ndoshta, i ndërligur prej dëshpërimit, atij i kishin rrëshqitur nga truri? Çfarë nuk kishte funksionuar pra, ku kishte ngecur mrekullia?

I zoti i shtëpisë skërfiste thonjtë, hundëronte i përhumbur, pastaj kruante zërin dhe duke perënduar sytë e grizhtë, shpjegohej ngadalë:

- Ishte e pamundur të më rrëshqiste nga truri, Dinosha nuk ma tregoi si një formulë të thatë.

- Cuk, cuk, - shprehnin habi të tjerët. – Po si ta tregoi, Harap?

- Ma kujtoi fije për fije rastin tim. Dhe disa herë ma përsëriti çfarë më kishte thënë atëherë te koka. Ja, kështu më kishte thënë: "Unë vdes për ty".

- Po ti i the se vdes për të?

- Unë nuk mund ta ndryshoja formulën, - shpjegohej Harapi, - se po ta ndryshoja, dilja i pabesë. Të njëjtën i thashë.

- Edhe?

- Edhe i thashë: "Ti vdes për mua!"

- Cuk, cuk, - rrufisnin faqet të tjerët, thua se gjithnjë shprehnin habi.

Pastaj zhyteshin në heshtjen e mëparshme, herë duke kujtuar atë shortin e frikshëm, të cilin fati tashmë ua kishte shmangur përgjithmonë, herë duke menduar për varrin me kangjella dhe tekstin e mbishkrimit që, si një mirënjohje të përgjithshme, komisioni kishte vendosur t’ia blatonte Dinoshës në emër të qytetit dhe të bashkëshortit besnik.

Frau Riva

--------------------------------------------------------------------------------

Shqiptar
Nder i kombit
Posts: 1264
(2/18/01 12:58:47 am)

1. Në Vienë, në sallonin e një vile të madhe, po vallëzohet. Çiftet që ndodhen më të djathtë, duke qenë të ftuar të rastit, kthejnë kokën përballë me kërshërinë për të ditur se cila është ajo zonjë me duart e vogla, tepër nazike, por me një pusht plot shndritje në gishtërinj, shndritje aq të çuditshme, sa duket sikur ka mbajtur në pëllëmbë një flutur, që sapo e ka lënë të fluturojë.

2. Në Graz jetonin dy mikesha, frau Helga dhe frau Riva. Ato njiheshin prej kohësh, prandaj shpesh pinin kafe te njëra-tjetra. Në një ditë me shi, ndërsa bubullonte e llapste flaka e rrufeve, frau Riva ishte ngritur nga divani, ku drita e vetëtimave arrinte më pak dhe ishte afruar pranë dritares duke iu zbuluar ballë për ballë atij shpërthimi të zjarrtë, plot afshe e llamburitje. Disi e habitur, Helga e kishte pyetur:

- E përse, frau Riva?

Dhe Riva ishte përgjigjur.

Pas ndonjë viti, për arsye pune, Helga u mbart në Vienë. Atëherë, frau Riva u miqësua me Bettinën. Në një ditë me shi, kur po shungullonin bubullimat me një gjëmë të thekshme që vinte valë-valë, frau Riva u ngrit nga kolltuku i qoshes dhe vajti pranë dritares, pikërisht ku stërkalat e zjarrta ishin më të fortë.

- E përse, frau Riva? – pyeti Bettina.

Dhe Riva iu përgjigj njëlloj, sikundër Helgës:

- E kam amanet nga babai. Kur u largova nga Shqipëria, ai më tha: "Kudo të jesh, bija ime, sa herë që qielli të mbushet me ngarkesa dhe prej ngarkesave të shpërthejë, ti afrohu te dritarja, se nuk janë rrufetë, është shpirti im që shpërthen prej mallit. Jam unë që të kërkoj, moj bijë, hedh dritë rreth teje, të shoh kudo tutje dhe nga larg të fotografoj".

Kaluan ca muaj. Meqë burri i Bettinës trashëgoi në Vienë një vilë të mobiluar, në afërsi të parqeve të Schonbrunn-it, u tërhoqën për të jetuar atje. Vetëm si kaluan disa vjet dhe përfunduan digat shtesë, që bëheshin në zonën ku fillojnë Alpet, bashkëshorti i Rivës u punësua në një institut të hidroteknikës dhe, kështu, tri mikeshat u ribashkuan në kryeqytet.

Me atë rast u shtrua mbrëmja e mirëseardhjes.

