Ali Podrimja

I. Rugovës

Pa na kallëzuar ëndrrën deri në fund
për Dardanin
ike mik i dashur

Ja vjen koha jote
dhiareve ballkanike dëgjon
frymëmarrjen e marathonomakut

E zeza nuk është krejt e zezë
ka diçka të bardhë ku një popull
kërkon fatin

Në thue shpesh zura në Ty
më tmerronte qetësia jote

ku fshhej Kepi i Pikëllimës

Lamtumirë President i Dardanisë
perënditë tek bredhin tokave të zjarrta
do takohemi njëherë

Yll i këputur nga Grigja



Ulpianë, 24. 1. 2006

Dashuria

Koha është të duhemi,
të kesh besim ne mua kur të them: Trime,
të kem besim në ty kur më thua: Trim.
Por kokën time kryeneçe shumë kurthe ngrite,
shumë e pushkët mbushi babai yt, fisi yt,
një mijë e një të zeza kurdise ku do t'ma zije pritën.
....................... E nën një kulm banonim,
nga frëngjia me ditë më peshove,
me ditë lexoja Shekspirin në hijen e Kullës,
se mos do të takoj te kroni i shpresave.
Ma ruaj syrin, dashuria ime,
ma ruaj shpinën nga dielli, nga acari!
Kam frikë se ma therin syrin cubat e territ,
kam frikë se më vrasin pas shpine të pabesët.
Dashuria ime, ma zgjat dorën ta kapërcejme këtë
.........................................ujë të madh,
i huaj s'jam as vij nga tokë e vdekshme.

Në fund të livadhit të kositur a po sheh:
ai kali i bardhë është yni tash e përgjithmonë.
Më shikon drejt në sy, lëri zënkat, fjalët, sharjet.
Unë do të sjell Lulen nga zemra e bjeshkës,
................do ta ndez llambën në kullë,
.......do ta hedh farën në tokën e re.
Kur të desha, çoje dashuri pas shtatë katundeve
e të rënat të forta i kishe.
Kur më deshe, çoja dashuri me një grua të marrë
e mëhalla jehonte nga shpifjet.
Na ikujeta, trime, si s'menduam pak edhe për vete.
Koha është të duhemi.



KUSH DO TA VRASE UJKUN

F. Altimarit

Dhe lëtini tha

Po qe se takon
Arbëreshin dhe Ujkun
Vraje Arbëreshin

Dhe kur fjala i ra në vesh
Arbëreshi buzëqeshi
Dhe drodhi një cigare

Po qe se më vret mua
more i gjorë
Kush do ta vrasë Ujkun?!

Mjerë kopeja

(Kozencë, 1988)




Ura e Artës

Ti na qenke ajo ura që në he.shtje të vdekshme
Të kohëve të serta kënduar të ka im atë
Bjeshkëve të Namuna e krahasuar me Urë të Shenjte
Urë moj Urë e Artës

Deri te guri yt i latuar nga mjeshtrit epirotas
Udhë bëra vite e vite
Po Hamzë Podrimja nga Gjakova ku arriti
Urë moj Urë e Artës
Lumit tim sa vjet i duhen
Nëpër ty të kalojë me një lulkuq në dorë
Apo historia jonë shtangu në sqep korbi
Urë moj Urë e Artës

Me një krah në qiell me tjetrin në mishin tim

(Artë, 1986)



HIJA E TOKES
(poeme)

Bajram Currit, Asim Vokshit, Ganimete Tërbeshit,
Emin Durakut, Mustafa Bakiut...

EPIKA

Me shekuj kam shitur gjakun
e rritur jam me gjakun e shitur
Me shekuj kam hëngër me veten
e ditur s'kam të qesh me veten c tepruar...
Miq,

Kosova është gjaku im që nuk falet!



ANKTHI

Toka ime digjet, toka ime e dashur,
balli im i ngrysur,
pishë...

Caqet e tua herët t'i kam përbirë me hijet e mia,
Kosovë, përrallë e lashtë!
Herët m'i ke lidhur këmbë e duart me skamje,
vuajtje e vdekje...

Medet, kë më parë të shpëtoj: veten apo zogjtë

e ngrirë n'ajër?
Nipave ç'tu them për këngën time të vdekjes?
- Heu, edhe kryet po të ma hiqni, tjetra do t'më
kish mbirë!

Toka ime digjet
në çdo pëllëmbë të trupit tim - toka e mallkuar...

PERTEJ DHIMBJES

Ka rënë degë e thyer prej reje në trupin tënd të
shitur. Kosovë.

Konaqet e tua deri në themel po rrënohen,
e përtej dhimbjes do britje shemben me ballin tim,
me krahët e zogut tim të vrarë me dashurinë e
njerëzve të mi të kallur etjeje.

Rreth trupit tënd si gjarpër mbështjellë jam,
vatrat e shkimbura për t'i përflakur,
duar e këmbë t'i lidh me lëmshin e përrallave të tua -
se s'të lëshoj gjallë me gjak, pa të larë pëllëmbë për
pëllëmbë, eshtra e jetë në ty pa i lënë
konak e më konak pa të ndezur flakë...
10 Kam rënë degë e thyer prej reje në trupin tënd të
shitur prej pushkës kobzezë, prej pushkës
së padukshme...
Cila do të jetë kënga ime e mbramë dhe fjala e fisit tim^

Plepi i shtëpisë sime u dogj, ku t'i preh sytë,
ku ta shuaj flakën e ujës për ty, Kosovë?


RENKIMI

Qaj, rrafshi im i dashur, qaj!
Diellin tënd verbuar e kanë tytat
e vatrat shkimbur deri në një,

Zogun në qiell vrarë ta kanë.
Me duar të mia të çara
me rrashtat tona t'shpura mbuluar të kanë.

