Flurans Ilia - Qysh kur nuk dihej sa ishte metafora

Xhungla

Ky tregim (parodik) u përkushtohet në shenjë respekti e dashurie,
të gjithë refugjatëve dhe emigrantëve nëpër jetë,
në kërkim të një bote më të mirë ;
Një vapë e tmerrshme prej së cilës bulëza djerse lëshoheshin tatëpjetë ballit, përmes vetullave nëpër hundë, e prej aty pikë-pikë rrëzoheshin
përdhe, karakterizonte klimën për rreth. Që pylli ishte i tejskajshëm kjo të binte lehtë në sy, sepse ishte një pyll i madh i mbuluar me drurë dhe shkurnajë të dendur. Një pyll i tillë e kënaqte pa masë imagjinatën time të sëmurë për të patur rreth vetes natyrë dhe objekte pa kufijë ku syri të ngopej me larminë e ngjyrave të pafundme. Xhungla shtrihej tejembanë me qetësi misterioze të ndërprerë shpesh herë prej britmash të frikshme që thyenin kontrastin e ditës njësoj si helika e një helikopteri policie në orët e para të mëngjezit, i vënë në ndjekje të keqbërësit.

-Kjo është xhungla ! - fillova të rrefehem përballë oficerit të emigracionit në fytyrën e të cilit ndiheshin dukshëm nota indiference dhe mospërfillje - Xhungla ime në të cilën pa e kuptuar hyra që mbas përfundimit të shkollës, në fillimin e viteve nëntëdhjetë ...

Në të ecej me zor të madh duke çarë shkurrnajën me vështirësi. Përpara meje printe gjithmonë shoqëruesi im , një ëngjëll zezak rreth
të dymbëdhjetave, trup-shkurtër me dhëmbë si rruaza të bardha e të bukura, me buzë të trasha e kaçurela të ashpra, i cili më kishte treguar gjithçka që karakterizonte këtë vend me pafajsinë e të qenit i pafajshëm, sepse ishte një ëngjëll. Printe vazhdimisht gjatë gjithë rrugës time dhe ndërsa çante shkurrnajën, e hapte shtigje të reja kisha mundësi gjatë gjithë kohës të shihja veç krahët e tij të bardhë e të mëdhenj pupëlor mbi shpatullat e zeza që i jepnin vlera të cilat nuk mundej t'i kishte një ëngjëll i racës së bardhë sepse do t'i mungonte pikërisht kontrasti midis dy ekstremeve të ngjyrave që ngjyrosin botën. Përgjatë degëve shfaqej ndonjë gjarpër i madh fërshëllyes ndërsa hapësirën e përtejme e shponte ulërima e ndonjë kafshe të egër që nëpërmjet forcës së saj demostronte kufijt e teritorit të vet.
- Në xhungël - më thoshte ëngjëlli im - çdo gjë është e ndërtuar në bazë të forcës të atij që mbijeton zotëri ! Një lloj jete që s'ka rregulla të shkruara dhe ligjin e bënë më i forti !

- Cila ka qenë arsyeja që të ka shtyrë të vije gjer këtu ? - më pyeti me një shprehje krejt të ftohtë oficeri i emigracionit.
- Ndoshta kërkimi i vetvetes ! - thash.
- Si ta kuptoj këtë gjë ? - vazhdoi ai.
- Si përpjekje për një jetë më të mirë në mënyrë që të kem mundësi të kuptoj më mirë aftësitë e mia zotëri !
- Pse, çfare ju ka munguar në vendin tuaj ? - më pyeti.
- Së pari vetja. Së dyti një pashaportë për të lëvizur i lirë gjithandej nëpër botë pa patur nevoj për viza. Një pashaportë që të më japë sado pak dinjitet përballë të huajve zotëri ! Për këtë arsye jam këtu sotë ! - i thash më së fundi prerë dhe i vendosur...

- Cilat gjellë pëlqeni më tepër im zot ? - ishte udhërrëfyesi im kësaj here që po më pyeste si gjithmonë për gjëra të kota në pamje të parë por që për të kishin rrëndësi ekstremisht të veçantë sepse nuk mund t'i shlyenin nga kujtesa përvojën e asnjë dite të uritur të fëmijërisë së vet.
E pashë me ngulm në ata dy sytë e tij si të një tigri të uritur Afrikan dhe qetësisht i thashë :
- Guzhina mesdhetare ! Më pëlqejnë ullinjtë, agrumet, djathi, peshku, verërat dhe vreshtat e mesdheut.
- Po tjetër im zot ? - vazhdoi ai kureshtar dhe i uritur si gjithmonë.
- I kam dashur të gjitha mëngjeset dimërore së bashku me një kafe të ngrohtë me qumësht të përgatitur nga duart e nënës time. Në guzhinën e ish shtepisë time në Berat, që prej kaq kohe e kam braktisur, ëngjëlli im. E çfarë nuk do të jepja të rrikthehesha edhe një herë atje ! - thashë ndërsa i prekja ato flokët e tij krejt të zeza kokolepsur nga një dorë e ashpër artizanale.
- Po përse, si ike prej andej im zot ?
- Oh , është histori e gjatë e koklavitur biri im, po të ishte gjithshka mirë atje nuk do të isha sot këtu - thashë e prej aty kujtimet e mia ja nisën fluturimit të tyre për në Europë, ku tashmë ka ardhur pranvera dhe zogjtë kthehen nga shtegëtimi i tyre i gjatë...
Ndërsa Athina përplaste qepallat e veta të lodhura rrëzë Akropolit , në orët e para të paradites, përmes rrënojave dhe ndërtimeve të reja rreth e qarkë, mundoheshim në një vend fare të ngushtë të hapnim një gropë të madhe të pakuptimtë që nuk e di se për çfare arsye do të shërbente më vonë. Ishim katër veta që punonim brenda gropës. Unë, një bullgar që ishte spiun i padronit, një polak që pinte jashtë mase mbas pune, zihej me të shoqen dhe kishte vështirësi të zgjohej në mëngjes, një ish emigrant grek kumarëxhi i rrikthyer nga Gjermania pa asnjë dyshkë në xhep, si dhe vetë padroni që ngjante tmerësisht me këngëtarin e njohur grek Jorgo Dalara, që pinte birë të ftohtë jashtë gropës në një hije atje tej. Bënte një vapë e tmerrshme dhe punonim pa ndaluar të mbytur në djersë. Për më tepër nuk e dinim dhe nuk po e kuptonim përse duhej kjo dreq grope kaq e madhe këtu mu në zemër të Athinës . Që prej një kohe të gjatë ajo punë nuk kishte fund dhe ishte shumë pak e paguar. Për më tepër ishte ngushtë dhe bënte vapë në të, sa u detyrova ta lë. Një javë më mbasë në gazetën "Ta Nea" u dha lajmi se në një aksident të papritur kishin humbur jetën tre të huaj në hapjen e një grope urbanistike mu në zemër të kryeqytetit grek. Njëri kishte qenë bullgari për të cilin nuk më erdhi keq sepse ishte spiun i padronit. I dyti polaku që nuk kishte marrë vesh asgjë nga e gjithë kjo histori për arsye se nuk i kishte dalë ende pija e një dite të mëparshme. I treti një bashkatdhetar i im shqipëtar që për fatin e tij të keq kishte vetëm një javë që kishte filluar në atë punë. Për çudi emri i grekut mungonte aty dhe si mora vesh më vonë në momentin e aksidentit kishte shkuar për të pirë ujë dhe zari i fatit e kishte shpëtuar ashtu sikurse në një lojë kumari. Gjersa gropa ngelej përherë e pa përfunduar dhe gëlltiste jetë njerëzish vendosa përfundimisht ta lë Greqinë dhe të nisem në kërkim të fatit tim tjetërkund.
Në Milano mbërrita për herë të parë në një natë të ftohtë dimri të vitit 1997. Ishte prag Krishtlindjesh dhe për shkak të një mos kordinimi të orareve të trenave e humba ekspresin që do të më shpinte për në Madrit po atë natë. Jashtë portës së mbyllur të "Stacione Centrale di Milano" qëndronte një anglez simpatik mesoburrë në krahun tim i cili kishte humbur trenin e vet gjithashtu. Më çuditi kur e pyeta se "si të quajnë ?" , dhe m'u përgjigj "Xhejms Bond" !
-Oh, ju lutem mos u tallni me mua zotëri ! - thashë duke qeshur.
Por ai ishte mëse serioz në vete duke më treguar pashaportën e vet të Mbretërisë së Bashkuar në të cilën shkruhej ekzaktësisht emri në fjalë. U habita. Sidoqoftë më kujtohet se kaluam disa orë së bashku duke u dridhur nga të ftohtit. Në pamjen e parë ai njeri nuk më krijonte asnjë lloj imazhi iluziv për veç se atij të agjentit të njohur 007. Për më tepër mbante edhe emrin e tij në pashaportë . Filloi të bënte shumë ftohtë dhe vendosa të shkoja në ndonjë hotel. Nga dritarja e taksisë i dhashë një përshëndetje Xhejms Bondit të cilin e lashë atje me jakën e vet të pardesysë të ngritur, i mbështetur pas kollonave të pafundme të stacionit qendror, njësoj sikur të kishte qenë i gatshëm për ndonjë mision sekret në Itali . U vendosa në hotelin "Sempione" pranë sheshit "Republica". Gjithshka ishte e pastër dhe shumë e rehatshme në atë vend. Personeli i hotelit përbëhej nga njerës të sjellshëm. Fjeta shumë rrëndë me ndjesinë se dikush më ndiqte dhe nuk më ndahej këmbë mbas këmbe. U zgjova si jo shpesh herë në jetën time diku rreth orës dhjetë të mëngjesit me deshirën e vetme të bëja një banjë dhe të vihesha në kërkim të ndonjë kafeje përpara se të nisesha për rrugë. Përtej grilave të porsahapura vura re se rrugët i kishte mbuluar dëbora dhe nata e mëparshme duhej të kishte qenë e ftohtë. M'u kujtua Xhejms Bondi i një nate të mëparshme të cilin e kisha lënë atje. Zbrita në barin e hotelit ku porosita një kapuçino e cila sa s'më ra nga duart ndërsa barmani jo vetëm që ngjante por edhe përzemërsisht më tha se quhej Marçelo Mastrojani !
- Nuk ka mundësi ! - gati sa nuk klitha nga kjo seri koiçidencash të njëpasnjëshme .
Por duke më treguar pashaportën e vet të Republikës Italiane vura re se mbante me të vërtetë emrin dhe mbiemrin e aktorit të njohur .
Ndërsa tranzit kalonim nëpër Francë në tren, nuk do ta besoni po t'ju them se u njoha me një student i cili njërën këmbë e kishte të prerë e quhej ekzaktësisht Artur Rembo ! Atëher nuk prisja gjë tjetër nga ky udhëtim i çuditshëm prej rrefugjati veçse që me të mbëritur në Spanjë të "takohesha" me Frederiko Garsia Lorkan e ringjallur ! Por nuk ndodhi kështu . Kalova një natë të cilën nuk kam për ta haruar në hotelin Asturias në Madrit. Kisha dhimbje koke dhe fjeta tmerrësisht keq duke ëndëruar se po shkoja së bashku me Lorkan drejt vendit të pushkatimit. Në mëngjes e mblodha veten dhe teksa po flisja me mamanë në Shqipëri në telefon ajo më njoftoi se në mungesën time të këtyre kohëve një grup banditësh në Berat nën kaosin që ka përfshirë vendin kishin vrarë Robert Kolanin, një shokun tim të fëmijërisë pa ndonjë arsye të veçantë. M'u duk kjo një parandjenjë e brendashkruar brenda ëndrave të një nate të mëparshme ku kisha ëndëruar gjithashtu veten të hypur në një kalë të bardhë me flatra që vjedhurazi kishte shpëtuar nga mitologjia greke. Me një aeroplan të shoqerisë "Iberia" i cili si për çudi përngjante me Pegaso u ngrita në qiell duke e lënë mbasë tokën e kontinentin plak. Po bëja realitet një ëndër të gjatë duke u nisur drejt një jete më të mirë. Por gjithshka nuk ndodhi sipas parashikimeve që kisha bërë. Mbi Atlantik aeroplani e humbi për shkak të erërave të forta drejtimin e vet drejt Amerikës dhe në vend që te mbërrinte në tokën e premtuar (ose të bekuar) humbi në xhungël. Në të gjithë personat e humbur të kërkuar të kësaj historie vetëm emri im nuk ishte ai që duhej të ishte sepse e kisha përshkuar Europën gjatë gjithë udhëtimit tim me një pashaportë fallco ku në të nuk ishte shënuar identiteti im i vërtetë .