3. Në Vienë, në sallonin e vilës së madhe, frau Helga e frau Bettina u gjetën përsëri para asaj të papriturës së dikurshme. Befas, duart e Rivës u veshën me një pluhur të ndritshëm, diçka që të kujtonte nitratin e argjendit në gishtërinjtë e fotografëve, kur sapo i kanë nxjerrë nga vaska e laboratorit. Me të nisur shtrëngata, Riva e kishte ndërprerë vallëzimin, ishte afruar pranë dritares me harqe si dritësorët e kishave dhe atje i kishte gurgulluar gryka prej një psherëtime të gjatë. Dy mikeshat e panë të habitura. Natyrisht, ato e kishin mirëkuptuar në fillim, kur shqiptarja e çuditshme besonte se, sa herë ndizeshin blicat e vetëtimave, shkrepte malli i babait të saj, të cilit i shfaqej fytyra e së bijës dhe sikur e fotografonte nga larg. Por çdo gjë ka një masë, sa kohë akoma do të vazhdonte ajo tërheqje misterioze?!

- E përse, frau Riva, përse afrohesh prapë te dritarja? – e pyetën të stepura.

- Ah, - psherëtiu Riva, që gjithnjë mund të shfrynte lirshëm, pasi bajamet i kishte hequr që në fëmijëri, - nëse atëherë ishte im atë që më shihte mua, tani jam unë që e shoh babain tim. – Edhe nuk foli më. Por pa ndonjë ngurim, ngriti lart duart e vogla, sikur po tregonte drejtimin se nga e shihte të atin.

Mirëpo, pikërisht atë çast, zonjat vërejtën se ai pluhuri i ndritshëm nëpër pëllëmbët e saj, nuk i ngjante më as pushit të krahëve të fluturës, as argjendit të laboratorëve fotografikë, bile as shëmbëllimit të shpuzës së vetëtimave, por atij fosforit të lehtë, krejt të veçantë, fosforit që vozit nëpër qiell, zbret herë-herë edhe më poshtë, po ne jemi në gjendje ta dallojmë vetëm në varreza.



Trokitje

Isha njëzet vjeç dhe pyeta: "Kur do ta njoh?"

Në njëzetë e pesë thashë: "Kur ta kem njohur, do të jemi gjithmonë bashkë".

U bëra tridhjetë dhe ne ishim bashkë. Në tridhjetë e pesë ishim përsëri bashkë.

Po mbushja dyzetë kur bëmë udhëtimin e madh. Nuk mbaj mend se ku vajtëm, por kthimi ishte njëlloj si prej botës së përtejme: Njëri prej nesh u tjetërsua aq shumë, sa e humbi toruan edhe tjetri.

Në dyzet e pesë u ndamë.

Pesëdhjetë vjeç i trokita në derë. Doli dikush dhe më tha:

- Ajo po fle. Ke ndonjë porosi?

- Jo, - i thashë, - vetëm desha të di në është mirë.

- Ajo është mirë, - tha.

Ende s’jam pesëdhjetë e pesë që ta di në është zgjuar nga gjumi dhe a vazhdon të jetë mirë.

Ndoshta kur të bëhem gjashtëdhjetë, do të pyes veten: "A do ta shoh më?"

Nëse në gjashtëdhjetë e pesë nuk do të jetë ajo që do të trokasë tek unë, shtatëdhjetë vjeç do të martohem me një tjetër. Kam frikë të plakem, por sidomos kam frikë të vdes, pa pasur pranë një dorë gruaje.


--------------------------------------------------------------------------------

Shigjete e dashur!

Nuk e merr me mend cfare kenaqesie ndjeva kur lexova prozen e Zija Çeles, qe per mua eshte prozatori me i mire sot per sot ne shqiperi. Kam lexuar nga ai "Eklips dhe proza te tjera", "Gjaku i dallandyshes" dhe kam mbetur e mrekulluar. Po keto te sotmet qene ..., nuk gjej fjale te them ate qe me dhane. Te lutem 1000 here, nqs ke proza te tjera te tij, e di qe eshte shume, shume e lodhshme, por te lutem postoji sepse eshte e vetmja menyre te lexoj dicka nga ai. Shume te faleminderit...Dikea


-------------------------------------------------------------

Trokitje

--------------------------------------------------------------------------------

Isha njëzet vjeç dhe pyeta: "Kur do ta njoh?"

Në njëzetë e pesë thashë: "Kur ta kem njohur, do të jemi gjithmonë bashkë".