Pragje thyer e konaqe mbyllur...
Për gjithkë e për askë vrarëjemi...
Qaj, rrafshi im i dashur, qaj!

Plepi im qiellin do ta shpojë,
plepi im i kallur -
qiellin e humbur majë një shpate.


NJE NATE NGA NETET PA GJUME

Zgjohu, Kosovë! Zgjohu, nëna ime e dashur,
balli dhe emri im i shkelur,
zgjohu, oj! A po e ndjen vajin tim?
A po sheh si t'i kam ngulur sytë
mu në zemër, mu në shpirt,
si t'i kam hedhur duart rreth belit
për të përqafuar unë, ashti yt?
Zgjohu, Kosovë!

Nga degët e mia të thyera kush po dahet,
kete catër kush po e le?
Ç'janë këto gjurmë gjaku që po shtohen
nëpër fytyrën tënde,
këto varre e murana që po sillen vërdallë
rreth shtëpisë sime?...
Zgjohu, Kosovë! Zgjohu, nëna ime e dashur,
balli dhe emri im i shkelur,
zgjohu, Kosovë!...

Sonte vetëm mbeta e
në derë t'oborrit askush më s'po më troket,
askush me, thua vdekur jam e harruar
në këto troje e suka gjaku.

Thua më është e shkrimbur hisja
e mbyllur dera e konakut...
Zgjohu, Kosovë, flakë e hershme e ashtit tim
t'pëlcitur.
Bota në ty le të kallet!

Lindur në Gjakovë në 1942
Arsimi: U diplomua për Gjuhë e Letërsi Shqipe në Universitetin e Prishtinës.
Ali Podrimja - Veprimtaria:
Punoi disa vite në të përditshmen “Rilindja”, pastaj si redaktor në Ndërmarrjen Botuese “Rilindja”.
Shkruan kryesisht poezi, prozë e kritikë letrare. Bashkëpunon me të gjitha gazetat e revistat në Prishtinë, Shkup dhe Podgoricë. Është anëtar i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës.

Vepra:
“Thirrje” 1961, “Shamiat e përshëndetjeve” 1963, “Loja nën diell” 1967, “Dhimbë e bukur” 1967, “Samo” 1969, “Torzo” 1971, “Hija e tokës” 1971, “Folja” 1973, “Credo” 1976, “Poezi” 1978, “Poema”1978, “Drejtpeshimi”, “Sampo 2” 1980-Shkup, 1981, “Lum Lumi” 1982, “Fundi I gëzuar” 1988, “Zari” 1990, “Në bisht të sorrës” 1994, “Buzëqeshje në kafaz” 1994, “Ishulli Albania”1998, “Harakiri” 1999, “Dielli I zi” 2000, “Libri që nuk mbyllet” 2001, “Ëndrrat kallëzohen në mëngjes” 2001-Prishtinë.

