SHQIPJA E VJETĖR ĖSHTĖ ILLIRISHTJA E RE DHE ILLIRISHTJA E LASHTĖ ĖSHTĖ BURIMI GREKO-LATINISHTE
Shqipja E Vjetėr, nuk ėshtė lėruar sa duhet, as nga tė huajtė, qė vuan themelet albanistike, nė mungesė tė albanistėve shqiptar, pėrballė ballkanistikės, qė udhėhoqen tė gjitha seminaret e kongreset linguistike tė kėsaj fushe dhe nga tė gjithė, dominoi i ashtuquajtur ekspanzioni edhe linguistik sllav, me njė valė linguistėsh, historianėsh, e dietarėsh, qė sado u pėrpoqen gjoja pėr njė realitet historik tė mirėfilltė, u munduan tė dominojė elementi sllav, nė gjithė Ballkanistikėn dhe linguistiken i.e., duke asgjėsuar edhe vet hellenistiken, gjoja si shkencė greke, anipse vet shkronjat sllavishte, janė tė profilit alfabetik grek, duke dalur edhe vet mbi mythin grek, si ekspanzion fuqizimi demografik - por qė hasen nė rrezistencė tė fortė tė Germanistikes, e cila kishte njė eksperiencė tė fortė historiko-linguistike, aq sa edhe rrodhi si emėrtim gjithpėrfshirės si linguistika indo-gjermanike. Pikėrisht falė influences linguistike gjermanike edhe doli si ndihmė reale edhe ndaj Shqipes, si nė aspektin historiografik, etnografik e arkeologjik edhe nė atė linguistik, duke nxierrur rrėnjet historike illirishte, ku deri nė zbėrthmet e fundit tė mbishkrimeve tė varreve mesape, e dėshifrimit tė tyre, arriten nė pėrfundime, se ''vetėm pėrmes rrėnjeve tė shqipes sė vjetėr, mund tė dėshifrohen mbishkrimet e varrezave mesape dhe Shqipen e Vjetėr e shohim si tė vetmen zgjidhje dhe shqiptarėt e sotėm i shohim nė illirėt e lashtė''.
Nuk kemi ende forma tė tėrėsishme kapitujsh a veprash pėrkatėse, pėr historikun e Shqipes sė Vjetėr, vetėm ndonjė artikull, apo tėrthorazi nga thema nė themė, nė theza e diotheza kolegjesh, me ndonjė theori linguistike, qė ndritė gėrmadhat e njė hapėsire tė pafund, tė njė gjuhe madhore botėrore tė kohės paragreke e paralatine, qė ishte illirishtja pellgasishte. Atje larg nė krye tė kolones sė kohėrave, shihen hallka tė kėputura arkeologjike, etnologjike e historiografike, ku detyrė mbi detyra i mbetet vetėm shqiptarit, tė gjurmojė thellėsisht, pėrmes ekipeve shkencore tė mirėfillta pėrkatėse, duke finansuar vet shteti shqiptar (e ku mund tė bėhet ende njė gjė e tillė ende ), por vetėm nė forma individuale, e sakrificave tė shqiptarėve, nė gjurmime linguistike nėn njė oqean gėrmadhash tė lashtėsisė.
Njė gjė duhet ditur, se nuk janė fajtore gjeneratat e sotme e tėardhme, kur nuk shohin gati asgjė reale historiko-linguistike e fonomorfologjike, nga lashtėsia e Shqipes illirishte, kur shohin se antika po u pėrbėjka vetėm nga dy gjuhė e vjetra: greke e latine, e mu nė to, ende nuk shihet burimi i vėrtetė i tyre, kah erdhen gjuhet greke e latine, qė u shndėrruan edhe nė grupe gjuhėsh i.e.? Cila ishte ajo gjuha paragreke e paralatine? Kjo krijon njė konfuzion mjegullirė, nė vet gjeneratat, ngase ende edhepse shihen si fuqi tė fjetura, po krijohet kundėrthėnja nė mes vet gjeneratave, se nuk njohin njė gjuhė tė hershme burimore paragreke e paralatine edhe binė nė vorbulla sa politike sa historike e skencore, kush nga vetkėnaqja se nuk kemi burime shkencore, e kush nga deformizmi ideologjik shkencor, se duke mohuar vetveten, po u ngritkan nė piedestale greke e latine. Kemi pasėraste kur mori pyetjesh, sielleshin edhe kėshtu:'po edehesikur tėdihet ai burimi i gjuhėve greke e latine, po edhe ai i linguistikes i.e. - ēka pastaj'? Kėtu shihet rėnia e intelektit personal e kombėtar, qė irriton studjuesit e rinj, nga gjenerata e vjetėr e linguistėve tanė, qė bėnė aq sa bėnė, por qė pėr tu kthyer e risturkturuar shkencėn albanistike, njė mori veprash do tėmbeten tė pavlera e tė shkuara, nga se mungojnė pikėrisht theoritė shkencore.Nuk mund tėmbetet Albanistika nė esencen brėnda kornizave tė derisotme, ku qėllimisht, pėrqėllime tėcaktuara, u vua vet emri Albania, si toponom pėr shqiptarėt ballkanik, si shtet i njohur botėrisht - vetėm pėr tė iu larguar esences absolute tė historikut tė lashtė tė Shqipes sė Vjetėr dhe largimit nga rrėnjet illirishte tė vet Shqipes. Ka kohė, kur rrodhi njė ide e gjurmimit linguistik tė gjuhės arbane, Arbanishtes sė Lashtė, me emėrtim Arbanistika, ku u munduan tėnxierrin nė skenė historike Shqipen e Vjetėr, deri edhe tek Aristidh Kolia (ku pėsoi ashtu siē e dimė), se pėr tu drejtuar Albanistika, duhet tė gjurmojmė nė kėrkime arbanistike, sepse Arbanishtja ka ekzistuar dhe ekziston ėshtė e gjallė tek arbanitėt (arvanitėt), kurse albanishtja ėshtė vetėm njė hije qėllimisht, mbi Shqipen illire. Arbanistika duhet tė zhvillohet, qė tė vijmė deri tek rrėnjet illirishte dhe gjuhėn illire pellgasgjike. Dikush mund tė pyeti, pse siellemi vetėm nė cirkun linguistik greko-latin, herė duke futur nė thojza e herė pa to, duke shprehur njė demoralizim, si ironi ndaj tėligave qė iu bėnė vet Shqipes, qe sot njihen botėrisht vetėm gjuhėt greke e latine dhe jo ato illirishte!