U bëra tridhjetë dhe ne ishim bashkë. Në tridhjetë e pesë ishim përsëri bashkë.

Po mbushja dyzetë kur bëmë udhëtimin e madh. Nuk mbaj mend se ku vajtëm, por kthimi ishte njëlloj si prej botës së përtejme: Njëri prej nesh u tjetërsua aq shumë, sa e humbi toruan edhe tjetri.

Në dyzet e pesë u ndamë.

Pesëdhjetë vjeç i trokita në derë. Doli dikush dhe më tha:

- Ajo po fle. Ke ndonjë porosi?

- Jo, - i thashë, - vetëm desha të di në është mirë.

- Ajo është mirë, - tha.

Ende s’jam pesëdhjetë e pesë që ta di në është zgjuar nga gjumi dhe a vazhdon të jetë mirë.

Ndoshta kur të bëhem gjashtëdhjetë, do të pyes veten: "A do ta shoh më?"

Nëse në gjashtëdhjetë e pesë nuk do të jetë ajo që do të trokasë tek unë, shtatëdhjetë vjeç do të martohem me një tjetër. Kam frikë të plakem, por sidomos kam frikë të vdes, pa pasur pranë një dorë gruaje.


-------------------------------------------------------------

SOS, një buzëqeshje

--------------------------------------------------------------------------------

Shtëpia e Jarit kishte vetëm një dhomë, dhoma e tij vetëm një dritare, dritarja ngrihej vetëm nja dy pëllëmbë mbi kalldrëmin e rrugës dhe, meqë krevati ndodhej ndanë saj, me të dëgjuar hapa, djalit i doli gjumi. Kur tërhoqi kindin e perdes, humbi disa çaste duke kapsallitur qerpikët e gjatë, që sikur u lëshonin hije atyre syve të mëdhenj, për të cilët vajzave u bënte xhani fërk. Pastaj e pikasi kalimtarin, mirëpo e pa me shpinë, sepse tjetri po hynte në kthesë dhe nuk arriti ta njihte.
Megjithatë, Jari Kaçinari tha:
“Medet, nuk ta di numrin e telefonit, mor njeri. Po të jesh i varfër, sot do të bëheshe pak i kamur dhe, po të jesh i kamur, prapë do të kishe diç më tepër në llogarinë tënde. Ku ta dish, ndoshta edhe ti ke dhënë diçka për mua. Nëse s’je nga ata që dhanë për mua, prapëseprapë do të ishe i pari për provën e mirënjohjes. Dua t’ua kthej njerëzve mirënjohjen time.”
Të djeshmen vërtet kishte pasur shtrëngatë shiu dhe kishin shungulluar bubullima me oshtima të zgjatura, sikur mali i Kakarit po thërrmohej atje larg, por retë pastaj ishin shkartisur dhe qielli kishte dhënë një shfaqje aq gazmore, sa në Balbonë nuk mbahej mend prej shumë vjetësh. Në horizont ishin shfaqur njëkohësisht dy ylbere, njëri përmbi tjetrin. Me portokallinë e ndezur që i mbizotëronte ngjyrat e tjera, ajo hapësira e vogël midis dy harkadave, të cilat u ngjanin dy buzëve të lyera me të kuq, të kujtonte një gojë femërore që hapet maturisht, sa për të buzëqeshur fare pak. Disa djem të rinj përmendën të dashurat e tyre, por pati edhe burra që s’ndenjën pa gërgasë. Ali Qimja i Këlcyrës e çoi mendjen te Lica, Vasil Orollogaj tek Adela, ndërsa doktor Frani që u ndodh afër tyre, ua mbylli gojën. Ai tregoi mishin e krahëve të tij që po mbushej me mornica dhe, duke bërë kryqin, murmuriti i pataksur: “Të qofshim falë, o Zot, është Madona!” Mirëpo sa i vlente ky lazdrim i natyrës një qyteti që, mbas zjarrit shkrumbues, kishte rënë në brengë e dëshpërim?!
Jari Kaçinarin e zuri shtrëngata rrugës, kur po kthehej nga zona industriale. Kishte dalë me shpresën për ndonjë punë të rastit, por nuk kishte gjetur. Te godina e televizionit lokal hyri nën strehën e portikut dhe priti derisa rreshti shiu, pastaj mori rrugën gjithë merak. E bija e Licës, Nertila Rauf Vila, e fejuara e tij e fëmijërisë, kishte ditëlindjen, kurse ai ishte trokë nga xhepi. Po ecte kokulur dhe ndoshta ishte i vetmi që nuk i kishte vërejtur ylberët. Por ca të tjerë, të cilëve po u kalonte pranë, ndërkaq i hoqën sytë nga qielli dhe i kthyen nga ai. Madje s’u përmbajtën, shkëmbyen dialogë me njëri-tjetrin: Shihni, shihni sa e çuditshme, po kush është ky djalë? Një fatkeq i Balbonës. Pse thua fatkeq? Se nuk ka pasur ndonjëherë as vëlla e as motër, ka mbetur herët pa nënë, më mbrapa edhe pa të atin. Nuk e dija se Jari qenka krejt fillikat. Po, fillikat është, qyqari! Besa kot ia qani hallin, ky djalë vërtet po na çudit, a s’ju ngjan si shenjti me kurorë?