- Me të vërtetë e pabesueshme dhe e çuditshme historia jote, zotëri ! - tha i pakënaqur oficeri emigracionit
- Jo aq dhe e pabesushme sa kjo që do t'ju tregoj më mbasë, zotëri - thashë .

- Uii ... uii... uiiiii ... E preu hapsirën për rreth një klithmë tipike majmunësh. I trembur shterngova fortë pushkën që mbaja ndër duar. Por ishte ëngjëlli im që ma kapi duke e ulur poshtë grykën e saj. Më tej duke më bëre shenjë të qëndroja sa më gjakftohtë ma bëri me gisht të shihja diku lartë midis degëve të pemëve nga vinte zhurma.
- Po ndoth çfarë ? - pyeta me zë të ulët kureshtar .
- Po ndoth diçka që nuk e keni patur fatin ta shihni më parë. Shikoni atje lartë. Kemi përpara syve nje gjueti majmunësh, im zot ! -m'u përgjigj ai me ata sytë e tij të vëmendëshëm të cilëve nuk u shpëtonte asnjë detaj nga ato që ndodhnin rreth e qarkë .
-Gjueti majmunësh ? Nuk po kuptoj se çfarë është kjo ?! - e pyeta i habitur.
-Shiiiit ! - më bëri shenjë të heshtja me atë gishtin e vet të zi të vendosur vertikalisht mbi buzët e veta të trasha ai.
Nuk bëra zë dhe vështrimin e hodha përtej degëve andej nga zhurmat sa vinin dhe shtoheshin .
- Haaa...huuu...hooo...
Një majmun me trup mesatar kacavirrej sa nga një degë në tjetrën i ndjekur për jetë a vdekje nga një grup majmunësh të jo së njëjtës racë me të. Poshtë degëve një grup tjetër të cilët duhet të ishnin femrat dhe fëmijët e bashkësisë e shoqeronin ndjekjen me thirrje histerike që mbulonin gjithe hapsirën për rreth. Nga njëra degë në tjetrën, nga njëra pemë në tjetrën, nga një nivel më i lartë në një nivel më të ulët, ndjekja vazhdonte të bëhej edhe më e ashpër. Stimulohej gjithashtu edhe nga thirrjet e panumërta që sa vinin dhe shtoheshin .
- Viktima është një majmun i një race tjetër që nuk bën pjesë në këtë bashkësi - filloi të më shpjegonte ëngjëlli im - kurse ndjekësit nëpër degë janë meshkujt e kësaj bashkësie. Ato që sheh duke thërritur me histerizëm atje poshtë janë femrat e bashkësisë. Kurse të tjerët janë femijët të cilët thërrasin të entuziazmuar nga kjo skenë pjestarë të së cilës do të bëhen më vonë ndërsa do të rriten në jetë .
Viktima i trembur nga thirrjet e panumërta gjithandej dhe i ndjekur këmba këmbës filloi të tregojë shenja lodhje që e bënte të zbriste gjithmonë e më poshtë, gjersa një moment dora e fuqishme e ndjekësit kryesor e shkëputi nga më e afërta degë dhe e rrëzoi drejt tokës . Aty ishte fundi. Në një kohë të shkurtër mbi të u hodh e gjithë turma e meshkujve të cilët e godisnin me ç'të mundnin. Me grushta, gurrë e shkopinj në trup e në kokë. E më tej ja shqyen barkun me thonj ende pa e lënë të jepte shpirt përfundimisht. Ja çanë kokën me një gurrë të madh, të gjithë të mbledhur rreth tij filluan të mbllaçisnin pjesë nga organet e përgjakura ende të ngrohta. Shihja se si nga buzët e tyre të pështira pikonin pika gjaku të freskëta. Dëgjoja thyerjen e gjymtyrëve dhe brinjëve të viktimës të përzier me thirrjet e gëzuara të fëmijëve dhe hungërrimat e urituar të të riturve. Shqyerja e zhapave të barkut e më tej zorrët e varura nëpër degë më bënë të ndihem jo mirë dhe me kokën mënjanë fillova të nxjer gjithçka nga brenda stomakut tim, ëngjëlli i zi duke më parë me ata sytë e vet të pafajshëm njëfarësoj me atë zgjuarsi dhe dije që e karakterizonte në shpjegimin e situatave të tilla duke më mbajtur ballin më tha :
- Kjo është diçka e natyrshme im zot, në xhungël çdo gjë është e natyrshme, çdo gjë është e lejueshme !
Duke e shtytur fortë larg vetes i ulërita mu në fytyrë i nërvozuar :
-Cila është e natyrshme mother fucker që një majmun të shqyej në këtë mënyrë kaq makabre një majmun tjetër ?!
-Natyrisht, gjithçka është brenda rregullave të lojës së xhunglës im zot - më tha me fytyrë të trembur.
-Si ? E natyrshme është kjo skenë ?! - ulërita duke ia shkulur krahët e bardhë pupëlor nga shpatullat e veta të zeza fëminore .
- Kjo është e natyrshme atëherë, kjo që do të bëj tashti ! - thashë, dhe me grykën e pushkës drejtuar drejt turmës godita mu në kokë kryetarin e bashkësisë , pikërisht atë që ishte edhe ndjekësi dhe ekzekutuesi kryesor i viktimës. Me rrëzimin e tij sa gjatë e gjerë mbi tokë e gjithë turma tjetër u shpërnda e frikësuar në panik .Përmes heshtjes së sapo krijuar dëgjoja mbas vetes zërin e ëngjëllit tim .
-Ti nuk duhej, nuk duhej ta bëje këtë gjë - më thoshte përmes të qarave të tij ngashrrimtare - ata ishin brenda natyrës së tyre .
- Nuk kishe të drejtë të qëlloje. Nuk ke të drejtë të prekësh krahët e mi. Nuk ke të drejtë ... - dhe të qarat i mbytën ndërkohë .
- Briri im, ata e meritonin ! - i thashë i bindur në gjithçka që kisha bërë dhe më tej për ta qetësuar vahzdova - Sa për krahët e tu mos u mërzit. Do të blej të tjera në supermarket apo në dyqane mode sapo të mbërrijmë drejt tokës së premtuar (ose të bekuar si të duash mund ta quajmë) në perëndim ! U qetësua dhe më tej vazhduam rrugën duke lënë pas vetes gjithçka .