Kėtu qėndron esenca e zbulimit tė tė vėrtetes, ngase nuk ka asnjė spjegim pėrmes gjuhėve greke e latine,pėr illirishten sepse po ato ishin vet shuarja e illirishtes e vet mbuleses historike mbi shqiptarėt, duke i quajtur historikisht barbarė dhe njė gjuhė barbare tė lashtė... Po cila ishte ajo Barbarishtja tani se? Kėto skena komike u bėnė qėllimisht, pėr tė mbijetuar gjuhėt greke e latine mbi substratin illiristik,qėjanė tė vendosura kryekėput mbi atė taban substrat illiristik,sepsenuk kanė tjetėr qendresė, bazė funksioni e zhvillimit - kur vet rrėnjet e tyre janė krejt illirishte dhe vet ato dy gjuhė greke e latine janė drivate illirishte, vetėmse greqishtja i iku asaj tė vjetres, me ndryshime sufiksale nga us,is illirishte nė sufiksin - os dhe ato latine nė sufiksin - um, kurse brėndia e seciles fjale ėshtė illirishte.
Greqishten e Vjetėr dhe latinishten duhet t'i shohim si variante illirishte, kryesiht gjuha illire ėshtė nė to burimi etno-linguistik, sepse shihet ethymologjia e lashtė, qė vetėm Shqipja e Vjetėr, ka fuqi spjegimi ethymologjik, nė tė gjitha segmentet linguistike e historiografike. Duket shumė komike ēėshtja, pse dominojnė ende kėto gjuhė mbi Shqipen e Vjetėr, sikur tė ishte gjithēka e lashtė vetėm greke e latine - e asgjė illirishte. Po, a dihet se balkani ishte i tėri illirik, Kaspik, e Adriatik - e si mos tė gjindet asnjė shkrim, fletė a libėr historik, e historiografik, as vet gjuha e asaj perandorie aq tė madhe trekontinentale, gjithė ajo perandori botėrore e kohės, sot tė mos ketė asnjė shkrim, as gjuhė tė veten origjinale? Kjo ėshtė sa komike aq tragjike,kur na dalin nė skenė historike, dy gjuhė tė lashta dhe njė barbare - grek e latin dhe barbarė! Kėtu shihet krejt invazioni edhe mbi Shqipen e Vjetėr, qė u degėzua nė studimet albanistike tė derisotme, nė jeren anė thohet Shqipja e Vjetėr, kurse nė anėn tjetėr - albanishtja (albanische shprache, albanian language), ku na dalin dy termine e koncepte tė ndryshme dhe mu pėr kėtė edhe hasim nė vėshtirėsira etno-linguistike, tė origjinės sė vet Shqipes sė Vjetėr. Kėto duhet gjurmuar e thelluar nė shkencė, si pengesa kryesore pėr studime tė mėtutjeshme. Pokėshtu edhe politikisht na sollen disa emėrtime rreth identitetitnėpėr histori: illir, arban, arbanasi, alban, albaner, scipetar, disa emėrtime, ashtu sikurse sot identitetet: alban e kosovar, qėpo krijojnė mjegullirė mes vet shqiptarėve, kur tė gjithė shqiptarėt janė shqiptar shprehja brėnda kombit dhe thonė: shqiptar e kosovar, gjoja si identiteti mė i ri i ''zbuluar'' pėr shtetin e Kosovės! Kjo ėshtė kur ende nuk ka njė reagim kombėtar i pėrgjithshėm, tė vendoset pėr njė identitet kombėtar, e jo disa sosh... Ashtu me gjuhėn ashtu me politiken, u krijuan ndėrskambėca histerike, qė vet shqiptarėt tė marrin nė t'thua nė pragdere historike vetiu dhe me vet fajin e tyre, duke u shfajėsuar, vet pushtuesit rrethepėrqark kombit e brėnda kombit shqiptar edhe duke u shfajėsuar njė botė...
Shqipen e Vjetėr duhet kėrkuar nė illirishten, si burim i gjuhėve greke e latine, qėvetėm ndryshuan nė shenjat alfabetike dhe sufiksale, duke shpėrthyer nė pėrmasa tė lashtėsisė botėrore, sepse duke folur e studjuar gjuhėn - flitet e studjohet kombi edhe vet bota!
Nezir Myrta (11.mars,2009)
Portal 
11/4/2009, 15:28