Nën shkëlqimin e fortë të diellit, ndërsa në qiell po treteshin dalëngadalë, ato qemerët e ylbereve dukej sikur kishin zbritur në tokë. Dhe ishin mbledhur në formën e një breroreje, që vezullonte përqark kokës së Jari Kaçinarit. Veçse nga ngjyrat e ndryshme, kishte mbetur vetëm njëra, e verdha në nuancë të florinjtë. Në të vërtetë, nuk ishte veçse një iluzion optik. E krijonte jetulla, një jetull me metal të bronzuar, i vetmi kujtim material që djali kishte prej dy vjetësh nga Nertila, jo vetëm e fejuara e fëmijërisë, por edhe ëndrra e tij e rinisë. Jari e mbante sa herë që moti çonte fyrtymë, sepse era ia shkalafiste shkulmet e krifës, megjithëse flokun e kishte të rëndë e të plotë. Më pas e zhdukte si të mos kishte qenë. Jo se nuk i pëlqente ta ekspozonte dhuratën e Nertilës, e cila e kishte zbuluar në një sënduk të së ëmës midis rrangullave të tjera, por se moshatarët e vinin në lojë, ç’është kjo nostalgji, mor rrotë, për meshkujt kjo modë ka vdekur njëherë e përgjithmonë, ti sa vë jetull metalike, lidhi flokët mbrapa me ndonjë qafë çorapi, po deshe edhe me qafore qeni, por jetulla for men nuk gjen më në vitrinat e Balbonës.
Kur hyri te berberi, atë breroren përreth kokës nuk e kishte më. Por Koli Rudha ia kishte vërejtur nga xhami. Sot nuk të qeth, qeshi, ke parë ti ndonjë shenjtor me flokë të shkurtra?! Nuk erdha për t’u qethur, ia ktheu djali, që pandehu se Koli ishte thirrur ndokund për të bërë dikë synet dhe po nxitonte për ta mbyllur dyqanin.
Jari u afrua te lavamani, hapi çezmën dhe piu ujë në grushtet e dorës. Si hodhi pak kolonjë poshtë gushës, nuk e lejoi veten të mëdyshej më gjatë, doli pa kërkuar borxh. E kishte tmerr të kërkonte të holla borxh. E dinte se te Sheshi Demokracia, që mjaft balbonas i thoshin edhe Sheshi Demokratik, mund të fitonte një kartëmonedhë. Vlosh Batarja, mbasi të argëtohej bam-bum me çiften e tij, do të ishte i gatshëm t’ia hidhte dorën në sup, për ta tërhequr drejt barit për birrë. Dhe Jari e kishte bërë gafën një herë, ato të hollat që do të shpenzosh për birrën time, i kishte thënë, je i lutur të m’i japësh të thata në dorë. Përveçse ia kishte futur në xhep dy kartëmonedha, Vlosh Batarja e kishte qerasur edhe me birrë. Kurrë e kurrë më, ishte betuar Jari me vete, kurrë më nuk do ta ha turpin me bukë dhe bukën me turp.
Kështu, po shkonte në shtëpi kokulur. Ndoshta atje do të lexonte. Kishte nisur të shfletonte një guidë turistike për Tiranën. Megjithëse i kishte mbushur njëzet e tre vjeç, duke përjashtuar kronikat televizive, ende s’e kishte parë kryeqytetin nga afër. Flitej se atje bëhej qejf i madh, por në kohë të mira, siç mburreshin garipat e Balbonës, edhe qyteti i tyre s’i linte gjë mangut.
Në një anketë të atij viti, pyetjes “Përse ju pëlqen të jetoni në Balbonë?”, rreth 71 përqind e qytetarëve i qenë përgjigjur pak a shumë njëlloj: Këtu nuk bën as nxehtë, as ftohtë. Dhe as nuk skuqesh e as nuk zverdhesh, duke rënë në zor kotsëkoti me fqinjët. Kur del paradite nga shtëpia e takon dikë rrugës, ti e di se çfarë të thotë ai: “Mirëmengjes!” dhe “Ku po shkon?” Mbasditeve, kur sheh njeri duke u kthyer në shtëpi, ti e di se çfarë duhet t’i thuash atij: “Ku ishe?” dhe “Çfarë ke në çantë?” Në Balbonë hahet drekë dhe gatuhet për darkë. Qortimi më i përhapur është: “Mos shit mend”, thua se njerëzimi jeton duke shitur vetëm punën e krahut. Si sharja më e rëndë mbahet: “Ta dhjes qimen!” Kurse lëvdata më e madhe: “S’ka më bir kurve se filani!” Kudo në botën e sotme qytetarët dëshirojnë që të orientohen lehtë në qytetin e tyre dhe shpesh largohen me lehtësi. Megjithatë, balbonasit mezi pranojnë të largohen, por nëse ndodh që të ikin, të afërmit i përcjellin deri tek ura e Kalipiçit. Ata që kthehen mbeten ata që janë, ndërsa ata që shkojnë thonë se bëhen më të mençur, përfundonte konkluza e anketimit.
