Bedri Dedja

shekulli
---------

Eshtë ndarë dje nga jeta, në moshën 74-vjeçare, shkrimtari dhe akademiku, Bedri Dedja. Homazhet për nder të autorit të librave për fëmijë e shumë të tjerëve pedagogjikë, do të kryhen sot në Akademinë e Shkencave

Ndahet nga jeta Dedja, babai i librit për fëmijë


Nga Alma Mile


Të gjithë ata fëmijë të rritur, që dikur harroheshin pas aventurave të Fatbardh Pikaloshit, me fyej magjikë e katallanë, dje janë ndierë nga pak jetimë. Babai i letërsisë për fëmijë dhe akademiku, Bedri Dedja, është ndarë nga jeta, dje në orët e para të mëngjesit, pas një ataku kardiak, në moshën 74-vjeçare. Autori i rreth 136 librave për të vegjël, ka lindur në qytetin e Korçës në vitin 1930. Studimet e mesme do t’i kryente në gjimnazin “16 shtatori” në Durrës, ndërsa ato të larta në Institutin e Lartë Pedagogjik “Lenin”, në Moskë, ku studioi paralelisht pedagogji-psikologji dhe letërsi për fëmjë. Ndonëse pasioni më i madh i jetës së tij ka qenë letërsia për fëmijë, Bedri Dedja, do të kujtohet edhe si një prej emrave më të njohur në fushën e mësimdhënies. Për 40 vjet me radhë, si pedagog i psikologjisë dhe pedagogjisë, ka dhënë ndihmesën e tij për përgatitjen e mësuesv e dhe psikologëve në kurset pasuniversitare në Universitetin e Tiranës. Ka qenë anëtar i Akademisë së Shkencave që prej krijimit të saj, ndërkohë që emri i tij renditet mes anëtarëve të Asamblesë së Lidhjes Botërore të Shkencave Psikologjike, Kryetar i Shoqatës Mbarëshqiptare të Psikologëve, si dhe Kryetar Nderi i Shoqatës Mbarëshqiptare të Shkrimtarëve për fëmijë dhe të rinj. Gjithashtu Dedja, njihet edhe si bashkëpunëtor pranë Universitetit të Kembrixhit, për hartimin e biografive të njerëzve të shquar. Përveç letërsisë për fëmijë, për të cilën ai është nderuar me shumë çmime në konkurse të ndryshme letrare, si dhe 33 librave të përkthyera prej tij prej letërsisë botërore, Dedja ka hartuar një numër të madh tekstesh universitare. Ai është autor dhe bashkautor në fushat e psikologjisë, pedagogjisë, historisë së mendimit pedagogjik dhe historisë së arsimit kombëtar. Para katër vjetësh, në moshën 70-vjeçare, Bedri Dedja u nderua me titullin “Mjeshtër i Madh i Punës”, akorduar nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë. Ndër titujt më të njohur të shkrimtarit, të cilët vazhdojnë ende të jenë ndër më të preferuarit e fëmijëve, mund të përmenden “Aventurat e Fatbardh Pikaloshit”, “Kalamajtë e pallatit tim”, “Shkolla e pyllit”, “Përralla për tre vëllezërit”, etj.
Homazhet për përcjelljen e trupit të tij për në banesën e fundit do të zhvillohen në sot në orën 10.00-11.00, pranë Akademisë së Shkencave, ku ai ka kaluar pjesën më të madhe të viteve të jetës së tij.
Ndër titujt më të njohur të shkrimtarit, të cilët vazhdojnë ende të jenë ndër më të preferuarit e fëmijëve, mund të përmenden “Aventurat e Fatbardh Pikaloshit”, “Kalamajtë e pallatit tim”, “Shkolla e pyllit”, “Përralla për tre vëllezërit”, etj.

Shekulli 14/04/2004

Vepra e fundit e Bedri Dedjes “Presidenti i Planetit të Kuq”, si testament shpirtëror që ai u kushton fëmijëve dhe që botohet pas vdekjes, është një kryqëzim origjinal midis romanit përrallë dhe romanit fantastiko-shkencor.

Në të, ndërthuren probleme të mprehta aktuale si diktatura dhe demokracia, lufta dhe paqja, terrorizmi dhe Evropa e bashkuar, roli i shkencës dhe i informacionit bashkëkohor në edukimin e drejtë të fëmijëve të sotëm, që do të marrin stafetën e drejtimit të shoqërisë së ardhme shqiptare. Këtë mesazh, Bedri Dedja e jep përmes një fantazie të harlisur, gjetjeve të këndshme dhe sidomos humorit, që është një nga çelësat e rëndësishëm të botës së fëmijëve, që çelet si lule në diellin e vogël dhe të ndritshëm të tij.