Dielli i zi

Nga Ali Podrimja

Kurrë më shumë nuk ishin shitur syza kundër verbërimit se atë ditë dhe nuk ishte folur aq shumë për ditën e kijametit. Ku do të çahet toka më parë dhe ç’do të ndodhë në botën e këtejme. Kishin mallkuar edhe shtetet që kishin tërë ato armë vdekjeprurëse. Sipas tyre, katastrofa mund të jetë shumë e madhe. Sa afrohej dita, njerëzit humbnin durimin, kërkonin vendstrehim më të sigurt. Taxi që më shpuri deri te biblioteka ishte në boshatisje e sipër qyteti. Shoferi preras më tha: pa diell nuk ka gjallesë. Ende pa u dukur ndonjë shenjë, njerëzit kishin filluar të rrëqethen. Pyesnin vazhdimisht se ç’kishte ndodhur para njëqind vjetësh dhe a do të përsëritet ndonjë lëkundje e tokës dhe ku. Për ditën e kijametit thonin se kishin lexuar në libra. Nga duart e lëvizjet e pakontrolluara hetohej ndjenja e frikës. Kjo venerohej edhe nga thyerje të shpeshta të gjërave të çmuara. Rreth meje sa vinin e shtoheshin syza gjithfarë formash e pa kurrfarë shije. Kishte edhe asosh në formë të patkoit të kalit. Pas xhamit të tyre të errët nuk dihej se kush fshihej. Isha ulur në verandën e Belëve. Sytë i kisha bërë katër. Nuk pranoja syza, as mendja nuk më shkonte për to. Isha mësuar me terr. Në vendin tim nuk dinte kush se kur ishte zënë dhe kur do të hapet. Në librin shqip pak gjëra lexoje për këtë ogur. Sytë e mi rrëshqitnin pas shpinës së zhugaftë të hënës. Prisja fundin e diellit ose shfaqjen e Ujit të Madh. Isha pajtuar me të keqen. Udhë nëpër terrin e dendur të vendit tim kishte vite që bëja. Nga ajo veranda dëshiroja të shihja mbylljen e fundit tim; të prekja atë ose të kacaviresha në harkun e zjarrtë, në formë të draprit, që shihej atje mbi buçimën e fortë të Ujit të Madh. Tjetër zgjidhje nuk kisha. Po drapri vazhdimisht tëhollohej, i ngjante vetullës së femrës, që me orë e rregullon para pasqyrës. Në lëkurën time njollat e para, qimet ishin rrëqethur, mërdhica më kishte mbështjellë. Ngadalë rrëshqisja në një botë apokaliptike ndoshta. Më vonë më kishte zgjuar zëri i femrës, e cila ndante syza kundër verbimit. Me një gaz sarkastik ia kisha refuzuar ato. Sytë i kisha endur nëpër xhamin e verandës, i cili errësohej. Ajo kishte tentuar përsëri. Kam dëshirë, zonjë, ta shoh fundin tim. M’i kishte lëshuar syzat në tavolinë, ku nuk e shihja më as filxhanin e kafesë. Padiktueshëm pushtonte kthinat e Belëve dielli i zi. Tërësisht gjendesha në terr. Kisha urdhëruar të mos ndizet as llamba. Me eklipsin tim kombëtar isha mësuar. Ky nuk mund të ishte më i rëndë se imi, që zgjat kushedi sa vjet. Në mes meje e diellit ka mbi njëqind vjet ndoshta që përbindëshi frymon e nuk më lë të shoh se ç’po ndodh tej Malit të Shenjtë; nuk di çfarë drite zbardh, as çfarë ere e rrah faqen tjetër. Gruaja me syza ishte afruar për të satën herë. Kishte prekur sytë e mi dhe ishte larguar fluturimthi, duke pëshëpritur se unë do të verbohesha i pari. Rreth meje shtoheshin fytyrat e fshehura pas xhamit të errët. Unë nuk luaja qerpikun as vendin nga veranda. Sytë më bëheshin se ndritnin dhe se ishin ngjitur për xhamin e errët. Nuk dija ç’ndodhte tej. Isha shkëputur tevona nga ky realitet. Turrevrap isha lëshuar Bllacës. Kërkoja të mitë në turmë. Bregut të lumit kisha parë njerëz. Ngjiteshin lartësive tërë duke bërtitur; shndërroheshin pastaj në zogj të mëdhenj dhe fluturonin dikah. Kërcimet e tyre priteshin me ofshamë. Unë kisha kapur kokën. Mezi merrja frymë në luginën e vdekjes. Një kokëqethur keq kishte kaluar pranë meje. Pëshpëriste duke numëruar diçka me gishtërinj. Ia kisha lëshuar udhën. Kisha prekur çdo pjesë të trupit tim dhe kisha vazhduar kërkimin nëpër turmë. Befas isha shtangur para një trupi të shtrirë. Se ç’bënte gjumë të rehatshëm në një batanije të lagur! Flinte si në lumë. E kisha shikuar përmallshëm, pastaj ca drithmë të tij më kishin trandur. Dikur një shkumë e bardhë ia mbuloi fytyrën e nxirë, që mezi e kisha parë nën dritën e hënës. Nga goja e shtangur iu kishte përhapur edhe në pjesën e poshtme të mjekrës. Ishte ky njeriu i dytë pas Lumit që e shihja të jepte shpirt. Kisha zgjuar tjetrin aty afër dhe njerëzit me maska në fytyra e të veshur në hekur si në përralla të moçme, na kishin hedhur në kokërr të shpinës. E kishin kapur në katër cepa batanijen e qulltë me trupin e pajetë dhe ishin nisur në drejtim të panjohur. Më mirë kështu të shkosh se të dhihesh ndërveti në bodrume, kishte shtuar një i revoltuar dhe kishte sharë: në këmbë dua të vdes, he nënën e nënës… Ia kisha kthyer shpinën turmës. Njeriu që ishte parë pak më parë me kokë ndër duar kisha qenë unë, i cili i kishte sytë plot terr dhe kishte një bukë bajate nën sqetull, largohej përskaj dhomave të errëta, ku i vendosnin ata, që kishin humbur vetëdijen dhe bënin çmos t’ua kthenin kujtesën. Në kthesën tjetër kishin plasur britma grash, fëmijësh. Pehateshin mbi ta njerëzit e hekurt. Dhe, prapë nga shkëmbinjtë ishin parë njerëzit si fluturonin drejt qiellit të përcjellë me gazin e një kokëqethuri keq. Nga duart e mia koka ime kishte vazhduar të rrëshqasë sa nuk më kishte rënë para këmbëve. Isha përplasur për xhamin e errët të verandës së Belëve. Duartrokitjet më kishin zgjuar. Dielli shplohej, nxirrte krahun nga ana tjetër e Malit të Shenjtë dhe ngrica rreth meje avullohej. Ishte shfaqur vasha, që ia kisha refuzuar syzat. Tani ia shihja sytë, fytyrën, flokët. Më kishte shikuar rreptas. Ishte përulur t’i mbledhë ato. Të njëjtën gjë kishte vepruar edhe turma. Syza as një palë nuk kishte përreth. Me sy të mi të gjallë shihja si ngritej dielli mbi ushtimën e Ujit të Madh, që sa vinte e pashitej. Hapësira ishte mbushur pëshpërimë. Gojë pas goje kishin arritur ca fjalë edhe në veshin tim. Kisha qeshur me të madhe. Në xhamin e verandës kisha parë gjithfarë fytyrash gërditëse, të lexueshme. Ca ma kujtonin kërmillin e Soreskut. Nxitonin të hipnin shpinës sime atje nga e kisha hedhur edhe përbindëshin. Kisha përplasur derën dhe kisha vrapuar me sy të mjegulluar. Pak më vonë isha shtrirë nën kurorën e një druri të madh dhe kishte zbritur i zbathur një fëmijë, m’i kishte pastruar sytë me një ibrik ujë. Engjëlli yt jam, më kishte thënë. Dritë e fortë ishte derdhur përgjatë udhës sime. Më kishin çuar fjalë se edhe në vendin tim ishte parë dielli, tek rrokullisej e njerëzit bënin gara se kush më parë do ta zë atë. Oh, Zot! Dielli është i të gjithëve, kisha pëshpëritur para derës së shtëpisë, që nuk e çilte çelësi im! Edhe anën tjetër të Malit të Shenjtë e shihja si në shuplakë të dorës. Të tjerët nuk di, përmorraveshin ende, ndoshta…

gazeta tema

UNE NUK JAM AI

Ai pran dritares
nuk jam une
eshte jote eme
qe te kerkon ne turme


Ai ne fund te dhomes se erret
nuk jam une
eshte yt vella
qe permallshem fyellit i bie