Jarit po i pëlqente të besonte se tash, kur qyteti ishte kredhur në zi, nuk do të bëhej ndonjë festë për ditëlindjen e Nertilës. Vetë nuk kishte lajme (mbasi nisën gjimnazin, ai nuk kishte shkelur më në shtëpinë e saj), por i pëlqente të besonte se nuk do të kishte as të ftuar, as dhurata. Dhe meqë nuk kishte të ftuar e dhurata, kësaj here askush nuk do të mund ta përfliste mungesën e tij. Kurse ai nuk e kishte për zakon të merrte nëpër gojë të tjerët. Fundja, ajo që urdhëronte në atë shtëpi nuk ishte Nertila, por Lica Vila. Prej vitesh e ëma e ruante të bijën nga duart e meshkujve, si shkaba zoçkën e vet. Ajo grua s’ka për t’u plakur ndonjëherë dhe ne kurrë s’do të shpëtojmë nga kthetrat e saj, ankoheshin disa nga kandidatët që, prej kundërshtimit të gjatë për dorën e Nertilës, ndjeheshin të lodhur dhe të skartuar tashmë. Jari nuk ndihej i skartuar, me raste i vinte në vesh ndonjë fjalë e Licës, veçse nuk kishte mbështetje për shpresat e tij, pasi ëmë e bijë dukej se vrisnin lart.
Atë pasdite, ashtu si tërë mbrëmjen, Jari Kaçinari vendosi ta kalonte në shtëpinë e tij me një dhomë e një dritare. Nga kati i sipërm, ku luhej bilardo, krrau-krrau i vinte përplasja e bilave herë pas here. Ai u mor me guidën e kryeqytetit, u ndal te fotot që i pëlqenin më tepër, pastaj lexoi ca faqe të reja. Kur po falej dielli, e kaploi një pasiguri për ditëlindjen e Nertilës: pranoi se mund të mos kishte të ftuar, por iu duk pa gjasa që asnjë kandidat të mos bëhej i gjallë. Përkundrazi, një pjesë i përfytyroi duke trokitur atje, makar sa për të lënë dhuratat. Vitin e kaluar, pa pasur nevojë të trokiste, Nertilës i kishte arritur buqeta nga dyqani i luleve dhe, ta pret mendja, në etiketën e urimit shkruhej emri i porositësit: Me gjithë zemër, Jari Kaçinari.
Kjo ua kishte prerë udhën për thashetheme atyre që ishin të ftuar, por ua kishte mbyllur gojën njëlloj për gjithë të paftuarit, sepse këta (sa vonë e kishte mësuar Jari) përdornin të njëjtën taktikë, i dërgonin lulet nga dyqani. Kurse Lica tregohej e drejtë, ajo i rreshtonte buqetat pranë njëra-tjetrës pa dallim, sipas radhës që kishin mbërritur, edhe të kandidatëve që ndodheshin të pranishëm, edhe të atyre që kishin mbetur jashtë.
Mirëpo, megjithëse taktikën e njihte, sivjet nuk kishte pasur takatin. Ngasjen për të porositur lule borxh, kishte mundur ta shmangte qëkurse e la mbrapa Sheshin Demokracia. Ndërsa shansi i fundit, mundësia për ta uruar Nertilën me telefon, ende nuk ishte humbur. Ai kishte telefon me kartë rimbushëse dhe, kur provoi pak më herët, sekretaria e operatorit e paralajmëroi se kishte vetëm tridhjetë e katër sekonda kohë për të folur. E dinte se aq sekonda atij do t’i humbisnin duke u gëlltitur ndërmjet fjalëve të para, atyre që shprehnin urime e dëshira, pa le pastaj sikur t’ia bënte edhe ato pyetjet, pa të cilat vështirë të komunikonte dot, pa hë ç’na thua, si je, si shkon, si po ia çon, si e kalon, pyetje koti, por që taktikisht do ta lejonin më pas të hidhej drejt e në thela: Sa më ka marrë malli, Nertila, dhe malli është hall i madh, e kur do të shihemi pra?
I kishte ndodhur njëherë që, pikërisht mbas gëlltitjeve të gjata, i kishte ardhur goja djalit dhe Nertila ishte shkrirë matanë: “O Jari, se ç’ke një shkëndijë te zemra ti, një shkëndijë që merr ngadalë, por kur ndizet e sjell dritën deri në shtëpinë time!”
Atij i kishte ardhur për të qarë, nuk kishte hyrë në diskutime me veten nëse ishte një llastim i zakonshëm femëror apo një miklim i zakonshëm, e kishte marrë si një përkëdhelje të hatashme. Njëherë e një kohë nuk kishin munguar as përkëdheljet në faqe. Jari nuk mund ta harronte atë ditën e Shëngjergjit kur, për ta arritur më drejtpërdrejt fytyrën e tij, Nertila ishte ngritur në majë të gishtave. Një grimë herë ia kishte lëmuar me gishtërinj njërën anë të fytyrës, ia kishte lëmuar mirë e mirë (Lica e kishte porositur se edhe molla e kuqe pastrohet, para se të kafshohet), pastaj pllaq-plluq e kishte puthur në faqe. Shëngjergji shënonte ditën e parë të pranverës. Vajza kishte veshur një fustan të ri, ama fringo të ri, prej një cope të kuqe me pika të zeza të mëdha, e kështu nusja e tij e fëmijërisë ngjante si nusepashke. Ç’fat po i sillte me atë puthje kërcitëse, që Jari Kaçinari e kishte marrë, përveçse si përkëdhelje të hatashme, edhe si premtim të përjetshëm?