Tek “Presidenti i Planetit të Kuq”, autori e ka dhuntinë e komunikimit me fëmijët më të gjallë se kurrë.

Romani shënon një hap të mëtejshëm në krijmtarinë për fëmijë të Bedri Dedjes dhe njëkohësisht ruan vetitë më të mira të romaneve të tij të mëparshëm. Ai është, në një farë mënyre, një sintezë e veprës letrare të shkrimtarit, mbasi këtu rikthehen personazhe nga kryeveprat e tij “Një udhëtim i rrezikshëm" e "Heroizmat e Fatbardh Pikaloshit", çka provon se ai ka ditur të krijojë një gjithësi në miniaturë me krijesa - personazhe të gjalla, që dinë t'u flasin fëmijëve.

Një gjetje e bukur e tij është vënia në qendër të veprës e fëmijëve shkencëtarë. Midis tyre është "Fatbardh Pikaloshi" si edhe Kokëfirifiu i “Udhëtimit të Rrezikshëm”, që rikthehet në këtë vepër me emrin "Shpëtim", duke ruajtur diçka nga çapkënllëku i dikurshëm.

Romani zhvillohet si një zinxhir të papriturash.

Në të, kanë zënë vend edhe elemente të romanit të aventurave si edhe atij të spiunazhit. Lexuesi fëmijë qëndron tërë kohën në tension, duke ndjekur zhvillimin e subjektit, në bazë të të cilit qëndron edhe konflikti i fuqishëm i fëmijëve shkencëtarë me mafien kozmike.

Shkencëtarët e vegjël ballafaqohen trimërisht e me zgjuarsi me kriminelë dhe diktatorë të rrezikshëm si Ladenbenisadus (aluzion i goditur me terroristin Bin Laden), Usta Ipaudhin e Lartmadhërinë e Tij Këmbëlepurin e Parë (personazhe të njohur nga "Një udhëtim i rrezikshëm") si edhe me "Shtatëpëllëmbë-Mjekrën e Trepëllëmbë Trupin" e

“Heroizmave të Fatbardh Pikaloshit”, që duken sikur kanë dalë drejt e nga përrallat popullore.

Fëmijët pra, luftojnë për paqen në tërë sistemin diellor që rrezikohet nga mafia kozmike, një hiperbolë e goditur kjo për luftërat dhe terrorrizmin në Tokën tone. Shpesh, edhe tabllotë origjinale të peisazheve kozmike që krijon shkrimtari, mund të krahasohen lehtë me ato tokësore.

E megjithëse ky roman flet për të ardhmen, unë do të thoja me bindje se i ka rrënjët thellë në traditë

----------

“Presidenti i Planetit të Kuq”

Veprat e mëdha i kanë rrezistuar gjithmonë kohës, për hir të vlerave të tyre të mëdha. E kemi rastin të marrim në duar një vepër të tillë, e cila e ngre në një stad të ri letërsinë shqiptare për fëmijë të shekullit XXI.

Botimi i librit “Presidenti i Planetit të Kuq” të shkrimtarit Bedri Dedja vjen për lexuesin e vogël shqiptar me një format të veçantë dhe mjaft cilësor. Romani fantastiko-shkencor është ndarë në 40 kapituj dhe shoqërohet me ilustrime interesante, që ngacmojnë imagjinatën e fëmijëve gjatë leximit. Ndërsa subjekti mjaft interesant ka një vijueshmëri lineare të ngjarjeve.

Historia fillon me frazën e hasur shumë shpesh në përrallat e vjetra: “Na ishte një here…”

Kjo fjali, së bashku me personazhet që vijnë nga veprat e mëparshme të autorit (“Fatbardh Pikaloshi” dhe “Një Udhëtim i Rrezikshëm”), të lënë përshtypjen se kjo histotri buron nga thellësitë e shekujve, së bashku me misteret e tyre. Gjuha e shkrimtarit është e thjeshtë, e qartë dhe duket sikur kumbon jehonën e tyre. Kjo histori është një histori sa e vjetër, aq edhe e re. Ngjarjet duket sikur vijnë nga lashtësia, mbushur me mistere dhe vendosen në kozmos në bashkëkohësi. Lufta mes së mirës e së keqes është një luftë e gjatë që kapërcen shekujt e që përsëritet e ripërtërihet vazhdimisht. Kjo temë madhore, në qëndër të veprës vjen e pozicionuar në një shekull të ri e në një dimension të ri. Brezat evolojnë e bashkë me ta, edhe mjetet e argëtimit.

Për t’iu përshtatur këtij zhvillimi shumëdimensional, Bedri Dedja ka sjellë një libër sa bashkëkohës, aq edhe vizionar për të ardhmen. Ai duket se e njeh në thellësi botën e fëmijëve dhe kërkesat e tyre, mbasi në këtë roman ai ka ndërthurur dijen, fantazinë, shkencën, ëndrrat dhe edukimin.