Oficeri i emigracionit po më shihte me ngulm si të ishte përballë një formule algjebrike zgjidhja e së cilës po e mundonte për së tepërmi.
- E më tej ? Ndodhi çfarë, më tej ? - më pyti për të parën here me sy kureshtar .
- Asgjë e veçantë - thash indiferent - Një njeri i vetëm nuk mund t'i ndryshojë dotë ligjet e kësaj bote !
Ai më pa gjithë inat dhe dyshim dhe ngaqë kureshtja po e brente më pyeti :
- Po me ëngjëllin tënd çfarë u bë ?
Për të parën herë gjatë gjithë kohës së intervistës sime po vëreja se oficeri ishte një person i racës së zezë, seriozisht kureshtar .
- Ah, se për pak harova ! Me të mbërritur në perëndim në tokën e premtuar ,ose të bekuar, po të doni ta quajmë kështu, atij nuk i pëlqyen krahët e shtrenjtë ëngjëllor Made in Armani që i bleva, "nuk janë të vërtetë" më thosh, ndaj dhe vendosi të qëndronte ashtu pa krahë me këmbë mbi tokë. Të them të vërtetën nuk e di se ku bëhet tashti por nga një telefonatë e disa kohëve të mëparshme më thoshte se shpërndante delivery piza në Bronks të New York-ut . Ishte i kënaqur dhe fitonte jo keq .
- Ok zotëri, jeni i lirë, mund të shkoni tashti e të prisni një përgjigje nga ana jonë se ç'do të bëhet me ju ! - më tha me sy që i ndrisnin i bindur se e kishte gjetur zgjidhjen e formulës algjebrike e cila e kishte munduar kaq shumë ...
Me të dalë nga zyrat e emigracionit... ( Brendia e së tashmesëshkuarësëardhmes nuk konfiguronte veçse si një zero e madhe absolute që të jepte idenë se diçka ndryshon ).

Nën këpucët dimërore ndjeva se si akulli i trotuarit thyhej poshtë këmbëve të mia duke krahasuar zhurmën e tij me thyerjen e gjymtyrëve të asaj qënie të pafajshme që më kishin zënë sytë në atë gjueti të ndyrë majmunësh. Imazhi i xhunglës më shoqeronte në të gjithë kohëzgjatjen e hapave të mia nga ndërtesa e zyrave të emigracionit e gjer në barin e cepit të rrugës ku më prisnin miqtë e mi për të kthyer ndonjë gotë së bashku. Gjatë rrugës ndihesha i lumtur që kisha mbëritur gjer këtu përmes këtij dimri të shtruar nga dëbora. Veriu i largët kishte diçka parajësore dhe në të mbusheshe lirshëm me frymë. Me të hyrë në barin e ngrohtë menjëherë u ndieva si në shtëpinë time. Aty ishin të gjithë personazhet e mia të kësaj historie, duke i afruar njëri tjetrit për të pirë, të lumtur ata flisnin e qeshnin me zë të lartë. Në fakt në një pikë nuk i kisha treguar të vërtetën oficerit të emigracionit në lidhje me ëngjëllin tim që më kishte shoqeruar në xhungël. Përveç armëve dhe rekordeve policore që kishte, në jetën reale, ai ishte rebelues dhe nuk punonte si shpërndarës picash në Bronks të New York-ut, por shiste dhe konsumonte njëkohësisht marijuana si duket për të kujtuar dhe ngelur brenda kontureve të kohës parajsore kur kishte qenë një fëmijë ëngjëll. Në krahun tjetër miku i fëmijërisë time Robert Kolani ishte shndëruar tashmë në një ëngjëll pasi e kishin masakruar me thika barbarisht pa ndonjë të veçantë arsye në Berat . Pronari im grek Vasili që me të vërtetë i ngjante këngëtarit Jorgo Dalara si dëshirë të vetme të jetës së tij kishte patur këngën ndër deje e meqënëse nuk e kishte realizuar si ëndër u pinte gjakun puntorëve të tij refugjat duke i shfrytëzuarr si skllevër të kohëve moderne. Bullgari kishte filluar të pinte jashtë mase për të gjithë kohën e humbur të spiunllëqeve të tij në mërgim. Në të kundërt polaku e kishte ndërprerë plotësisht pijen dhe i ishte përkushtuar punës dhe familjes. Bashkatdhetari im ishte rikthyer në atdhe me një thes me rrecka për të katër fëmijët e tij që i priste një fat jo më i mirë se ai i babait të tyre. Kurse "barba" Kosta, kumarxhiu i vjetër grek, vazhdonte përsëri të luante kumar me zare dhe të hante edhe ato pak para të pensionit të vet që i vinte nga Gjermania. Xhejms Bondi , emri i vërtetë i të cilit ishte Adam, ishte një irlandezo verior katolik nga Belfasti që kërkohej nga shërbimi sekret britanik për aktet e veta teroriste . Marçelo Mastrojani dhe Artur Rembo ishin veçse tipa romantik e ëndërimtare (njëri fshatar siçilian i punësuar në veri të Italisë , në Milano dhe tjetri homoseksual parisian, student letërsie i ngelur në vjeshtë), që një jetë të tërë kishin ëndëruar të bëheshin ata që nuk ishin bërë dot kurrë. I përjetshëm poet kishte ngelur Lorka edhe mbas pushkatimit të tij nga fashistët në Spanjë . Ndërsa unë jam akoma në kërkim të një identiteti të përjetshëm për një jetë më të mirë së bashku me personazhet e mi. Ah, se për pak harrova, oficeri i emigracionit që nga koha e diktatorit Dyvalie e kishte braktisur Haitin dhe ngaqë kishte dyshime se e shoqja e tradhëtonte me një tjetër person të racës së bardhë i shikonte të gjithë njerëzit me mos-besim. Ndaj nuk jam shumë i sigurt nëse e besoi historinë time apo jo. Përsa u përket të gjithë juve që e njihni tashmë këtë histori me zë të lartë duke ngritur kupën time sinqerisht ju them :
-Gëzuar të dashur miq !
-Gëzuar ! - ma kthyen shëndetin personazhet e mi nga të gjitha ambjentet e barit të jo fort ndriçuar dhe filluan të duartrokisnin me admirim pa qënë nevoja të kuptonin nëse kjo histori u përkiste edhe atyre në një farë mënyre ose jo, sepse ishin pjesë e saj. Unë krijuesi i tyre ... ose krejt e kundërta, teksa dëgjohen duartrokitje, të qeshura, thirje të gëzuara, vet e qeshura dhe zëri im me droje duke thënë :
-Ju faleminderit ! Ju faleminderit të gjithëve, që më krijuat ! ...

Mëngjesi i një dite të re

"... diçka po ngjet mikesha ime,
jo gjithçka,
thëngjij të vdekshëm jemi,
pjesëza të së tërës..."
ilir belliu