Djali brofi nga tryeza me celularin në dorë, ngriti nënkresën dhe u shtri mbi rroba. Një kartë rimbushëse i duhej, po ku ta gjente. Vendosi që, në njëfarë mënyre, ta thyente betimin duke kërkuar ndonjë hua virtuale, që bashkëmoshatarët nuk e quanin borxh si atë me kartëmonedha në dorë. Me një sms i kërkoi dikujt që, nëse e kishte të mundur, nëpërmjet shërbimit SOS të kalonte në kreditin e numrit të tij ndonjë shumë modeste për një bisedë afërsisht katër ose pesë minuta gjithsej, kulmi do të ishte gjashtë minuta. O Zot, çfarë ngatërrese! Duke pasur ndërmend Nertilën, me të cilën do të bisedonte, sms-në e nisi pikërisht në numrin e saj dhe tani s’e kthente dot mbrapsht. Kaq i turpëruar u ndie, sa e mbylli menjëherë telefonin. Kushedi ç’përgjigje thumbuese (dhe e kam hak, pëshpëriti) mund t’i sillte ajo. Kushedi si po e shpotiste tek e ëma, pa shiko moj Licë, ç’zorbo është ky farë kandidati, më kërkon parapagim për urimin e ditëlindjes! Haha e hihi do të qeshnin të pranishmit. Dhe nëse nuk kishte të pranishëm, prapëseprapë do të zgërdhiheshin bollshëm, sepse sms-ja e tij do të shpërndahej menjëherë, si ato nudot që qarkullonin nëpër celulare. Lakuriqi i natës tani po fluturon në eter, iu faneps për veten.
Për të krijuar njëfarë izolimi, kishte futur duart nën jastëk, jastëkun e kishte kthyer nga të dy cepat dhe ende e mbante të shtrënguar rreth fytyrës. I kishte hipur një valë të nxehti në të gjithë trupin, por prushin më të madh e ndjente në faqe dhe nuk habitej aspak që njëlloj po i digjnin, si ajo që ia kishte puthur Nertila, si faqja e virgjër. Por vetë nuk ishte mashkull i virgjër, megjithëse nuk ishte fort i sigurt për mënyrën e prishjes së parë.
Kaloi një kohë të gjatë ashtu, duke u kthyer herë në krah, herë përmbys. Çfarëdo pozicioni që merrte, nga brenda ia rrihte brinjët një valë ritmike dhe kafazi i gjoksit i dukej sikur po i kriste. Ç’po ndodhte me zemrën e shkretë, me atë rrufepritëse të emocioneve vrastare? Nuk krisej kafazi, zemra po kërciste brram-brram, duke depozituar te vetja tërë hallin e atij djalit. Jari nuk shtroi ndonjë pyetje, thjesht pati përshtypjen se, meqë përpara nuk kishte ndodhur t’ia rrihte brinjët ashtu, ishte për t’u besuar se zemra e tij po e zmadhonte vëllimin.
Bëri një dush të ftohtë, hëngri bukë me kremviçle të tymosura dhe u ngul sërish në tryezë, ku kishte celularin. Sipas Asafit, fqinjit dhe gjyshit të tij shpirtëror, sa herë që dikush i ikën plumbit, aq herë i ka shpëtuar vdekjes, mirëpo kush e di se çfarë është turpi, turpit s’mund t’i shpëtojë dot, sepse s’ka burrë nëne që mund t’i ikë vetvetes. Tashmë djali po ndihej më i gatshëm për t’u ballafaquar me gafën dhe për ta marrë ndëshkimin e vet.
E hapi telefonin dhe, mbasi priti një copë herë, nuk po i vinte asnjë mesazh dhe nuk po i binte asnjë zile. Ndoshta ishte me fat, sms-ja e tij ishte pështjelluar diku në serverin e madh dhe Nertilës as i kishte arritur, as do t’i mbërrinte. I kishte ngjarë edhe atij që të mos i merrte mesazhet e të tjerëve.
