SHQIPJA LETRARE

Po shum i drejtë ky shkrim që u jep përgjigje atyre sharlatanëve që duan të sakatojnë gjuhën shqipe.

-marrë nga gazeta Tribuna;

KUSHTRIM BURRA, GJUHA SHQIPE PO NA KTHEHET NË SKRAP!

Nga Guri Shyti

Kjo do të ishte thirrja bubullitëse, por edhe ulëritëse, e Rilindësve tanë në qoftë se do të ngriheshin nga varret e do të shikonin se çfarë batërdie po i bëhet gjuhës së tyre, asaj gjuhe për të cilën shkruanin: Mallkue kjoft njaj bir shqiptari / Qi kët’ gjuhë të Perenisë / Trashëgim q’ia la i pari / Trashëgim nuk ia len ai fëmisë. Ose ai tjetri që shkruante: Gjuha shqipe sa e mirë / Sa e bukur sa e vlerë. Ata, të cilëve mbarë kombi shqiptar duhet t’u heqë kapelën e t’u ngrihet në këmbë në shenjë nderimi sepse, në mes të errësirës otomane, gjetën guximin e forcën dhe u mblodhën në Manastirin shqiptar të vendosnin alfabetin që gëzojmë sot, alfabet, i cili jo vetëm i parapriu, por edhe i dha një shtysë të fuqishme mëvetësisë së Shqipërisë që do të ndodhte jo më shumë se katër vjet më vonë.

Sot kanë dalë lloj-lloj “filologësh” e po lehin se Drejtshkrimi i gjuhës duhet ndryshuar, se ai na qenka “komunist” e dokrra të tjera të kësaj natyre.

Me këtë rast dua t’u drejtohem sërish Rilindësve tanë të mëdhenj. Kujtoni se çfarë katrahure shkronjash gjendej përpara vitit 1908, sekush shkruante me shkronjat që i tekej, kush me greke, kush me sllave, kush me latine e kush me turke. Por At Gjergj Fishta, bashkë me patriotët e tjerë të vërtetë tha: JO! Shkronjat e gjuhës shqipe do të jenë këto. Dhe ashtu u vendos. Edhe atëherë pati kundërshtarë mjeranë të kësaj nisme madhështore, por atyre u humbi nami e nishani përpara “bedenave të kështjellës” që ngritën patriotët për ta mbrojtur atë, dhe, për pasojë, për të na lejuar neve të forconim atdheun që gëzojmë sot.

Qaravitjet që po dëgjojmë sot poshtë e lart, por edhe nga disa pseudopatriotë, është, as më pak e as më shumë, si ajo fushata e viteve të para të dhjetëvjeçarit të fundit të shekullit XX, në të cilën u bë thirrje të shkatërrohej e gjithë ekonomia, të thyhej e të copëtohej e të shitej (dhe vazhdon të shitet, aq sa të habit fakti se si nuk paska të mbaruar) për skrap gjithçka, pasi ishte “komuniste”, të priteshin pemët e plantacionet me vreshta e të përdoreshin për dru zjarri, sepse ishin “komuniste” dhe se “demokracia” që do të ndërtonim (sic) do t’i bënte të reja. Besoj se nuk ka nevojë, i dashur lexues, të të tregoj se çfarë po ndodh sot e kësaj dite me industrinë dhe me bujqësinë tonë. Po të njëjtën gjë duan të bëjnë sorrat qaravitëse, që krakëllijnë në media, me Drejtshkrimin e Gjuhës së njësuar shqipe, pasi edhe ajo na qenkesh “komuniste”.

Dua t’u kujtoj këtyre pseudopatriotëve se nisma për një drejtshkrim të njësuar ka lindur dhe është formësuar më parë në Kosovë. (Kush nuk beson le të pyesë gjuhëtarët e asaj kohe për këtë). Pse? Sepse shovinistët serbë, me qëllimin politik që ta ndanin kombin shqiptar në dy e më shumë pjesë, filluan të deklaronin se gjuha që flitej në Kosovë nuk ishte e njëjtë me atë që flitej në Shqipëri, prandaj edhe kosovarët nuk janë shqiptarë. Atëherë patriotët e Akademisë së Shkencave të Kosovës ngritën përpara Akademisë së Shkencave të Shqipërisë të asaj kohe problemin e njësimit të gjuhës dhe, siç është e njohur, në vitin 1972, u thirr Kongresi Mbarëkombëtar i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe, ku u vendos njëzëri ky drejtshkrim që përdorim, ose më mirë të themi, duhet të përdorim sot, pasi kanë filluar disa shkrimtarucë e gazetarucë të shkruajnë, krejt të pa ndëshkuar (si shumë krime të tjera sot) në kundërshtim me rregullat e tij. Pyetja që lind është e vetvetishme: kush i nxit këta “patriotë” të dialekteve të ngrenë sot një problem të tillë? Ma merr mendja se edhe përgjigja del vetvetiu: ata që nuk duan të ketë në Ballkan një komb shqiptar, ata që, me rrugë të tërthorta, duan të bëjnë atë që nuk arritën ta bënin plotësisht në vitin 1913, pra ta copëtojnë mes tyre tokën shqiptare të lashtë sa bota vetë.