Besoj se gjëja më e pavlerë e kësaj bote është të mos kesh fuqi të bësh ato ç'ka dëshiron të bësh brenda kohës që fati të ka lënë për të jetuar ndërsa je i ri. Ose tjetërsoj, të kesh fuqi për të shndëruar botën dhe bota të mos japë asnjë të vetme mundësi që të realizosh këtë dëshirë. Përngjanë e gjithë kjo metodë të menduari dhe vepruari me një monedhë me dy faqe, të cilën sido që t'ja zgjasësh kamarjerit në cilëndo prej tyre qëndron e njëjta vlerë monetare, që si përfundim e redukton natën në një gotëz të dashur me alkool që për mijra vjetë, në miliona të ndryshme jetë, ka shoqeruar njerëzimin gjithmonë në pritje të mëngjesit të një dite të re.
Trupin e ndieja tmersisht të lodhur nga puna fizike e ditës që shkoi. Truri i lodhur në udhëtimin e vet të akullt drejt kësaj hapësire të pakuptimtë shpesh herë më hidhte në këto momente prehje në pragun e një humnere absurde, boshe dhe vetmitare të ekzistencës sime të ngujuar përpara një gote konjak "Skëndërbej", në qytetin e studentëve, duke soditur i qetë natyrën paqësore njësoj të pakuptimtë të yjeve që qëndronin të palëvizshëm përmbi kodrat e Saukut. Dhe kjo po ndodhte pikërisht një natë përpara mëngjesit të përgjigjes së analizave të mia mjeksore...
Papritur, përball meje u shfaq zonjusha G. me të cilën na lidhte prej një kohe të gjatë një miqësi e fortë në linja të padukshme pjesë e së cilës ishte një i tretë shok i yni nga po i njëjti qytet, me të cilin i kisha lënë dy javë më parë të flinin bashkë në dhomën time. Ditën e parë përfundova përjashta për ti lënë vetëm dhe e shtyva natën mbi thasët me miell të furrit të bukës ku edhe isha i punësuar për të përballuar jetesën e shtrenjtë të kryeqytetit. Në të dytën ditë nuk m'u dha kjo mundësi ndaj dhe isha i detyruar që për gjatë gjithë natës të qëndroj në dhomë me ta. Pimë një shishe konjak përjashta në një barakë buzë Lanës nga hapësira e parkut ku dukej Piramida e famshme. Më tej pa rënë në sy përfunduam natën vonë në dhomën time në qytetezën e studentëve ku të uritur ndamë së bashku disa kuti konservash që blemë gjatë rrugës si dhe vazhduam më tej të pinim nga gryka e së njëjtës shishe raki që më kishte ngelur aty prej kohësh. E ndërsa thithja nga e njëjta cigare me G. nuk rreshtnim të tregonim histori të ndyra për të qeshur që ja ngritën së tepërmi harmoninë të gjithë mesnatës. Shpesh herë duke qeshur ajo më hidhte duart në gjoks. Pa të keq i qëlloja nga bythët duke e bërë të më kundërpërgjigjej me jastëk fytyrës ndërsa miku im vazhdonte gjithmonë e më egërsisht t'i mëshonte grykës së shishes së rakis. Ishin ditët e tij të fundit në Shqipëri. Ditë më vonë do të nisej për në Amerikë. Kishte trup gjigand dhe ishte tip sportiv. I pëlqente shoqëria me mua dhe ishim të pandarë që prej viteve të gjimnazit. Një moment dhe papritur në qetësinë e krijuar u dëgjua zëri i tij i fortë pa pikë ndroje duke thënë :
- Hej, pse nuk e provoni një herë të dy ?! Mund të jetë kombinim i bukur !
Përmes heshtjes së krijuar u duk si një bombë pesha e fjalëve të tij. Serioz vështroja herë atë dhe herë fytyrën e G. Nuk kishte asnjë dyshim që ajo ishte e dehur dhe largimi i tij për disa ditë më vonë e lëkunde më tepër në pasiguri. Megjithëse prej kohësh e dija që ai nuk kishte asgjë serioze në raport me të përsëri i bindur për momentin thash :
- Jo !
Një grimë më tej në mes tyre plasi një e qeshur nga serioziteti i fjalëve të mia që më bëri të skuqem në majat e veshëve e më tej të qesh edhe unë vet me ta si naiv pa kuptuar asgjë se ç'po ndodhte. Mbas mesnate ndërsa me drita të shuara po pija një të fundit cigare i vetëm përjashta në ballkon, nga brenda dhomës poshtë kuvertës së shtratit dëgjohej gjithmonë e më fortë zëri i mbytur epshor i zonjushës G. që më bëri për dy herë radhazi të mastruboj nën dritën e hënës së asaj nate të stërgjatur që s'kishte të mbaruar...
... - Hej G. ! - i thira me dorën në ajër. Kisha mëse dhjetë ditë që s'e kisha parë që prej kohës kur miku ynë ishte larguar.
- Sandri, po ku je i dashur, nga ke humbur kështu ?! - foli prej së largu duke u afruar me atë hapin e saj të shpejtë prej njeriu të lëvizshëm. Ishte e shkurtër me një trup fëminor, mrekullisht elegante dhe e lehtë. Këmbë të holla dhe bythka që mund ti përfshije me një pëllëmbë të vetme të dorës.
- Si je ? Mërzitesh nga pak ? - i fola plot emocion duke i shtërnguar gishtat e ftohtë.
- Nga pakë, ti si je ? - pyeti ajo ndërsa në cepin e buzëve të mia u ngjit një puthje fare e lehtë e papritur që më hutoi.
Nga që nuk dija ç'të thosha i përhumbur gjithashtu nga meditimi i pak më parshëm si dhe nga kujtimi i atyre dy netëve të përbashkëta thash pa të keq :
- Nuk të duket kjo natë dhe ky qiell me hënë të plotë e yje të palëvizshëm nga netët e pakta më të bukura që rrallëherë jetojmë ?!
Ajo e habitur ngriti kokën duke vështruar yjet e asaj nate mbi Sauk dhe si nuk konstatoi asgjë të veçantë me sytë e ngulur drejt e tek unë pyeti :
- Diçka të veçantë ti e ke këtë natë që po pi, është kështu apo jo ?!
- Asgjë - thashë duke ju shmangur syve të saj - asgjë e veçantë thjesht më pihet. Nuk ka asgjë më interesante këtë natë. Do të më shoqerosh apo jo ?!
Për të dytën herë vështrimet tona u kryqëzuan dhe këtë herë akoma dhe më fortë. Përngjante e gjithë kjo skenë me atë vështrimin ngadhënjimtar të gladiatorit dhe bishës në arenë ndërsa sytë e tyre kryqëzohen plot nerv. Por nuk kisha shumë kohë për këtë dy luftim vështrimesh. Plot nerv energjikisht ajo ngriti grushtin me dy gishtat e hapur në ajër duke thirur drejt kamarjerit :
- Dy konjak të lutem !
- Oh, jo kënaqësia është e imja - thashë duke ja ulur dorën poshtë tavoline
- Ti do që të qëndroj apo jo ? - foli ajo - Atëherë unë do ti paguaj gotat e para më tej në qafë paç veten le ta marrë ferra uratën !
Biseda e parë mbas gjithë kësaj kohe ishte e përqendruar vetëm rreth mikut tonë të sapo larguar si dhe fundit të lidhjes së tyre. Gjith kohës më thosh se ndihej e vetme. Sharje të ndyra dilnin prej gojës së saj nëpër erë për këtë vend, situatë ekonomike dhe qeveri muti që fati na kishte vënë si pjesë për të përtypur. E ashtu me copëza bisedash nëpër dhëmbë e copëza yjesh ëndërimtarë mbi kokë pa e kuptuar i kishim dhënë fund gotave të para.
- Ku do të shkojmë se nuk po më pëlqen më ky vend - ishte e para ajo që e theu situatën.
Momente të tilla i mungonin jetës sime ndaj dhe pa e humbur rastin duke hedhur dorën miqësisht në qafën e saj të hollë si të një mjellme e tërhoqa në rrjedhën e natës. Nuk kishte asnjë rëndësi se ku veçse larg prej aty. E admiroja së tepërmi për çiltërsinë dhe shoqerinë që të jepte si një djalosh çamarok në pije dhe bisedat i kishte të zhveshura nga lëvozhga e edukatës dhe hipokrizisë. Për më tepër ishte ndër të parat vajza të qytetit tim që i kishte kthyer bythën të shkuarës dhe jetonte të tashmen ashtu si i vinte duke e parë realitetin drejt e në sy.
Zbritëm poshtë qytetit të studentëve ku në një barakë, ndërsa pinim cigare dhe konjak, fillova të zbuloj pjesë të errëta të së shkuarës së saj të cilat nuk i dija më parë.