Ai para pasqyres
nuk jam une
eshte jote moter
qe floket shkurton

Lum Lumi
une jam ai qe deren hap

E TI I VDEKUR

Ishte vere
Mbi koke dielli
Hije ti rreth Evrope


Nga ai udhetim i tmerrshem
Ktheve `i dite syzgurdulluar
Ne poezine e babit hyre pa trokitur


Aty je me i sigurt Lumi
Per bese nuk te gjen
Asnje e zeze


Vere ishte
Djelli ne perendim
E ti i vdekur dhe

PIKLLIME


Une nuk qaj
Shi bie voglushi im
shkundet plepi i shtepise

Une nuk kelthas
nen dritare voglushi im
coft ra korbi i Edgar Allan Pose

Une nuk luaj vendit
Muret levizin sendet voglushi im
vjeshte e keqe mori

Re e zeze shtepine tone mbeshtoll


( Sharr, 1981 )

DO TE KTHEJ NE TASHMAJDAN


Do te kthej ne Tashmajdan
dhe do te kujtoj diten
kur harrove te ecesh

Do te kthej ne Tashmajdan
dhe do te flas
me hijen tende te fshehur pas drunjve

Do te kthej ne Tashmajdan
dhe do te behem femije
ne ringishpill do te kaloj naten

Do te kthej ne Tashmajdan
lule te vendlindjes do te sjell
diellin e jugut buzeqeshjen

Dhe do te ik pastaj Lumi
ne nje kohe te vdekur e te larget
qe nuk perseritet me


( 16 . III . 1981 , Beograd )

KENGA E REXHES


I pervjel pantallonat
Ne brez fyellin
Teshekotesh ne strajce

Kaloj Lumebardhin

Hy ne Korin e Shurdhet
Tjerr e tjerr nje ze
Nuk eshte ai

Ia kthej shpinen Murit
Hijet nderrojne karriget
Vetveten ther Vetmia

Ne hapesire atje thelle ne terr
Shtepine merr uji
Dhe ulurime Dhe pezm

Ne breg tjeter dal prape

Zbres ne Hade
Takoj Lumeziun
Dhe nis e kendoj kengen e Rexhes

Poeti i etnisë

Ali Podrimja, padyshim, jeton për poezinë dhe poezia është krejt bota e tij e madhërishme, brenda të cilës turfullon deti i etnisë sonë, si rrallë te ndonjë poet tjetër, apo më mirë thënë më fuqishëm se te çdo poet tjetër.
Poezia e Podrimjes është perlë që shpërthen në ngjyra të thella të një trishtimi, por edhe të një ëndrre të pamposhtur për rrugëtimin e stërmundimshëm të etnisë sonë në kohë dhe hapësirë, brenda të cilës gjëllin ajo...
Rrëfimi poetik, tema dhe të folurit e thellë metaforik, diskursi refleksiv dhe estetik, zvarritja e etnisë në hartën e copëtuar dhe shkrirja e gjithë këtij brumi brenda stilit dhe estetikës së poetit, podrimjen e bëjnë të veçant.

METAMORFOZA E DHEMBJES

Ali Podrimja „LUM LUMI“, poezi, (botim i katërt, i plotësuar), botoi Shtëpia Botuese „ROZAFA“, Prishtinë 2003. Faqe 152. ISBN 9951-02-020-8
GJUMI I TOKËS

I paloi krahët zog i kaltërt
Te koka vuri gurin e vet
Nuk u zgjua as e pamë më
Gjumë i tokës e kishte zënë
Tek mbyllej në pikë të zezë
universi
(Ulpianë, 2002)

Nuanca përjetimi të fenomenit dhembje:

Dhembja, sinonim intim apo realitet shpirtëror, dukuri apo nuancë filozofike, përjetim real apo figuracion artistik, konfrontim mes unit personal dhe atij vetjak.

Derisa dhembja është sinonim i intimes, përjetimi shpirtëror, e lidh në mënyrë figurative, drejtpërdrejt apo tërthorazi vetëm autorin i cili e regjistron dhembjen. Fatkeqësia nuk është fenomen që paralajmëron, ajo parandihet, parashikohet, sidomos kur ecim rrugëve me rreziqe, por më shumë vjenë krejt e papritur, mu atëherë kur fare s’na ka vajtur mendja. Fatkeqësia mund të regjistrohet edhe më herët me shkrimet tona, po më artistikisht me një saktësi befasuese bëhet përmes vargut poetik. Dhembja që del nga fatkeqësia, qoftë edhe nga rastësia, është dhembje intime për aq sa është edhe dhembje e përgjithshme. Këtu përjetimet janë të ndryshme. Fenomeni „dhembje“ nuk regjistrohet dhe nuk manifestohet te të gjithë njerëzit njësoj, prandaj ato kategorizohen sipas disa formave të pa përcaktuara. Më dalluese janë dy: Dhembjet normale të cilat kanë përjetime të ndryshme, dhe dhembjet artistike të regjistruara gjithashtu me forma të ndryshme.