Megjithatë, nxitoi të verifikonte se sa qindarka i kishin mbetur nga llogaria e mëparshme. Me t’u lidhur me sekretarinë, e ndërpreu formulën standarde “Mirësevini në menunë online. Për të dëgjuar gjendjen e...”, ai shtypi butonin që i duhej. E pabesueshme, me të vërtetë e pabesueshme. Në vend të disa qindarkave, në llogarinë e tij tani kishte një shumë që nuk arriti ta mbante në mend sepse, në krahasim edhe me ditën e tij më të pasur, koha që u desh për ta shqiptuar iu duk fort e gjatë. Në rrethana të tilla, i kërkoi vetes gjakftohtësi dhe, për të shmangur ndonjë gabim të çastit, vendosi të priste.
Prit e prit, kaloi rreth gjysmë ore dhe ai provoi përsëri. Kësaj here, duke dashur saktësi të rreptë, nuk e ndërpreu formulën automatike. Shifrën prapë nuk e mbajti mend, por kishte pësuar një ndryshim. Një ndryshim që, megjithëse kishte rritje, në vend ta gëzonte, e vuri më keq në dyshime. Përderisa prapë ka ndryshuar, i fërshëllyen fjalët teksa i nxirrte nga goja, do të thotë se diku po gabohet. Me cilin të këshillohej? Më afër se Asafin nuk kishte njeri, atij edhe nga dritarja mund t’i thërriste. Fqinji ishte njeri i ditur, por ngaqë besonte lehtë, shumëkush në mëhallë e mbante për leshko. “Pse jo”, e kullandriste përgjigjen kur e provokonin, “edhe gomari mund të fluturojë, po të ketë krahë. Mos harroni, dikur ka pasur dinozaurë fluturues.” Mirëpo Jari nuk donte të dinte se ç’kishte ngjarë dikur, por çfarë po ndodhte tani. Në rrethanat e vetmisë i kërkoi vetes provën e tretë, mbasi më parë ta mblidhte mendjen.
Prit e prit, kaluan dyzet minuta dhe, si priti afërsisht edhe dhjetë të tjera, mori celularin në dorë. Kushedi përse, tani e mbante në prizë. Kur zëri i ngadalësuar filloi të shqiptonte shifrën që kishte në llogarinë e tij, kaq u turbullua nga emocioni, sa prapë nuk arriti ta fiksonte. Por nga koha që u desh për ta dëgjuar, kuptoi se shuma ishte më e madhe nga shifra paraardhëse. Jo, nuk mund t’u besonte veshëve, as të luante rolin e strucit. Tashmë i kërkoi vetes provën e zjarrit. Dhe kjo e zjarrit ishte sqarimi i drejtpërdrejtë me operatorin e shërbimit, i cili nuk ishte kibernetik, por njeri i gjallë. Me aparaturat përpara, operatori e siguroi se në numrin e tij nuk konstatohej ndonjë gabim, lëvizjet ishin të rregullta, madje nuk ishte çudi që, me fluksin që kishin pasur, të priteshin donacione të reja.
Ishte e thënë qe djalit të mos i hiqej zori. Mjaft, mjaft, po ju lutem, iu drejtua me zë bamirësve të tij, unë ju jam mirënjohës dhe në të mira ua shpërblefsha, por edhe e mira mund ta vrasë njeriun kur bëhet me tepri. Dhe në çast, sapo deshi t’i binte numrit të Nertilës, në ekranin e celularit u njoftua për një mesazh.
“O Jari”, i shkruante e fejuara e fëmijërisë, “se ç’ke një shkëndijë te zemra ti, një shkëndijë që merr ngadalë, por kur ndizet e sjell dritën deri në shtëpinë time. Ndodhi kohë zije për festime, megjithatë sonte e solli edhe te zemra ime.”
I ra numrit menjëherë që ta kapte, por ajo e kishte fikur celularin. Nga droja se mos i dilte Lica dhe atij do t’i mbyllej goja, nuk i ra telefonit fiks. Por edhe po t’i binte, në shtëpi nuk kishte njeri.