Filloi të më tregonte se si në moshën katërmbëdhjetë vjeçare e kishte përdhunuar për të parën herë një horr i njohur i qytetit tonë. Më tej përsëri. Përsëri gjersa e kishte bërë dashnoren e vet. Dhe një ditë gjithçka kishte marrë fund pa pritur pasi ai kishte rrënë në burg. Së dyti ishte dashuruar me piktorin më të mirë të qytetit për të cilin duke qeshur më thoshte se dyshonte në pasivitetin e tij gjithë atë kohë. Në fakt isha e bindur se ai kishte qenë pederast në të njëjtën kohë, thosh ajo. E ndërsa më tregonte gjithfarësoj historish të çuditëshme strukej gjithmonë e më pranë meje. I treti, pasi piktori kishte përfunduar në Francë, kishte qenë një ish oficer sigurimi i ardhur nga kryeqyteti të cilit i pëlqente ta lidhte dhe rrihte me rripin e pantallonave përpara se të bënin dashuri. Kështu për të gjitha këto vite nuk kishte ndier më për asnjë mashkull tjetër në botë përveç mikut tonë të përbashkët që me ikjen e vet e kishte rikthyer në errësirën e vetmisë. Unë nuk flisja. Nuk doja të flisja për veten time sot. Për më tepër këtë natë. Ndihesha i urritur si një kafshë e ndyrë. I pirë. Kisha ftohtë. Duke e tërhequr për krahu zonjushën G. dolëm jashtë lokalit dhe nën errësirën e natës ndieva të plotë gojën e saj të ngrohtë brenda gojës time. E mbështeta fort pas një muri të atyshëm dhe ishte pothuaj i paevitueshëm instiktivisht gishti i madh i dorës time në rrugën poshtë të mbathurave të saj. Gjithçka filloi të shkrinte dhe bëhej një me natën dhe pa e kuptuar veten e gjetëm duke ecur drejt qendrës së Tiranës ku përball u shfaq përsëri madhërisht absurde Piramida e famshme. As vet nuk e dija se ç'kërkoja më tej këtë natë. E për dreq veten me trupin e ndezur flakë kësaj here e kapa në të parën barakë që na doli përpara duke pirë birë si shkërdhat, si duket për të shuar imazhin e gjithçkaje që herë vinte i qartë dhe herë i tjetërsuar përpara meje njësoj si dy faqësia e asaj monedhës për të cilën ju fola në fillim. Isha vetëm një hap larg të vërtetës dhe një piramidë e tërë më ndante prej saj. Ndaj dhe së bashku me zonjushën G. duke kërkuar rrugën e kthimit u gjendëm përball Piramidës së famëshme nuk më ngelej gjë tjetër veçse me vështrimin lartë kokëfort në këtë kapriçio timen, ti them me bindje :
- Atje, atje lart ! Nëse është e thënë të bëjmë dashuri sonte të dy atëherë atje, atje lartë. Eja, eja të ngjitemi atje ! - thash, duke mos i lënë kohë për mëdyshje.
Ishte ora një pas mesnate. Si dy të çmendur këmbëzbathur që të mos rrëshqisnim u ngjitëm në faqen e saj të djathtë gjer në majë prej ku kryeqyteti me dritat dhe yjet mbi krye dukej më i bukur si asnjëher tjetër më parë. Dhe nuk kishte më asgjë rëndësi në këtë natë. Dhe nuk kishte natë më të bukur se kjo. Nuk kisha përjetuar asnjëherë të tillë përvojë jetësore. Ndërsa përpara meje për të parën herë, egërsisht i bëja dashuri zonjushës G. dhe e gjithë mesnata e kryeqytetit shtrihej ngadhnjimtare përpara meje me hënën e plotë mbi krye. Nuk e di se nga më erdhi ajo ide e çmendur ti ulëras si një ujk hënës ndërsa bëja dashuri.
- Uuuuuuuuuuuuuu !
- Ej, mos u çmënde ?! Mbylle gojën ! - thërriste qortueshëm ajo.
- Uuuuuuuuuuuuuu ! - vazhdoja unë duke ndier tmersisht një ndjenjë absolute lirie në shpirt që më bënte të ndihesha i përjetshëm këtë natë.
Ulërimat e mija kafshërore u përzien me epshin e saj duke më rikujtuar orgazmën e asaj nate në ballkon dhe vetveten e ndieva kafshërisht të çliruar mbas efektit të saj.
I rikthyer në një qënie humane duke pirë nje cigare pas dashurisë vetveten e ndieja mrekullisht mirë ndërsa e shtërngoja G. në gjoksin tim. Nuk na mbetej gjë tjetër veçse të zbrisnim rrëshqitëshëm prej aty dhe t'i jepnim fund kësaj historie të saposhkruar që askush nuk do ta besonte.
E ndërsa ngjiteshim në errësirë rrugës së Elbasanit për në qytetin e studentëve po përpiqesha t'i mbushja mëndjen që të shkonte në dhomën e saj, por ajo më kundërshtonte e vendosur se nuk donte gjë tjetër këtë natë veçse të flinte me mua në pjesën e mbetur të orëve të mëngjesit. Fliste dhe nuk pushonte :
- Ti bastard i ndyrë, ti ndihesh i kënaqur tashmë që së fundi më shtire në dorë, ndihesh si një ujk që e ka shuar urinë me mish e gjak të njomë.
Ajo vazhdonte të fliste me këmbët që i tërhiqte zvarrë ndërsa duke e tërhequr për krahu nuk i ktheja përgjigje.
- Uuuuuuuuuuuu ! - ulrinte ajo ndërsa me pëllëmbë të dorës mundohesha t'i zija gojën.
- Më thuaj Sandri që këtë ke dashur që në fillim që më ke njohur dhe e ke tradhëtuar kushedi se sa herë shokun tënd më të mirë në atë mëndjen tënde të ndyrë.
- Gjallë në këtë botë asnjiherë se kam menduar - gënjeva për një çast i pasigurt edhe vetë. Ajo e ekzaltuar në fytyrë shprtheu një moment :
- Dëgjomë ! Nesër në mëngjes dikush do të më prezantoj me një inxhinjier italian me të cilin kam besim dhe bindje se do të martohem dhe do të iki dhe zhdukem prej këtu, kupton ! Ndaj është e pa nevojshme që të më gënjesh sonte. I kam parë sytë e tu dhe i njoh ato ndaj të paktën sot më thuaj se më ke dëshiruar në mendje gjithë këtë kohë bastarde. Ndaj dhe jam sot me ty.
- Po të kam dëshiruar gjithë këtë kohë ! - thash i prerë
- Më thuaj që je një kafsh e ndyrë e uritur këtë natë ?!
- Po !
- Më thuaj kështu si je i dehur dhe pak më parë i zhveshur atje në majë se je njeriu me karakterin më të vërtetë që kam njohur gjer më sot ?!
- Po, po, po !
Përball konviktit portën e gjetëm të mbyllur sepse kishte kaluar mesnata. U detyrova të futesha fshehurazi nga dritarja në krahë dhe ndërsa po tërhiqja zonjushën G. brenda getat e saj u kapën në një nga kangjellat duke ja grisur dhe lënë si peshqesh aty. Të qeshura të papërmbajtura na shoqëruan gjer në dhomë ku vazhduam më tej të vetëkënaqur të bënim dashuri gjer në orët e para të mëngjezit. Nëpër gjum dëgjoja zërin e saj tek lutej akoma më tepër për dashuri duke më lëpirë veshin por ishte shumë vonë dhe gjithçka besoj se ishte tejkaluar për këtë natë. Nën flatrat e ëndrave shihja tashmë fare qartë të shkuarën idiote të çdo dite të humbur në veçanti. Të tashmen e përgjumur. Dhe atje tej në të ardhmen, zonjushën G. përkrah bashkëshortit të saj italian, e lumtur në pamje të jashtëme, me ëndra të humbura, në kërkim të ëndrave të reja në supermarket në perëndim , në rrugët e Milanos të mbushura plot vezullim. Mikun tonë të përbashkët në Amerikën e largët teksa për dhjetra vite të ardhëshme në një gotë whisky mbyste vetminë e ditëve në vazhdim. E ndërsa vështrimin e ndala mbi të ardhmen time kuptova se nën flatrat e ëndrave isha vënë tashmë në pritje se ç'do të më sillte mëngjesi i një dite të re ?
Do të doja që të flija vonë gjer në mesditë por nuk ishte e thënë. Nervoz vetveten e kapa të rizgjuar nga ngritja e menjëhershme dhe e turbullt e saj duke më thënë :
- O Zot i madh jam bërë vonë. Ika. Jam vonë në takimin me atë italianin. Të shoh se çdo bëhet. - tha dhe duke veshur të mbathurat e veta me geta të shqyera, gjysëm e kthielluar plot turp e drejtuar drejt derës më dha të kuptoja se ky ishte fundi. Një fund pa lavdi i një nate të pabesueshme pa kthim por gjithsesi vërtetësisht të rrallë si asnjëherë më parë. Ndaj si të tillë e vendosa diku mes të shkuarës duke mos patur as kohë, as brerje ndërgjegje, as edhe pikëpyetje "përse ?" dhe "si kështu ?". Për më tepër nuk dua as edhe ta komentoj atë. Dhe e dini përse? Sepse thonë shpesh të motëshmit "ditë e re, kismet i ri" dhe kjo absolutisht vlen për çdo mëngjes të çdo dite të re me përjashtim të njërës. Ditës kur t'i ndahesh nga kjo botë. Ditës kur nuk ke më kohë as të blesh dhe as të shesësh çmimin e të vërtetës mbi vetveten.

