Drite qe vjen nga humnera (Drita Como)
--------------------------------------------------------------------------------
Nje nate shkurti te ftohte te vitit 1981, ne nje nga dhomat e spitalit onkologjik te tiranes, ndodhte nje skene e dhimbshme, teper e njohur ne keto mjedise: perbri shtratit te nje vajze te re njezetetrevjecare, qe ishte ne grahmat e fundit te jetes, nena e saj, e kerrusur nga brenga bente te vetmen gje qe shumica e te afermve e bejne ne kesi rastesh: i lagte buzet.
Skena ishte dicka e perseritur qindra here ne kete ndertese te trishte. E vecante ishte se te dera e dhomes se vajzes qe po jepte shpirt, nenen e mjeruar e prisnin ne kembe dy oficere te policise se fshehte shqiptare. Ata nuk e fshihnin padurimin, madje njeri prej tyre i tha gruas te shpejtonte.
Gruaja kerkoi te rrinte dhe pak, por shoqeruesit, fare shperfilles, e urdheruan haptas te ngrihej.
Te dera ajo beri perpjekjen e fundit: "Une njoh Nexhmije Hoxhen. Me lejoni t'i telefonoj. Ajo eshte nene dhe do me kuptoje".
Rojet qeshen me ze te larte:"Si shume e lart e vrake
Dashke te shqetesosh edhe shoqen Nexhmije. Nuk thua faleminderit qe te lame dhe kaq".
Gruaja uli kryet dhe doli.
***********************
Vajza qe jepte shpirt ne spitalin onkologjik ishte Drita Como, nje nga letraret me interesante te brezit te vet, por ne ate kohe krejt e panjohur, per arsyen e thjeshte se te atin e kishte ne burg dhe nenen ne internim.Per ata qe e shihnin, ishte thjesht nje vajze teper e bukur, pakez e trishtuar. Ne udhen e jetes se saj i kishin dale heret, teper heret, dy nga perbindeshat me te zez te kohes:diktatura dhe kanceri.
Nena , e cila nuk arriti dot t'i bindte rojet per ta lene edhe pakez me shume ne krye te vajzes, kishte qene vite me pare nje nga grate me te njohura e te fuqishme te vendit, anetare e Byrose Politike, portretin e te ciles e mabnin njerezit ne duar, ne festat e paradat e nje Majit.
Libri:"Drite qe vjen nga humnera" , del ne drite 16 vjet pas fikjes se vajzes dhe ben pjese ne riperteritjen e endrres me te vjeter te njerezimit: rikthimit prej territ dhe asgjese. E ne kete rast ne i themi vajzes: mireserdhe ne jeten tende te dyte, ne ate qe snjeh as vecim, as ankth.
(Fragmente nga parathenia e librit te Drita Comos "Drite qe vjen nga humnera")
nga Ismail Kadare
P.s. Kam perzgjedhur disa poezi te Drites, te gjitha te mrekullueshme dhe brilante ne dramen e tyre te zeze. Personalisht jam e bindur se nqs jeta do kish rrjedhur ndryshe per Driten, ajo do ishte sot nje Isabel Aljende shqiptare ose shume me teper. Kur mendoj se ne kohen kur jetoi ajo, u afirmuan poete qe nuk kishin as gjysmen e talentit te saj, me vjen shume keq per vendin tim qe pervecse nga mallkimi i te huajve, me shume ka vuajtur nga mallkimi qe i ka bere vetes. Ju lutem lexojini.
Dikea
****************************************
Skifteri I XH. Suiftit ( Per diktatorin)
Ai nuk lindi shqiponje,
Nuk enderron per qiej te kalter
Ai ka nje sqep te stermadh, te llahtarshem
Dhe me te kerkon te shqyeje te ardhmen
Brezat qe vine, do ta quajne Don Kishot
po s'do qeshin me te si me Don Kishotin
Prej tij neveri do t'ju vije dhe ndot...
Po c'them keshtu? Ata as do ta njohin!
Ata do jene shume te paster per ta njohur ate
Emri i tij se bashku me kufomen do varroset
Pastaj ne shi, mbi varr, nje rrufe do bjere
Sepse dheu s'do doje t'ia trese kockat.
Pa titull
Per ditet qe ikin dhe nuk kthehen me
Ditet qe bartin gezimin dhe dhimbjen
Per pritjet e gjata dhe per cdo gje
Qe akoma ka mbetur enderr
Per dashurite e botes dhe per ata
qe kerkuan dicka ne jete
Per zhgenjimet e vogla dhe te medha
Dhe per veten
Per ndonje fyerje te vogel dhe heshtje te madhe
Per durimin e dhimbshem pa fund
Per femijet me bote te bardhe
Qe pastaj bardhesine e humb
Per cdo gje qe eshte e zakonshme
Dhe qe ne na duket e bukur
Per njerez me fytyra joshese
Dhe me shpirtin qe nuk duket.