Përmasat e përjetimit janë në raport varëshmërie me regjistruesin e tyre, se si dinë t’i shprehin apo t’ia sërvijojnë tjetrit. Forma e paraqitjes, e shprehjes, e prezantimit ka shumë rëndësi. Jo lotët, jo klithmat, gërryerjet, gërvishtjet e vajtimet janë çdo herë e kurdoherë fenomene që përcaktojnë dhembshurinë shpirtërore për të dëshmuar më çartë se kemi dhembje, kemi një ngulshim shpirtëror. Për të paraqitur më bindshëm këtë, ose momentin e caktuar duhet njohur artin e të shkruarit. Pra, kush e njeh këtë art më mirë se poeti, e nga poetët tanë, kush shkruan më mirë poezi të kësaj teme se sa Ali Podrimja. E dhembjen intime kush e ka regjistruar në mënyrë më artistike se sa Podrimja në veprën “LUM LUMI”, që pa dritën edhe botimi i katërt i tij, madje i plotësuar, që do të thotë se ka plotësuar dhembjet e reja të cilat iu kanë bërë palë - palë sikurse edhe vitet. Dhembja si ndjesi shpirtërore mundëson çlirimin emocional të një ngarkese të grumbulluar në një moment kritik. Hidhërimi është proces i kundërt me dhembjen, dhe manifestimi i skajshëm i tij kalon në ekzotizëm për çka do të venerohen pasojat në një distancë kohore mjaftë të shkurtër. Forma mbetet proces ndijor ku me anën e metabolizmit mundëson çlirimin e ngarkesave të grumbulluara në momente të caktuara përjetimi, manifestimi i së cilës mbetet në varmëni të disa faktorëve të pa përcaktuar. Gjithmonë forma është proces metafizik që cakton fuqinë e dhembjes, forcën e saj. Kurse forca është njësi e rezistencës që mat fuqinë e dhembjes, përmbajtjen e saj dhe durimin, nëse këto i krahasojmë me komponentët fizike.

Këto komponente janë të ndërlidhura asimetrikisht mes veti që veprojnë si trup, si formë dhe si tërësi e ndjenjave shpirtërore. Procesi i dhembjes ka etapën e parapërgatitjes atë të zhvillimit, ka kufijtë e së mundshmes për t’u zhvilluar, gjegjësisht për t’u manifestuar dhe mjaft faktorë të tjerë që herë vërehen e herë janë të padukshëm. Po qe se i kalon limitet (kufijtë) e caktuara, dhembja kalon në sëmundje kronike, kurse sëmundjet kronike me kohën bëhen gangrenë kanceroze. Të gjitha këto kanë një përfundim tragjik. Ka dhembje që kalojnë në ndikimet psikike duke u regjistruar si çmendi. Çmendja shënon instancën më serioze të çrregullimeve mentale, e me këtë determinohen ndryshimet në zhvillimin normal, fizik e mendor të njeriut.

Trajtimin e dukurive të ndryshme të fenomenit „dhembje“ e bëra për ta nxjerrë në pah përkufizimin banal dhe për ta kundërshtuar atë kritikë e cila e pat trajtuar poezinë e Podrimjes te libri “LUM LUMI”, të parë vetëm nga këndvështrimi i raporteve, përkatësisht të afrisë së autorit me subjektin - personazhin e trajtuar në vijëzimin e koordinatave me sintagmën: „Dhembje e autorit për fëmijën“ është shkalla më e ulët e profesionalizmit kritik. Këtu pëson më së shumti ana artistike e poezisë, mesazhi dhe porosia e saj.
Ky vlerësim negativ bëhet jashtë konvencave letrare, atëherë kur kritiku i din raportet dhe lidhjet që i ka autori me subjektin. Ai, prizmin e këndvështrimit të tij duke mos mundur ta shkëpus nga ky raport, do ta bëjë vlerësimin nga ky prizëm, duke u rreshtuar (pa vetëdije) në atë grupimin që ka rënë nën ndikimin e skepticizmit dhe skematizmit të vlerave.

Për këtë arsye, vlerësimi i tij del i karikuar me ngjyrime dhe nuanca të theksuara negative, duke vu në pah dobësitë dhe të metat e vlerësimit objektiv, qoftë të poezisë apo subjektit që trajton.

Sipas kësaj logjike, poeti duhet të shkruajë poezi duke mos prekur asgjë nga vetvetja, nga intimja, nga jeta personale. Qenka e ndaluar, sepse kështu bie nën ndikimin e dhembjeve personale ku imazhi i poezisë po u zvetënuaka dhe po humbka atë anën artistike. Kështu mund të kuptohet se autori duhet t’i ikën botës reale dhe asaj objektive.

Por, nëse autori vepron sipas këtij sugjerimi: subjekti i trajtimit nuk do të përputhet me realitetin e mundshëm, atëherë poezia e tëra mbulohet me misticizëm ku nuk do ta përshkojë ajo fija e objektivitetit, gjithsesi do të duken poezi sureale të një kohe reale që ka jetuar, vepruar me të gjitha të ndodhurat e përditshmërisë.

Ali Podrimja dallon për shumë arsye, në këtë libër ai merr si subjekt trajtimi vetveten, intimen, personalen. Asaj ia mvesh rrobat artistike, ia jep ngjyrimet e ndodhive të subjektit fqinjë, atë të mundshmen e përjetimeve që i ndodhin secilit në mënyrë artistike, e gdhend sikurse drurin që e skalit skulptori, pastaj e laton dhe e farkon kujdesshëm. Secilit varg ia jep formën, përmbajtjen dhe fytyrën që do të ketë diçka nga bota e secilit.

Tash, vargu i poezisë së Podrimjes nuk është varg që shpreh vetëm botën e tij të brendshme, që ka përshkruar vetëm gjëra të ndodhura në brendësinë intime të unit personal, prandaj edhe trajtimi i motiveve qoftë kjo dhembje personale, duhet të merr karakter të përgjithshëm. Sidomos kur dihet se poezia niset nga intimja, nga origjinalja, për ta shprehur të përgjithshmen, objektiven e kohës reale që pastaj për t’u rezistuar kohërave.

unë megjithatë deri në vdekje
do ta kërkojë atë që e humb

Poezia: „Kërkon atë që nuk mund ta gjej“ faqe 32.