Rekuiem për kthimin e shpirtit

Sot u bënë dhjetë vjet që jam larguar nga Shqipëria, pa u kthyer qoftë edhe njëherë të vetme aty.
Jam një njeri që nuk shoh ëndrra. Nuk e di shkakun përse. Në dhjetë vitet e fundit ku jam endur nga njeri vend në tjetrin kam njohur njerëz, fate, shpirtra, gjuhë, sisteme të panumërt shoqeror, dashuri dhe urrejtje, që as më shumë dhe as më pakë e kanë shuar dalë ngadalë kureshtjen time ëndrrimtare duke më bërë të ndihem tashmë si një urith i verbër gërrmues nëntokësor i galerive të shpirtit. Jam në kërkim të ditë-tuneleve të reja jetësore. Ditë-tunelet ndjekin njëra-tjetrën si vajzat e mëngjeseve të qytetit tim dikur, ndërsa shkonim për në shkollë. Ishte pjesa më e bukur e atyre ditë-gërmimeve kjo orë. Netët, përngjajnë me një robë magjike, vello e zezë e tejdukshme që mbështjell trupin e bukurisë universale njësoj si trupin e një femre, ku dallohen qartë nishanet trupore si galaktika yjesh në të pafundmin, tërheqësin, shtegëtim. Do të isha i lumtur sikur gjithçka, gjithmonë, të ishte kështu. Por fatkeqësisht realiteti i ditëve të mia në mërgim ka tjetër fytyrë.
Alarmi i zgjimit të mëngjesit është një nga shpikjet që urrej më shumë në përditshmërinë e jetës moderne. Pastaj fytyra ime në pasqyrë. Oh, fytyra ime në pasqyrë ! E urrej prezencën e fytyrës time në pasqyrën e përditshmërisë. Por nuk kam shumë kohë të merrem me të. Më duhet të rend. E me makinën time si turinjtë e një kobre, të zvarritem në vendin ku fitoj refrenin e këngës që përditë këndoj : " bukën tonë të përditëshme falna Zot " ! Për dymbëdhjet orë jam këngëtar i kësaj kënge që zgjat gjashtë ditë në javë. Të gjashta ditët përbëjnë rreth treqind e katërmbëdhjet pasqyra mëngjesore në vit. Dhe për dhjetë vjet formojnë mozaikun e tridhjet e shtatë mijë e gjashtëqind e tetëdhjet mini-fytyrave të pasqyruara në një fytyrë të vetme.
Netët kanë tjetër forëm. Netët nuk kanë forëm më saktë. Netët nuk kanë fytyrë. Më tepër se sa tokësore ato janë hyjnore ! Në to si në këngët e Bob Dylan-it koha rrjedh shpejt, shkurt, po aq sa edhe pafundësisht në një hapsirë lirie shumë më të pakufizuar se kufijtë e ditëve në vazhdim ...
...Mbi kodrën ku janë vendosur varret e të vdekurve të qytetit të Pogradecit mund të shohësh liqenin, qytetin me banorët e tij të gjallë dhe një qiell të gërvishtur në shikim nga degë gështenjash të panumërta që popullojnë ajrin përreth. E pra, nuk i di rrethanat se si dhe përse u gjenda tashmë shpirtërisht aty prej kaq mijra kilometrash larg, por përball meje u shfaq i ndjeri im gjysh. I mbështetur në trungun pranë gështenjës ku prehet ende edhe sot. Qëndronte i qetë me atë buzëqeshjen njerëzore e cila e tregonte më të ri nga ç'ishte në të vërtetë (sipas llogarive të mia të këtushme tokësore). Ndryshe nga ç'më kujtohet ndërsa ishte i gjallë, ajo që më bëri përshtypje së pari ishin rrobat e tij. Në krejt imazhin e kujtimeve të mia më kujtohet se i ndjeri në më të shumtën e kohës së jetës reale ishte i veshur me kostum dhe kravatë. Kështu e mbajnë mend edhe qytetarët e Pogradecit "profesorin" si edhe e quanin. Kishte studiuar dhe kaluar një rini të endur përmes Selanikut, Bukureshtit, Romës, Gjenevës dhe Lionit, i ndjeri. Ndërsa çuditërisht tashmë ishte i veshur me një palë tuta kineze sportive, të atyre viteve, ngjyrë blu të zënë dhe një palë atlete me sholl kauçuku e rrobë ngjyrë gri. Detaji i dytë i ngelur në imazh të ëndrrës sime ishte buza e tij. E ngjyrosur në anën e poshtëme në të njëjtën ngjyrë blu të zënë sikurse kostumi i tij sportiv. Dridhej dhe kishte ftohtë në shpirt, i ndjeri. Dhe bashkë me të dridhesha dhe kisha ftohtë edhe unë. Veçse në një tjetër kohë. Kur isha fëmijë dhe i sapo dalë nga uji i ftohtë i liqenit të Ohrit, me buzën e nxirë nën qortimin e fjalëve të tij mundohesha të fshija trupin tim vocërrak brenda atyre krahëve. Dhe nuk e di përse, pikërisht sot ishte ai që më shfaqej në ëndrrën time të parë, mbas mëse gati dhjetë vjetësh, ku nuk shoh më ëndrra.
- Të më falësh gjysh që nuk kam mundur të të kujtoj e shoh qoftë edhe një të vetme herë në ëndërr ! - i thashë
Ndihesha si të thuash fajtor pa faj kundrejt këtij fakti që më bënte të afrohesha më tepër drejt tij.
- Të më falësh për gjithçka ! Dua të më kuptosh se nuk e kam patur të lehtë për të gjithë këtë kohë të ikur ! - i shfaqësohesha
Ai vazhdonte të kishte në buzën blu po atë buzëqeshje që e tregonte realisht gjithmonë ashtu, më të ri nga ç'ishte në të vërtetë në kohën irreale. Një lloj ngjyrimi i përzier me ndjenjë dhimbje dhe dashurie njëkohësisht,e cila bëhej edhe më e afërt me hapat e mi drejt tij.
- Dua të më kuptosh se nuk kam patur kohë për ëndrra ! - thashë, një hap larg tij.
Ndërsa ai vazhdimisht miratonte me kokë pa folur duke më dhënë të kuptoja se donte të më thoshte : " Nuk është ndonjë gjë e jashtëzakonshme, biri im. Këto gjëra ndodhin në jetë. Unë të kuptoj. Kohët kanë ndryshuar. Të kam falur. Nuk është ndonjë gjë e madhe...". E më tej gjithmonë pa folur i hapi krahët dhe të dy u gjendëm në atë përqafim magjik i cili më kishte munguar për gjithë këto vite. Ndieja mall. Ai shtërngim zinxhirësh burrëror brezash të cilin e kisha humbur ndër vite dhe që po e rigjeja përsëri, ishte tashmë këtu. Oh, ishte një përqafim i ngrohtë në të cilin doja të isha i lidhur përgjithënjë. Por nuk mundesha. Sepse siç thoshin edhe sytë e tij " kohët kishin ndryshuar". Dhe njëkohësisht isha i vetëdijshëm në ëndërr se shpirti i të ndjerit vinte në krahët e mi prej një tjetër bote. Prej një tjetër bote ?! Pra i vetëdijshëm, isha i përqafuar për të parën herë në përvojën time jetësore , nuk e di përse nëpërmjet një ëndre me një të vdekur atë natë............ëndërr e datës 3 Mars 2005.
Mëngjes. I zgjuar në bregun veri-lindor të Amerikës së Veriut. Cape Cod Massachusetts. Nën shtërngimin llogjik të zgjimit i vet'ndërgjegjësuar u zgjova duke ndier të ftohtë. Vura re se isha i mbështiell me batanije fort. Të parat rreze të datës 3 Mars 2005 kishin mbërritur në pezul të dritares time. Ora shënonte dy orë më parë se rënia e alarmit të zgjimit tim të përditshëm të mëngjesit. Syzgjuar u ngrita nga "shtrati i përqafimit" dhe më i vetëdijshëm se asnjëherë më parë ndeza një qiri në dhomën time. Ishte diçka jo e zakonshme për ditët dhe netët e mia të këtushme, sepse siç ju thashë që në fillim jam një njeri që nuk shoh ëndrra. Si të thuash ishte një kthim i papritur drejt asgjësë dhe gjithçkaje njëkohësisht. Këtë e ndieja nga duart që më dridheshin nga emocioni ndërsa u vura në përgatitjen e një kafeje, dy gllënjkat e para të së cilës më dhanë jetë drejt marrjes së receptorit të telefonit ndërsa në të formoja numrin e nënës time e cila jeton në Tiranë. Ajo pritje disa sekondëshe më vuri papritur përball një vërtetësie që kisha konstatuar ndërsa po analizoja edhe një herë në retrospektivën e realitetit sy-zgjuar fillin e ëndrrës. Të gjitha lutjet e mia instiktivisht, pa vetëdije ja kisha thënë në anglisht të ndierit. E vetmja gjuhë e huaj të cilën nuk e njihte përmes morrisë së disa gjuhëve që zotëronte. O Zot ! Prandaj edhe tunde kokën në shenjë miratimi pa folur. Si të thuash një mur mjergullor na ndante në atë takim. Gjuha. Gjuha jonë e përbashkët të cilën ai e kishte humbur, nga vdekja. Shqipe që unë po e humbisja nga jeta në morrinë e viteve të mia të ikura.
Një sinjal i tej-zgjatur më torturonte në pritje të përgjigjes së nënës time. Për më tepër nuk po kuptoja vetveten përse instiktivisht po telefonoja atë ? Për të ndarë së bashku ëndrrën e sapo parë ? Ndoshta... Por sidofoftë pritja e atyre sekondave njëtrajtëzohej me kohëzgjatjen ekzistenciale të të gjitha këtyre viteve që sapo fillonin të lëkundeshin nën stuhinë hamendësore nëse isha unë ai që i kisha jetuar apo jo ?
- Alo ?! - u dëgjua përtej oqeanit zëri i nënës.
- Alo. Jam unë. Si je ti shpirtja ime, mirë ? - ishte pyetja e parë me të cilën i drejtohesha gjithmonë.
- Biri im, zemër e nënës, si je ti, mirë ?
- Mirë. Jam në merak për ju andej se kam parë edhe një ëndërr të çuditshme sot.
- Ke parë ëndërr ?
- Po. Nuk më ka bërë vaki asnjherë më parë. Kam parë gjyshin në ëndërr. Ja kisha harruar krejt tiparet e fytyrës. Sepse për kaq kohë...
Një tjetër fakt real më shkundi me vërtetësi. Nuk dua t'ju a fsheh, por njëkohësisht më vjen turp t'ju a rrëfej. Nuk më kujtohej viti egzakt i vdekjes së tij. Dhe dreq o punë, nga ky fakt po kuptoja edhe pse pikërisht i kisha telefonuar asaj. Për të marë vesh egzaktsisht se kur im gjysh kishte ndërruar jetë.
- Në vitin 1996 biri im ! - foli ajo me tonin e vet sqarues dhe qortues njëkohësisht.
- Pra pothuajse një vit më mbas nga largimi im ...
Me këtë imazh u nisa për në punë. Atë ditë edhe vet nuk e di se si i kam përtypur ato dymbëdhjet orë jetë. Në mbrëmjen e datës 3 Mars në të gdhirë 4 Mars 2005, kisha një dëshirë të papërmbajtur për të pirë të gjithë detin e pijeve që kisha në shtëpi. Së pari i shkrova një mesazh mikut tim në Bukuresht, ku i rrëfehesha për këtë ëndërr-takim të çuditshëm me tim gjysh dhe më tej ABSOLUT VODKA - Dëshirë Absolute për Vet-shkatrrim !