--------------------------------------------------------------------------

Libri "Goja e Botës" i autorit Zija Çela u prezantua në teatrin Metropol të Tiranës

Një vit pas botimit të romanit "Sos, një buzëqeshje" shkrimtari Zija Cela i dhuron lexuesit romanin e ri, "Goja e Botës", i cili u prezantua sot në mjediset e Teatrit të Metropolit në Tiranë.

Në këtë roman, Cela flet për qytetin imagjinar të Fifarës ku personazhet dhe ngjarjet e vendosur në skenë janë frymëzuar nga Hamleti, ku për komunikimin njerëzor, nuk ka nevojë për shtirje dhe as për poza.

"Mbas 20 vjetësh, mendoj që njerëzimi ka një mur të përjetshëm, kurrizi i njeriut, pasi sa herë që dy njerëz i kthejnë shpinën njëri - tjetrit, kanë ngritur në mes një mur mes tyre ku ndërpritet komunikimi, dashuria, marrdhëniet, etj", rrëfen autori.

Duke e konsideruar veten si një shkrimtar realist që shkruan për realitetin absurd, Çela shprehet se, nuk është kundër letersise rozë, apo të ashtuquajturës letërsia e shezlongjeve.

Romanin "Goja e Botës" kritika e ka cilësuar si të fundit të një triptiku që nis me "Las varrezas" dhe me "Sos, një buzëqeshje". Vetë Cela shprehet se, " këto janë romane me një pavarësi të plotë dhe një botë e tërë që i rrethon. Ky nuk është një triptik i mbyllur, përsa kohë që do të shkruaj, se kjo do të jetë kur të shkruhet romani im i fundit".

Poeti Arjan Leka shpjhegon se "Goja e botës" ka një fabul të thjeshtë, ndërsa mjeshtëria qëndron tek struktura e rrëfimit.

Zija Çela është një nga shkrimtarët më të njohur të letërsisë së sotme shqiptare. Ai lindi në vitin 1946 në Shkodër dhe ka studjuar për Gjuhë-Letërsisë. Autor i tregimeve realiste e plot frymëzim rinor, për aq sa mund të flitej për realizmin në ate kohë kur arti e letërsia kontrollohej rreptesisht, me stilin e veçantë me tregime si "Ne jetojmë në Has" do të paraqitej para lexuesve me vëllime të reja që tregonin konsolidimin e tij si shkrimtar.

Suksesi në letërsi e solli shkrimtarin Zija Çela si drejtues i gazetës "Drita" për disa vjet me rradhe. Ai njihet jo vetëm si tregimtar por edhe si autor romanesh të suksesshme si, "Pëllumbat e janarit" (1979) "Mali i tejdukshëm" (1989), "Gjaku i dallëndyshes" (1990), "Një fjalë me lejen e Zotit" (1995), "Gjaku im i errët" (2002), "Las Varrezas" (2005), "SOS, një buzëqeshje" (2009), etj.

Romani i fundit "Goja e Botës" vjen si botim i Shtëpisë “Toena”.