Nuk do të lëshohemi për të trajtuar raportin e autorit me subjektin që ia kushton poezinë. Kurse vlerat e poezisë i shijojmë nga një distancë kohore më shumë se dy dekada. Në atë kohë shoqëria shqiptare, (sidomos ajo e Kosovës), ka qenë nën vorbullën e ndryshimeve dhe përpjekjeve për t’u ndryshuar. Gjëra, që ndodhen deri në atë shkallë ku saktësisht i ka parandier poeti Podrimja. Nëse këto dy vargje poezie i trajtojmë nga këndi i raporteve shoqërore - politike, i ndryshimeve të mëdha që atëherë kanë pasuar, dhe do të pasonin hala edhe më vonë, do të vërejmë dy gjëra qenësore.
E para: Autori ka parandier herët një dhembje të përgjithshme që do të ndodhë, dhe…
E dyta: Autori me vetëdije përfundon se për atë që humb individi apo shoqëria, qoftë edhe atë „autonominë e pakët“ do ta kërkojë - kërkojnë deri në vdekje.

Pra, nga dhembja personale poeti ka parandier edhe një dhembje të përgjithshme të cilës i jep kodin e qëndresës dhe të këmbëngulësisë, e bazuar qoftë në të drejtën zakonore, atë juridike apo ndërkombëtare, që atij i ka buruar nga thellësia e dhembjes shpirtërore.

“Ali Podrimja ka sublimuar një ligjërim krejt të veçantë në letërsinë bashkëkohore, madje duke u bërë kryengritës i ideve poetik”, ka theksuar në parathënien e librit Sali Bashota. Por motivi i dhembjes në poezinë e Ali Podrimjes, kurdoherë ka përmasa më të gjëra të lëvizjeve shoqërore, jo vetëm aso intime siç është thënë dhe fatkeqësisht insistohet të thuhet. Sepse, sipas kësaj formule, të gjitha tragjeditë shqiptare athua nuk kanë motiv të ngjashëm me atë të dhembjes së autorit, qoftë kjo e përshkruar edhe sipas një rasti intim: „Dhembja ime/ ka dy sy dy vesh një hundë“. Pra, dhembja e autorit është koka e njeriut të thjeshtë që ka: dy sy, dy vesh, një hundë. Është dhembja e kombit për të gjitha ato që ndodhën dhe do të ndodhin në aspektin regresiv të shoqërisë shqiptare si etnikum në përgjithësi.

Te poezia „Pikëllimë“, e shkruar në vitin 1981, do të gjejmë pikën kulmore të një shpirti të trazuar në një kohë rrëmujë, dhe sikur poezinë ta simbolizojmë se ia ka kushtuar Kosovës - kombit, ajo do të merr konotacione të tjera me ngjyrime politike, gjithsesi edhe me përmasa më të gjera:

Unë nuk qaj
shi bie vogëlushi im
shkundet plepi i shtëpisë

Poezia: „Pikëllimë“ faqe 86.

Nëse fjalën (e vetme) „vogëlushi“ e marrim si sinonim i kombit, atëherë poezia merr krejtësisht kuptim tjetër, p.sh:

Unë nuk qaj
shi bie kombi im
shkundet plepi i shtëpisë

Po te e njëjta poezi në strofën e fundit, mund të lexojmë dhembjen e autorit për çështje kardinale të shprehura me nuanca të dhembjes intime dhe personale:

Unë nuk luaj vendit
muret lëvizin sendet vogëlushi im
vjeshtë e keqe mori

ose:

Unë nuk luaj vendit
muret lëvizin sendet kombi im
vjeshtë e keqe mori

Kush mbanë mend vitin 1981 dhe ngjarjet e atij viti, ka mundësi më lehtë të zbërthejë vargun „vjeshtë e keqe mori“, të përmbyllur me vargun tjetër: „Re e zezë shtëpinë tonë mbështoll“! Vetvetiu zgjidhet enigma e dhembjes së Ali Podrimjes.
U dashtë të kalojnë njëzetë vjet me re të zeza që mbulonin qiellin për të ardhur te një pamje tjetër nga e cila poetit i kullon zemra vetëm dhembje dhe ai përsëri nuk mallkon por i kthehet dhembjes së Lumit.

MALUM O LUMI

Unë jam Zoti yt :
........Amin

Trillova kohën e tretë
të të mos zgjojë asgjë

Udhëtimi yt mbyllet me klithma
me ardhjevajtje marramendëse
Me humbjet malum o Lumi

(1981 - 2000)

Poezia: “Malum o Lumi“, faqe 80.

Po më mirë, „t’i lëmë netët ballkanike pas shpine“, (varg i A.Podrimjes te poezia „Parisi, vendlindja”, faqe 51), i lëmi edhe frustrimet e asaj kohe. Nuk e trajtojmë as saktësinë e poetit, po t’i kthehemi qëllimit: „Metamorfoza e dhembjes“?!

Dhembja si metamorfozë është dukuri poetike që e hasim në vargjet e shumë poetëve, sikurse që e hasim edhe mendimin e njëanshëm, aspak profesional të kritikës, përkitazi dhe rreth nocionit „dhembje“ në poezinë e Ali Podrimjes. Këtë dukuri e kanë trajtuar me sa duket një pjesë e kritikëve letrar pa pasur njohuri të mjaftueshme, madje nuk ngurruan për t’i sugjeruar poetët (sidomos ata që janë të rinj), të mos kultivojnë këtë zhanër të poezisë.
Personalisht kam mendim tjetër: Poetët, artistët dhe krijuesit në përgjithësi duhet t’i regjistrojnë dhembjet personale, pra edhe ato më intimet me vargun poetik, me tablo artistike qofshin këto në prozë, reportazhe, ditarë intim apo piktura, skulptura, realizime skenike apo edhe filma artistik, duke ua mveshur petkun artistik të ndryshimeve shoqërore të kohës që jetojnë. Dobia është e dyanshme; në njërën anë do të shlirohen vet autorët nga një ankth e shtrëngim shpirtëror që kanë, kurse në anën tjetër, letërsia dhe kultura e kombit do të pasurohet me vepra origjinale, autorët e të cilave rrjedhën e ngjarjeve e kanë perceptuar në forma të nduarduarta.