Kisha dëshirë të digjja gjithçka këtë natë. Por siç thoshte edhe zëri i burgosur në shiritin e magnetofonit, i mikut tim ëngjëllor, Bob Dylan : "... asgjë s'kishte mbetur për të djegur " !
Asgjë s'kishte mbetur për të djegur vërtet. Kisha nevojë të flisja me shokë, të afërm e miq. Por të gjithë ishin larg. Për më tepër po flinin në atë orë në gjumin e halleve të tyre. U lëshova i dërrmuar mbi shtrat, si gladiator, në pritje të diçkaje magjike si një natë më parë. Isha i gatshëm t'i jepja një copë mish nga trupi im "bishës" së të vërtetës. Por më kot. Asgjë nuk erdhi. Jo. Duhet thënë : Asgjë nuk ndodhi.
Ripërsëritja e të njëjtave rituale disa orë më vonë në mëngjes. Alarmi i zgjimit. Pasqyra. Fytyra. Kafja. Veçse kisha etje dhe ndihesha i këputur si të kisha kapërcyer Saharanë në një natë të vetme. Më tej makina ime me fytyrë kobre tek gjarpronte rrugëve të qytetit. Puna. Orët. Refreni. Gjithçka e ndalur një moment përball kolegut tim gjashtëdhjet e pesë vjeçar, greko-amerikanit Mike Valas, i plakur në Amerik. Ndërsa i rrëfeja ëndrrën.
- Përse pikërisht unë ?! - i thoja - Prej kaq mijra kilometrash larg ! Përse unë prej kaq kohësh i ikur ?
Me fytyrë ëngjëllore buçkalaqe të dhjamur, krejt i qetë greku më tha :
- Nuk je ti, por shpirti i tij që ka ardhur e të ka gjetur këtu prej mijra kilometrash larg.
U shtanga. Megjithëse tingëllon paradoksale. Gjithmonë kisha besuar se isha unë ai që kishe depërtuar nëpërmjet shqisave njerëzore të padukshme, nga një tjetër realitet kohor në një tjetër hapsirë absurde, atje në kodrën e gështenjave dhe kisha gjetur, atje, atë, gjyshin tim. Përqafimin trupor të trupit të tij ?! Jo ! Duhet thënë shpirtin e tij. Atë shpirt që nuk fliste me fjalë por me shikim. Kishte qënë pikërisht kështu atje ... Jo. Nuk ishim në Pogradec ... Por në ëndrrën time këtu ... në Cape Cod. Dhe sipas fjalëve të Mikes gjithçka rrëzohej në hamendësimet e mia tashmë nëse isha unë ( d.m.th. shpirti im ) që kishte kapërcyer oqeanin atë natë apo ai ( shpirti i tim gjyshi ) që kishte ardhur prej kodrës së gështenjave atje dhe kishte hyrë në realitetin tim absurd të këtushëm ?!
- Mos u bëj merak. - më shkundi nga mendimet Mikja - Të shtunën do të vete në kishë dhe do të ndez një qiri në emër të tij.
- Ok, Mike, të faleminderit, efkaristo, thanks ! - thash, nuk e di përse në tre gjuhë të ndryshme me idenë idiote se nuk po më kuptonte, më i qetë shpirtërisht.
Në mbrëmje mora përgjigjen e mesazhit që i kisha dërguar një natë më parë mikut tim në Bukuresht. Ndër ngrohtësisë e të gjitha fjalëve ajo që me të vërtet do të veçoja ishte kjo frazë e tij :
"... Nuk di kur ke qenë për herë të fundit në Pogradec. Dua të ta them gjendjen me një paradoks që tingëllon pashmangshëm tepër poetik: Pogradeci jashtë kishte ndryshuar aq egër, dhe Pogradeci im qe ruajtur brenda meje aq mirë, saqë askush nuk kish vdekur gjatë mungesës sime, e askush s'do të vdiste pas ikjes sime "....email i datës 4 Mars 2005 nga A.K.
...Mëngjesi i datës 5 Mars e gjeti grykën time të njomëzuar me ajrin e detit. Një shije kripe më kishte mbetur në gurmaz nga nata e mëparshme. Nuk e di përse. Nuk e di nga vija e ku shkoja. Por më duhej të çaja thellë. Përtej asaj që pretendojmë se e njohim. Fytyrën e së cilës nuk e kemi parë kurrë. Ose gjithmonë e kemi me vete. Përditë. Pa e kuptuar.
Më dukej sikur kësaj here kisha kapërcyer i vetëm oqeanin Atlantik. I kisha shpëtuar mirazhit vertikalisht thatësor vdekjeprurës të Saharasë. Dhe lundroja i shtrirë horizontalisht mbi shtratin e ëndrrave të mia të përmbytshme si një oqean. Dhe ndieja se si vrullshëm rrëshkiste toka në shtratin e Atlantikut , nën këmbët e mia të përditshmërisë. E përditshmëria morri formën e valëve. Dhe valët morën kuptimin e kësaj dite. I vetëdijshëm. Syzgjuar. Këtu në Amerikë. Gjithçka për mua nuk do të ishte më asnjëherë si më parë...
Isha totalisht i vetëdijshëm. Kthjelltësi që flet pa folur, me shikim e jo me fjalë. Mike Valas sipas premtimit , në kishën ortodokse të St. George në 1130 Falmouth Road (Rte.28) Centerville e kishte ndezur një qiri në emër të gjyshit tim këtë ditë. Në të njëjtën kohë kur atje në Pogradecin e largët, jo në ëndërr por në realitet, stuhia e shirave të shpirtrave të ngritura nga varret, bën të përmbytet gjithçka besueshëm në pabesueshmëri.
... - Paske qënë i çuditshëm biri im ! Me të gjith këto që ndodhën dhe që më the dy ditë më parë ! O Zot i madh ! Paske qënë i çuditshëm !.....nga biseda telefonike më 7 Mars 2005 me nënën time ...
.. Për gazetën Nositi z.Artan Shkëmbi, kryebashkiaku i Pogradecit do të pronocohej: “Deri më sot, 9 Mars Bashkia ka dhënë 270 autorizime për zhvendosje varresh në fshatin Guras. Një pjesë njerëzish i kanë çuar të afërmit e tyre për t’i rivarrosur në Korçë, Tiranë apo në komunat nga kanë ardhur. Aktualisht ende punojnë 160 ushtarë, 100 forca të ndërmarrjeve publike të bashkisë si dhe punëtorë të biznesit vendas. Në normalizimin e saj ndihmuan Bashkia e Tiranës. Prefektura e Bashkisë së Korçës dhe Prefektura e Elbasanit. Policia e Pogradecit në këtë situatë po punon non stop. Kanë mbrritur në Pogradec, një grup inxhinierësh gjeologë nga Tirana. Vetëm ing. Lili Dhamo qëndroi një javë në Pogradec. Të gjithë i falënderoj"...
... Sot është mbledhja e Qeverisë, e cila do të akordojë 27 milion lekë të reja për ndalimin e rrëshqitjes së mëtejshme të dheut. Nga këto, 15 milion lekë të reja për sistemimin e varrezave të reja në fshatin Guras dhe 12 milion lekë të reja për përballimin e kostos varrim - zhvarrim. Gjithashtu vetë Bashkia Pogradec do të përdorë 12 deri 15 milion lekë të reja për të përballuar këtë situatë...
... Do të ketë një autobus (linjë e vazhdueshme) çdo ditë për të çuar njerëzit në varrezat e reja të Gurasit. Përveç familjarëve që kanë vendin e tyre në varrezat e vjetra, të gjitha funeralet e tjera do të bëhen në varrezat e Gurasit...”
... Qytetari P.Dhami na tregoi se ai së bashku me të afërmit e tij, kishin zhvarrosur me dhimbje eshtrat e motrës Tefta dhe burrit të saj, vdekur vite më parë e për t’i varrosur përsëri në një varr të përbashkët me prindërit e burrit.
... Ndërsa Pajtim Hyka na tregoi për tmerrin e bashkimit të eshtrave të vëllait të tij me ato të të vdekurve të tjerë. Sërish të dy qytetarët falënderonin Bashkinë për ndihmën e dhënë...
... - Eshtrat e gjyshit nuk kanë lëvizur se i kanë mbajtur rrënjt e gështenjës në majën e kodrës ! ....nga biseda me nënën më 14 Mars 2005.....
... Teksti i telefonatës (6 Mars 2005) që Presidenti i Republikës z .Alfred Moisiu i bëri kryebashkiakut z. Artan Shkëmbi :
“Më lejoni të shpreh keqardhjen time për pasojat e kësaj fatkeqësie natyrore që lëndoi ndjenjat e qytetarëve pogradecarë.”
Në kalendarin ortodoks e shtuna e pesë marsit, njihet si dita e të vdekurve. Ndryshe thërritet nga njerëzit edhe si e shtuna e pulave. Thuhet se pikërisht shpirtrat e të vdekurve dalin mbi sipërfaqe të tokës gjatë gjithë kësaj dite. Në fakt ishte pak e çuditëshme kur para të shtunës së pesë marsit, dëgjova se kanë lëvizur varret e Pogradecit. Ishte marrëzi të besoja koncidencën e ditës. Dhe vërtet ashtu kishte ngjarë. E gjithë sipërfaqja e tokës (parcela e varrezave) pranë Përroit të Çaprazit, kishte shkarë nga shirat dhe dëbora e atyre ditëve. Një skenë realizmi magjik, që edhe Markezi do ta kishte zili për subjektet e tij. Kisha dëgjuar për një problem të tillë diku aty nga vitet ’90. U tha atëherë se varrezat që po arrinin majën e kodrës një ditë do të rrëshqisnin. Ky do të ishte apokalips i shpejtë, sepse vetë njerëzit nën një fajësi kolektive të çmendur kishin prerë gështenjat e mbikodrës, kishin bërë vend e pa vend shtëpi banimi (që edhe ato një ditë do të rrezikonin jetët e tyre) e ç’nuk kishin bërë. Shumë ujë rrodhi që atëherë e deri më sot, për të na mbetur në derë ky shqetësim që këtë mars u bë lajm ndërkombëtar. Pogradeci dhe pogradecarët këto ditë përjetuan vërtet një ngjarje të dhimbshme. Njerëz që gjenin të afërmit e patretur nga koha, të tjerë që seleksiononin kockat e tyre dhe ndokush që kërkonte X person që për momentin s’ndodhej në varrin e tij. Ushtarë, mjete transporti, arkivole, maska, doreza, njerëz të dëshpëruar gjithandej. Dhe mbi të gjitha punonjësit e Bashkisë në krye të detyrës. Gjendjen e jashtëzakonshme e bënte më të vështirë terreni i përbaltur, shiu dhe bora. E kisha përfytyruar këtë pamje kur lexoja “Gjeneralin...” e Kadaresë, e kisha parë të projektuar në kinemanë e harruar të Pogradecit, variantin e ekranizuar të Anagnostit dhe asnjëherë s’e kisha parë drejtpërdrejt një skenë masive zhvarrimi. Ndërkohë, pas një kalvari të gjatë 9 marsi i dhuroi Pogradecit mot me diell dhe një normalitet në sistemimin e varrezave të vjetra. Dhe sigurisht një rekuiem të përgjithshëm.........Gazeta Nositi Pogradec nga I.SH.
Sot u bënë dhjet vjet që kur jam larguar nga Shqipëria, pa u kthyer qoftë edhe një herë të vetme aty dhe përngjan e gjitha kjo me ... ... ...