Shi
Shiu perplasi mbi xhama trishtimin
Shiu perplasi ne xhama merzine
Shiu i lagu te gjitha mendimet
Per ditet qe iken dhe ato qe do vijne
Mendime te lagura...si te jetosh
Ne kete qullje te pergjithshem idesh
Kur nuk gjen asgje te askush qe ta cmosh
Kur nga brenda qan dhe gjithkujt i qesh
C'mund te besh tjeter vec te qeshesh me zor
Ne kete turp te dhimbshem dhe pa fund
Te gjithe fjalet te bukura te thone
Po askush nuk ngurron te beje c'te munde
Fjale te bukura...Sa hipokrite,
Njerezit dhe vetes i flasin bukur
Njesoj ne dashuri, ne politike
Te gjitha i mbehstjellin me lluster.
18 nentor 1979
Vetmia
Vetmia eshte zilja e telefonit
Dhe nje ze i huaj qe kerkon dike tjeter
Vetmia eshet e diela e zbrazet
Me biseda boshe dhe pa diell
Vetmia eshte te shikosh pas xhamit
Njerez qe nxitojne ne mbremje
Merzia e gjate para gjumit
Dhe vapa ne netet pa hene
Vetmia eshte te duash shume
Dhe te mos kesh cfare te duash
Te mos kesh kujt t'i falesh dy lule
Dy fjale te mira te mos kesh kujt tia thuash
Te jesh kudo i tepert, i huaj
Mik i paftuar ne bote , hije
Pa nje kujtim qe te beje te vuash
Pa nje shprese per ate qe do vije
Po ankthi i diteve te mia pa ty
Ankthi im i perhershem
Per te gjitha ato qe i di dhe s'i di
-Kjo eshte dicka tjeter
Minutat qe ikin ngadale-ngadale
renduar nga ajo qe quhet pritje
Renduar nga ai qe quhet mall
Dhe qe nuk llogaritet...
Mars 1979
Mars
Nate pa gjume
Mbreme prape nata ish e qete
Permbi pisha erresira ra
Nxorri koken hena qe nga rete
Po askujt asgje ajo s'i tha
Prape mbreme vezulluan yjet
Prape klithi qyqja me trishtim
Peshperiten fletet neper pyje
Druret ulen deget, psheretine
psheretima endje neper nate
Psheretima mbi ballkonet ra
Foli neper gjume nje nga grate
Po askush nuk e kuptoi c'tha
Fiku driten fqinji si gjithnje
Mbylli librin heshtur, u largua
Dhe pastaj...asgje, asgje, asgje
Dhe keshtu me jave, dite dhe muaj
1976
Gjyshes
Niobe fatkeqe ngurosur nga dhimbja
C'zemerim perendish mbi supe te ra
C'hyjneshe ke fyer me lumturine tende
Qe pa driten e syve te la
Pikellim i zi ne sfonde udhesh pa fund
Mbi germadha kujtimesh ulerin pa ze
Te levizesh e fryme te marresh si mund
Kur ate...Kur ate...Kur ate...
Po prape nxiton e sikur thyen kembet
Sikur zgjat krahet t'i mbash e ata ikin, ikin...
Sikur s'do ta besosh tere ate dhimbje
"me rafte pika...me rafte pika..."
Shtegtim i pafund nga nje tmerr ne tjetrin
Tragjedi niobiane e shnderrimit ne gur
Uleri drejt tokes, uleri drejt qiellit
Deri kur? Deri kur?
C'hyjneshe paske fyer me lumturine tende
C'zemerim perbindeshash mbi supe te ra
Qe te mbetesh keshtu, si nje shkemb dhimbjesh
Pa ata...pa ata....
(Hidherimi i gjyshes se drites ishte me te vertete pa kufi. Per 30 vjet me radhe diktatura i goditi pa meshire te 6 bijte e saj, te cilet bene afersisht 140 vjet internim dhe burgim. Vitet e fundit ajo u verbua, pa patur mundesi te kurohej nga okulisti, per shkak te dhenies me vonese te lejes nga Sigurimi)
Dashuria
Dashuria eshte ajo pisha e gjelber
qe lekundet nen qiellin me hene
Qe ngrin ne te ftohtin e janarit
Si nje deshire e pathene
Dashuria eshte bota pas xhamave
Nxitimi i lire per diku...
eshte qenia me 900 leukocite
Qe ne carcafet e bardhe mendon per ty.
Dashuria eshte telefoni i se merkures
Dhe kopsa e qepur me pe gri
Dhe kompostot e ngrena ne stol
me nje pirun te dy
Dashuria eshte apartamanti i qete
i pagrindje dhe i lumtur sic mund te jete vec ne enderr
jane fjale pa kuptim qe tingellojne aq te bukura
Dhe heshtja e thjeshte qe kurre s'eshte e rende
Dashuria ime je vetem ti
Ne kete sfond ngaterresash pa fund
Asnje arsye nuk e fshiu dot ate
Asgje s'me beka qe ta humb
Ajo eshte nje gje pafundesisht e bukur
E kthjellet dhe krejt e paster
Si lindi, si jeton, si mundet
Ne kete bote te ndyre dhe te ashper
Janar 1981
Mars
Pas xhamave te trenit kaloi nje kumbull
Mbuluar me lule te bardha
Ne sfondin e cveshur si nje enderr humben
Perfytyrimi i bardhe i dashurise se pare
Do ngrohet toka dhe lulet e bardha
Do te lidhin frutet-kokrra
Keshtu dashuria do te jepte frutin e saj
Sikur ditet mos ishin aq te ftohta
Ngrica i rrezon lulet pertoke
Dhe deget mbeten krejt te zhveshura
C'mund te thuash per lulet e bardha
Te rena, te shkelura, te perqeshura...