Model për të marrë guximin e theksuar (autorëve të rinj), ua sugjerojmë librin „LUM LUMI“ të poetit, Ali Podrimja. Por, nëse do ta pyetnim Ali Podrimjen, me siguri ai do të thoshte: „Jam i vetëdijshëm se s’jam i vetmuar në letrat shqipe as në këtë plan, sikurse që nuk jam as i vetmi në letërsinë botërore që jam marrë me trajtimin e fenomenit të „dhembjes“ .
Hulumtimet e më tutjeshme secilin autor do ta shpijnë nga një e vërtetë e saktë që e trajtuam në këtë shkrim, ndërsa unë nuk pata pretendim për të zbuluar diçka të re. „Qëllimi ishte të përsëritej, sepse përsëritja është nëna e të nxënit - mësuarit“.

Zvicër, 1997 – 2004.


Pjesa me lart eshte shkeputur nga libri: “Libra dhe mbresa”, Shefqet Dibrani, venerime letrare, Botoi “Albanisches Institut” St.Gallen/Zvicër 2005

MARATONI NGA ILIIRIA

Eshtë një engjëll që na mbron
Se kujt Maratoni nga Iliria
Do ia kumtojë lajmin
<BLOCKQUOTE>se në Ulpianë
u gjet tërfili me katër fletë</BLOCKQUOTE>


Podrimja, Ali. Pikë e zezë në blu. Onufri. 2005.

MËRZIA E DHEUT

Shqipet fluturojne nganjëherë
dhe ulëtNuk ka kush ua hap qiejt
Mbi krahë u rëndon mërzia e dheut
Podrimja, Ali. Pikë e zezë në blu. Onufri. 2005.

Ironia e pabotuar e Podrimes

ALI PODRIMJA / DITA PA HIJE


RRUGA E VERBËR



Në rrugën e verbër

rri ndez vetëm

një llambë



Bualli noton në batak



Laraskat çokasin

Yjet e vetmuar

Ndërrojnë lëkurën me të djallit



Në breg luhatet

Një karrige

Para Ujit të Madh



Do e vë sovrani

Prapanicën

aty?



(Ulqin, 2008)







GJUHA E VDEKUR



Një letër nga Roma

Humbi udhën tek më kërkon

Në Gjithësi

Në mjegull mesazhi mbështjell

ra diku

atje poshtë në honin e pafund

e u zhduk

Zarfa e zbrazët poshtelart vërtitet

Gjuhë e vdekur.



(Ulpianë, 10.7.2009)





GJAMËN TA BËMË



Të urrejtëm

Se të deshtëm lis ku pushon

Zogu i shtëpisë



Natën të kalojë Hëna

Pa frikë

Se e shkyejnë korba qen



Të të zgjojmë

Kur të frymosh mes njerëzve



T’i lexojmë ëndrrat



Ç’duash mund të bësh

Të keqen harruam ta herrim



Por gjamën ta bëmë.



(Ulpianë, 1999)





DITA ME NJOLLA



Dita me njolla

Parakalon



Por nuk di cila

Stinë perëndoi



Në lëkurë edhi

Fytyra të ngrira



Frikë se i përtypin

Kafshët e malit



E na lanë pa hije



(Ulpianë, 1990)





NJË GUR NË HAPËSIRË



Unë jam ai që durim kam

Të pushtoj dhe Majën

’i gur i hedhur jam në hapësirë

Humbët udhën në Pyll

Si do t’ju gjej të gjorët e mi

Unë jam ai që lutem ditenatë

Në emër dhe të Zotit tuaj



(6 qershor 2006)





LEXIMI I VETMISË SË SHTËPISË



Troket dikush

ka kohë që troket

në shtëpinë e vetmisë sime



hap derën dhe humb

në zbraztësi



Dëgjoj hapat shkallëve

kollitjet e shtjerra



Ndjej ftohtësinë si më mbështjell

të strukur në cep të dhomës



Përmes vrimës së çelësit përcjell

Rënien e yllit në Kodër të Qyqes



Mos është syri i Katallanit

Shkallëve të vetmisë na vështron



Apo për mure grithje të tmerrshme

të thonjve të një populli



Muzikë mortale ekzekutojnë



Ka kohë që vetminë e shtëpisë

në lëkurën time lexoj



(2006)





ZGJIMI I BUKURISË SË FJETUR



Mes katedraleve të larta të Namurit

nga vështrojnë Perënditë



Ajkunën e dherave ilire

Ma kujtoi bukuria e një vashe



Nëpër fytyrën e saj të përflakur

Vërshimë e lumenjve të Arbërisë



Në trupin perri shoh si lartësohen

Majët e Bjeshkëve të Namuna



Në labirinthin e katedraleve humbas

Në gur lashtësie zgjon ëndrrën

E bukura e Namurit



Buzë gorres së shpirtrave të fikur

Loz stuhia me flokët e Ajkunës





Thyhen dritare e porta të një poezie

Tek e ndjekin Ujkun e Çalë



Ata që duan Gjuhë e atDhe

(Namur, mars 2009)

05/08/2009

standart.