Natyrisht, në fillim të krijimit të institucionit të gjuhës së njësuar, mund të veprohej edhe në ndonjë formë tjetër, ashtu siç përmenda më lart për alfabetin shqip, por ata që u mbledhën dhe që përfaqësonin të gjitha trevat shqiptare, vendosën kështu. Më duhet të deklaroj se, shkencëtarët e gjuhësisë që e kanë jetuar atë kohë thonë se nuk ka pasur asnjë lloj ndikimi politik të drejtpërdrejtë për të vendosur këtë apo atë dialekt si standard. Gjithsesi, kjo është vendosur dhe, orvatjet për arnime, janë arna që nuk mund t’i shkojnë rrobës së bukur të Drejtshkrimit të shqipes.

Dialektet e shqipes, ashtu si edhe e gjuhëve të kombeve të tjera, janë pasuri kombëtare, ata janë burim fjalësh e shprehjesh të reja që e kanë pasuruar dhe do të vazhdojnë ta pasurojnë gjuhën e njësuar, ata janë si përrenjtë e kulluar që kanë secili rrjedhën e vet, por që kur hyjnë dhe mbushin liqenin e bukur të Drejtshkrimit, janë të detyruar të marrin formën e tij, ndërsa e kundërta është jo vetëm e pamundur, por edhe shfytyruese. Kjo që kërkohet të bëhet do të thotë të shembet e gjithë kjo ndërtesë e ngritur me aq mund, njëlloj si industria e bujqësia e asaj kohe dhe në vend të saj të bëhen përpjekje, të cilat, jam i bindur se do të jenë të dështuara, si këto që po shohim, për të krijuar “industrinë dhe bujqësinë postkomuniste”.

Gjuha e njësuar nuk pengon askënd që, në vendin ku flitet një dialekt, të shkruhen libra e gazeta në dialektin përkatës, por, kur vjen puna për shkresa zyrtare, për fjalime zyrtare, ose për mediat qendrore, përdorimi i dialekteve është i pafalshëm, madje është urgjente, sa nuk është vonë, të ndalohet me ligj. Shikojini mediat kosovare dhe intelektualët e Kosovës sa bukur e flasin gjuhën e njësuar! Pse ndodh kjo? Sepse, në qoftë se ata do të bënin të kundërtën, do t’u rrezikohej qenësia kombëtare, sepse ata janë patriotë të vërtetë, pasi janë më afër gojës së hapur të ujkut që kërkon të gllabërojë trojet shqiptare.

Le të përfytyrojmë për një çast çfarë do të ndodhte në fqinjën tonë perëndimore, Italinë, sikur të ngriheshin ithtarët e qindra dialekteve të tyre dhe të kërkonin sekush që, për gjuhë zyrtare të Italisë të shfrytëzohej dialekti i tyre. Pa folur pastaj se ka shtete që përbëhen nga kombe të ndryshëm, të cilët flasin gjuhë të ndryshme, ama për gjuhë zyrtare kanë pranuar njërën prej tyre dhe e zbatojnë atë pa bërë “kryengritje”. A nuk është e njëjta gjë edhe tek ne?

Përfytyroni sikur të ngriheshin gjirokastritët e të thoshin që fjala yll duhet të shkruhet, ill, sikur të ngriheshin çamët dhe të thoshin që fjala gjuhë të shkruhej gluhë , të ngrihej Shqipëria e Mesme e të kërkonte që në vend të foljes bëra, të përdorej bona, ndërsa po të ngjiteshim edhe më lart në veri të kërkonin të shkruhej bana e kështu me radhë, për të mos u zgjatur në shembuj të tjerë.

Pa folur pastaj për batërdinë që po i bëhet gjuhës tonë me përdorimin e pa vend të fjalëve të huaja, krejtësisht të panevojshme, por që edhe kur përdoren, në kundërshtim të papranueshëm me Drejtshkrimin e gjuhës së njësuar, pasi ky është një diskutim më vete, të cilin e ka bërë edhe i nënshkruari disa herë në shtyp, por që ka rënë në vesh të shurdhër.

Prandaj dhe unë thërras me plot gojën, në një zë me Rilindësit tanë: Kushtrim burra, në qoftë se kanë mbetur ende të tillë në këtë vend, se po na kthehet gjuha shqipe në skrap, vetëm se tani biznesi nuk do të bëhet me disa hekurishte, por me të gjithë kombin!

Dikur këtu tek ne ka pas qenë një Akademi Shkencash dhe një Institut Gjuhësie, të cilët e kanë për detyrë ta ngrenë zërin, ashtu si dikur Rilindësit dhe t’i japin fund kësaj batërdie, por nuk e di nëse janë ende. Në qoftë se janë, i porosit të mos harrojnë të shkojnë në fund të çdo muaji të marrin rrogën në llogari, në qoftë se nuk janë “qoftë i paharruar kujtimi i tyre”.

GURI SHYTI