Pas xhamave te trenit kaloi nje kumbull
Me lule te bardha mbuluar
Ish teper e bardhe dhe teper e bukur
Fatin e saj per ta duruar
12 Mars 1980
Muzg
Ne rruge zbriten ngadale hijet
Hijet po afrohen tek xhamat
Muzgu te ngjall cdo lloj ndjesie
Varet nga rrethanat
Per mua muzgu eshte vetem mall
Shqetesim dhe mall per ty
Gjyshes kushedi se c'ndjenja i ngjall
Kushedi c'merzi
Reflekse roze dielli dridhen
Si copera kujtimesh ne mallin tim...
Sa e mjere gjyshja q vetem merzitet
Si mund te jetosh me merzine
Merzia per mua eshte bota - pa ty
Pa diell, pa muzg, pa mengjes
Si toka nen kembet e njerezve ne shi
E lagura toke ne vjeshte
Merzia per mua eshte jeta bosh
Pa asnje enderr dhe deshire
Kur s'ke asgje, perse te jetosh
Te mos jetosh me mire
Shume fjale per ato qe do vijne
Veshtire te kene kuptim
Nder to,sigurisht dhe fjala "merzi"
Do te shihet ca me dyshim
Merzi c'do te thote- do pyesin ata
Kaq e madhe, pa fund kjo bote-
Qe ta vleje jeten, te mos gjesh dicka
Te jetosh pa asgje , c'do te thote.
14 shtator 1979
Per ty
Lekunden pishat nen rete qe ikin
Ikin e ikin rete neper shi...
Une pres te shoh pas reve pak qiell
Ashtu sic pres pasditeve , te me telefonosh ti
Po ti s'dukesh gjekund. Ku paske humbur,
Ka kaq dite qe pres. Dhe bie shi...
Si mund te jetoj, pa pak qiell te kalter
Si mund te jetoj, pa zerin tend, pa ty
Ti do te vish, une e di, do vish patjeter
Po une dua te vish tani , neper shi
Pastaj rete do te ikin dhe do dale dielli
Po une dua diellin te ma sjellesh ti
24 mars 1978
Vjeshtes
Ajo vjen gjithnje me lot ne sy
Dhe druret dhe qiejt zbehen, perloten
Pastaj tok me eren uluri, uluri-
Duket sikur qan per tere boten
Ajo shpesh zbret si mbremja e arte
Ne qiejt hena bredh e vetmuar
Dhe peshperisin fletet mijera fjale
Sikur te zbusin dhimbjen tende duan
Ne shpirt mblidhet qetesisht trishtimi
Ajo te sjell kaq ngushellim, kaq ngrohtesi
A thua e kupton c'eshte Mjerimi
E c'eshte Brenga duket se e di
Vec kete vit sikur nuk po e njoh
Si erdhi keshtu me kaq zymtesi
C'po derdh mbi ne zemerimin e ftohte
Vetm shi, vetm shi, vetem shi
Dhe po me mbyt ky qiell i erret...
Dua ta pyes perse me mban meri
Dua t'i lutem te mos jete kaq i eger-
Edhe pa te ne shpirt, kam kaq merzi.
Dhe pa te mbi bote ka kaq akull
Qeli te lageshta dhe hekura...
Kur varrosen per jete te gjallet
Si nuk ngrihen te bredhin te vdekurit.
Dhimbja ime s'e duroka heshtjen
Mua malli c'me zhuritka ne vetmi
Ti eja, qajme bashke, moj vjeshte
Eja, bashke te mallkojme neper shi.
Nentor 1977
Dashuri siberiane
Po bie shi...dhe ti je kaq larg
Po ndoshta dhe s'dua te jem me ty
Ky qiell gri... Ne shpirt- kaq akull
Kaq ftohte ne shpirt. Si ne Siberi.
E megjithate, une te dua
Dhe te dua shume , cuditerisht
Po qe se te urresh eshte njesoj si te duash
Te urrej dhe te dua njekohesisht
Te urrej per ate , qe me prishe qetesine
Te urrej, pse erdhe tek une
Per cdo gje te vertete dhe cdo gje te dyshimte
Te urrej dhe te dua kaq shume
dhe ne shpirt kam dimer, gjithnje dimer
Nje ftohtesi pa fund dhe pa ane
Ne sa grade nen zero paske lindur
Dashuria ime siberiane
Ne te tere qenien time bie shi
Dhe ti nuk je. Dhe ti je kaq larg
Kam deshire per ty, kam nevoje per ty
Dhe prape s'dua te jemi bashke
9 shtator 1978
Portal 
15/12/2009, 17:06