Për ta paraqitur më konkretisht ndërtimin e kësaj vepre madhore, unë e kam ndarë atë në tre boshte kryesore :


Së pari, boshti kryesor ku mbështetet ky libër është fantazia, që arrin majat më të larta, duke i pozicionuar të gjitha ngjarjet dhe temat më të mprehta aktuale, në kozmos. Fantazia është shumë e rëndësishme dhe e shëndetshme për botën e fëmijëve ; prandaj shkrimtari Bedri Dedja, nëpërmjet saj e ka pasuruar veprën e tij të fundit me shumë imagjinatë dhe ide kreative. Mund të themi se personazhet e vegjël lundrojnë në një det plot ngjyra e fantazi ashtu si Saturni që shpalos përpara shkencëtarëve të vegjël ylberin e ngjyrave të tij.


Së dyti, boshti tjetër është dija. Ky libër shërben edhe si një libër shkollor, sepse u transmeton fëmijëve dije shkencore e shumë të vërteta për galaktikën tonë. Ata mund të mësojnë shumë mirë duke u argëtuar nëpërmjet këtij libri. Leximi i ngjarjeve ngjall shumë emocione, i argëton fëmijët por kërkon edhe një punë mendore për të zbuluar misteret e shumta. Ky aktivitet i trefishtë gjatë leximit ndihmon nga ana tjetër edhe në aftësimin dhe zhvillimin mendor të tyre. Në fushën e pedagogjisë bashkëkohore synohet drejt hartimit të këtyre librave, që ndërthurin dijen me argëtimin ; prandaj do të thoja me bindje të plotë se ky libër i psikologut dhe shkrimtarit të madh për fëmijë Bedri Dedja është ideal për të mësuar dhe argëtuar njëkohësisht lexuesit e vegjël.


Së treti, boshti tjetër është edukimi. Nëpërmjet këtij libri, Bedri Dedja do të mbjellë farën e së mirës në ndërgjgjegjen e çdo lexuesi. Ai kërkon tu tregojë atyre rrugën e drejtë që duhet të ndjekë sejcili, humanizmin, trimërinë, zgjuarsinë dhe pasionin për shkencën dhe të vërtetën. Shkrimtari transmeton në mënyrë të natyrshme frymën pozitive për të kontribuar sejcili nga ne për të mirën e vëndit, botës sonë dhe mbarë njerëzimit. Mesazhi më domethënës që transmeton vepra është :

« Sistemi diellor duhet të shkojë vetëm përpara… gjithnjë nga e mira dhe e mbara ».

Duke shfletuar faqet e librit, kuptojmë qartë se autori i tij, Akademiku Bedri Dedja ishte një dashamirës i madh i shkencës, zhvillimit dhe përparimit të njerëzimit. Pra kuptohet qartë se këtë zhvillim të saj, Ai e do në dobi të njerëzve e vetëm në shërbim të tyre.


Këto tre boshte kryesore ku mbështetet ndërthurja e subjektit të romanit fantastiko-shkencor « Presidenti i Planetit të Kuq », i japin kësaj vepre vlera të padiskutueshme artistike, pedagogjike e humane.

Maksim Gorki ka thënë se «…Libri është një nga çuditë njerëzore, i cili më jep mundësinë të kuvendoj me njerëzit. » E Bedri Dedja, nëpërmjet këtij libri kuvendon me lexuesit e vegjël ashtu si me fëmijët e tij. Por ai siguron edhe një komunikim alegorik me lexuesit e rritur, sepse të gjitha mesazhet që transmeton kjo vepër madhore, vlejnë për lexuesit e të gjitha moshave, mbasi janë mesazhe shumë të forta, që të bëjnë të mendosh e të reflektosh thellë.

Vepra mbyllet me ëndrrën. Ato janë shpresat që shtyjnë sejcilin nga ne të luftojë e të ndryshojë botën. Këto ëndrra nuk ka rëndësi nëse i ka një i rritur apo një fëmijë; mjafton që ato t’i shërbejnë qëllimit më suprem: zhvillimit dhe së mires, mbasi e nesërmja do t’i bëjë realitet.

Shkrimtari Bedri Dedja, nëpërmjet kësaj vepre transmeton nuancat më të bukura të sistemit të unazave që rrethojnë artin me botën e fëmijëve, duke e transformuar artin e tij në një ylber shumëngjyrësh që tërheq vëmëndjen e fëmijëve. Dhe bota e fëmijëve vjen në këtë libër si një ylber me mistere e bukuri kozmike që mund t’i zhbirojë sejcili duke e lexuar e rilexuar me ëndje romanin “Presidenti i Planetit të Kuq”.

Shijojeni pra, këtë mrekulli që e gjeni vetëm një here!

Nga Klara kodra
Voal