Mallkim ta vjedhësh Atdheun

ALI PODRIMJA


Nga Notesi - ese:

Gjendesha në qytetin G., emri i të cilit thoshin kishte origjinë ilire. Toponimin e lidhnin me gjurin. Nuk ua prisha as kur ngulnin këmbë se edhe kantonet e vendit, ku kaloja javën e parë, ishin krijuar, po ashtu, në bazë të principatave shqiptare. Ku të ishte ky fat, mendoja. Dhe, duke bredhur buzë liqenit, më kishte rënë ndërmend Nositi i Lasgushit, fluturimi i të cilit më bëhej se ishte ngrirë ne ajër, aty diku mbi kokën e bustit të Skënderbeut, punuar nga dora mjeshtërore e Odhise Paskalit









Ndjeja dhembje se prostituimi shpirtëror e moral ishte në një shkallë qerpazjeje. Shpirti prej mediokri lexohet edhe në pikë të natës. Kryeredaktorin robus e kisha lutur ta ndërrojmë temën. Gjestin tim e kishte kuptuar si të një idealisti të pandryshuar, që nuk e pranon humbjen.

Gjendesha në qytetin G., emri i të cilit thoshin kishte origjinë ilire. Toponimin e lidhnin me gjurin. Nuk ua prisha as kur ngulnin këmbë se edhe kantonet e vendit, ku kaloja javën e parë, ishin krijuar, po ashtu, në bazë të principatave shqiptare. Ku të ishte ky fat, mendoja. Dhe, duke bredhur buzë liqenit, më kishte rënë ndër mend Nositi i Lasgushit, fluturimi i të cilit më bëhej se ishte ngrirë ne ajër, aty diku mbi kokën e bustit të Skënderbeut, punuar nga dora mjeshtërore e Odhise Paskalit.

Tevona ishte sjellë rreth tij, në hijen e errët të shelgjeve vajtuese dhe kur dilja nga kurora e dendur, pakëz më tutje kisha zgurdulluar shikimin në një skulpturë, që simbolizonte një kalë slloven. Ishte në pishë të diellit në vend të dukshëm. Prapë e kisha shikuar bustin e Heroit Kombëtar. Tani kisha një buzëqeshje tjetër. Nga mesi i liqenit një valë e trenuar sa nuk na kishte bartur.

Në krye të rrugës qendrore të qytetit G., e cila quhet Rruga e Prostitutave, e për të cilën një shkrimtar i ri i yni kishte përfunduar librin e tregimeve mu për të dhe po me këtë emër, e cila shumë vjet më parë ishte quajtur ndryshe dhe aty kishte lindur e ishte rritur Rusoi. Thoshin se i ati, sa herë e kishte vënë në prehër, i kishte pëshpëritur: Duaje Atdheun! Nën këtë dritë magjike ishte rritur e edukuar mendimtari i shquar, që vazhdimisht do t’ua kujtonte të vetëve: Atdheun duhet dashur… Por ta duash Atdheun, nuk është punë e lehtë. Duhet të pranosh rrezikun. Nuk mund të jetë vetëm ikonografi dashuria me të. Njeriu duhet ta dijë se ku shkel. Në të kundërtën, ai që nuk ka Atdhe, nuk di ç’është liria…

Për pakë kohë, lashë qytetin G. dhe në përcjellje të dy kalorësve dardanë u gjeta në Kështjellën Dardania ( Le Chateau Dardagnue), e cila ishte ngritur që në vitin 1200 nga kalorësi Aynion e që nuk dihej nga kishte ardhur dhe pse këtij lokaliteti i kishte vënë një emër antik. Tek i binim poshtë e lartë, hetova se Dardania e kalorësit të largët fare pak dallonte nga Dardania ime. Kishte gati të njëjtin konfiguracion e peizazh, mure e shtëpi të ulëta e të brishta. Por rruga deri aty ishte plot me serpentina e gryka. Supozohej se kalorësi kishte kërkuar strehim të sigurt, t’i shpëtojë ndonjë masakre të egër. Aty ishte edhe kështjella prej guri te latuar. Përngjasimet e tjera mes dy Dardanive sa vinin e zhdukeshin. Përpara kisha një qytetërim tjetër fare se në Dardaninë time, siç thoshte njëri nga kalorësit, anonime kishte bëtë aty të veten në shembjen e identitetit.

Njeriu vazhdon të më bezdisë me andrallat e veta. Mëdyshem vetëm se a bën ta kërkosh atë në grumbull. Në udhëtimet e mia isha përpjekur t’i mbyll çarjet në mes njerëzve. Por, a mund të ofrohen edhe shqiptarët kur zihen për asgjë edhe në kohë të liga? Emancipimi bëhet çështje.

Pasi isha shkëputur nga grumbulli, mbi lëkurën time më vonë kisha ndier peshën e hirit të fjalëve të një bote tjetër. E kisha të qartë se njeriu mbetet enigmë para se cilës duhet të kihet kujdes, posaçërisht kur ai nuk arrin të realizohet. Dhe nuk ka gjë më gërdiste se kur ai heq shpirt edhe në ëndërr.

Qytetin G. kushedi kur do ta shoh. Në kujtesë ngulitet edhe maksima: Duaje Atdheun! E kisha dëgjuar këtë në variante edhe në Dardaninë time. Megjithatë, unë nuk jam humbës. E di udhën time ku shpie. Varet nga koha se a do t’ia dal në krye…

Dhe kurrë mos thuaj se kam bërë mjaft… Për Atdheun nuk është kurrë shumë. Ai duhet në shumë mënyrë dhe duhet përcaktuar për njërën. Më të mundshmen.

Duaje pra Atdheun se ta vjedhësh atë është mallkim.




29/09/2009

standart.