Cape Cod, 30 Mars 2005.

Tamburi

Dëgjimi i një tamburi atje larg në shi kishte një kohë të gjatë që po na mërziste veshët teksa zvarriteshim të lagur nëpër baltërat e jugut me qëllim kalimin e kufirit.
- Tamburi është një shenjë e keqe po qe se e tremb qetësinë e natës nën shi ! - më foli papritur me zë të ulët bashkudhëtari im prej gojës së të cilit kundërmonte erë cigare dhe konjak.
- Pse ? - e pyeta kureshtar
- Si pse ?! - m'a ktheu i çuditur dhe i nervozuar ai ndërsa në cepat e mustaqeve ju krijua një hark pikëpyetës.
- Sepse një tambur natën në shi gjithmonë ka paralajmëruar se do të kemi luftë ose ka vdekur dikush ! - vazhdoi më tej.
M'u kujtua nuk e di përse në ato çaste njëmbëdhjet prilli i vitit 1985, dita kur vdiq Enver Hoxha. Nuk kishte as shi, as baltë. Ishte një ditë e zakonshme prilli ku dielli i pranverës rrëzohej nga majat e maleve nëpër rrugët e qytetit tim të vogël, sheshet e lagjeve të varfëra ku banonim dhe luanim futboll, taracat e pallateve, kodrave në periferi ... Ngado mbretëronte ndjesia e një jete varfërisht të qetë. Veçse atë ditë çdo gjë pas lajmeve të para kishte ndalur së lëvizuri. Të gjitha objektet dhe natyra kishin marrë trajtën e lëvizjeve ritmike të një tamburi nën marsh funebër. Njerëzit e mbartnin përbrenda vetes në miniaturë këtë rritëm dhe një pjesë e tyre ecnin solemnisht nën të, të shndëruar magjikisht në tamburexhinj që rrihnin dhe godisnin me dy shkopinj të thatë lëkurën e tendosur të veglës së përmortshme.
Në ditët që pasuan si rrallë herë në historinë e këtij kombi filluan të thureshin këngë. Këngë të pafundme impulsive si për askënd tjetër thureshin aty për aty. Në atë kohë përpiqesha të zhgaravisja vargje nëpër kapakët e mi të librave shkollorë duke i mbushur mëndjen vetes se isha një poet i lindur dhe më kujtohet fare mirë se një ndër poezitë e mia të para i përkushtohej pikërisht vdekjes së udhëheqësit të madh.
Madje ndër mend më vinë ende të freskëta dy vargjet e para me të cilat fillonte poezia : " njëmbëdhjet prilli i tetëdhjet e pesës / këngën e pushoi bilbili "... Kjo datë si për një rastësi të keqe ishte e njëjtë me atë të ditëlindjes së tim vëllai ndaj edhe për sa kohë që vendi do të udhëhiqej nga të njëjtat ide që e kishte udhëhequr vetë Enver Hoxha, ishim të detyruar ashtu si bilbili me këngën e ndërprerë në gushë që ditëlindjen e tij ta shtynim për një ditë më vonë.
- Hej, kujdes ... ! - më tundi tjetri nga krahu i majtë duke më bërë të kuptoja se po ëndëroja përmbi baltë. Gjithçka ishte e përbaltur në këtë *** zone në jug. Këpucët, rrobat, çanta ime e shpinës, duart, balli dhe një pjesë e flokëve. Mënyra se si ishim mynxyrosur dhe bërë pis duke u zvarritur vjedhuarazi drejt kufirit më bënte të ndieja ndohtë nga vetja po aq sa dhe qetësisht të ndihesha zot i saj, sepse nuk kishe se ç'të humbje përveçse baltës e ndoshta edhe jetës në këtë natë shiu. E për më tepër që ishin të njëtrajtëzuara në një, dhe ky një-sh ishte trupi im.
- Ej, e humbe fare 'o i vrarë ! - më foli tjetri ndërsa në fytyrë përsëri m'u përplas ajo erë e ndyrë alkooli dhe nikotine.
Nuk i ktheva përgjigje duke u munduar t'i shmangesha sadopak atij kundërmimi të fortë që mi kishte sjell zorrët te goja.
- Për të katërmbëdhjetën herë po e kaloj kufirin sot. Ndaj mos e vra shumë mendjen 'o i vrarë. Do t'ja dalim përtej shëndoshë e mirë si kokra e mollës. - tha me të folurit e vet lab.
Nga xhepi i çantës së shpinës me dorën gjithë baltë nxori shishen e konjakut të cilën mbasi e ktheu dy herë i kënaqur ma zgjati edhe mua duke u ngërdheshur nga kënaqësia.
- Jo. Faleminderit. Nuk dua ! - thashë prerë.
- Ktheje se të bën mirë. Të jep zemër 'o mik ! - tha seriozisht.
- Nuk mundem - i thashë duke ja shtyrë tej grykën e shishes - Më vjen për të vjellë!
Përmes errësirrës së natës vura re fare pranë tiparet dhe buzëqeshjen e tij sarkastike nga fjalët e mia. Më tej ndieva atë tharmin e djersës dhe pisllëkut që e vishte nga jasht trupin e tij e cila përzihej me erën e dheut të lagur nga shiu dhe gjetheve të kalbura për rreth.
Ishim afruar shumë afër kufirit dhe dritat e zbehta të Gjirokastrës atje tej i kishim lënë shumë mbasë si një lamtumirë të fundit të një dashurie të cilën po mundoheshim të braktisnim. Sa herë që fanarët e ndonjë makine ushtarake çponin terrin e natës pranë ndonjë rruge automobilistike, shtriheshim duke u bërë rrafsh me tokën. Dhe pikërisht nga ky kontakt, rritmi i rrahjeve të zemrave tona bënte që tamburi të dëgjohej edhe më pranë. Akoma më afër. E në këto momente nuk më interesonin aspak fjalët e tij nëse ky tambur nëpër natën me shi ndillte luftë ose vdekje.
Doja vetëm që të pushonte njëherë e mirë duke na lënë të qetë në vazhdimsinë e rrugës tonë.
Nën një të tatëpjetë mbaj mend se duke u zvarritur për të mos rrëshqitur poshtë drejt një honi të thellë i ngulnim gishtat e duarve dhe majat e këpucëve sa më thellë brenda tokës së lagur duke u shtytur lartë e më lartë. Rrëshqitëm tri herë dhe u ringjitëm po tri herë në majën e tij. Teli i kufirit ishte tashmë përballë.
- Kujdes byrazer, - foli ai me zë të shuar nga lodhja dhe ankthi - kjo ishte e gjitha. Tashmë do të hidhemi përtej.
- Në rregull ! - e miratova me zërin që më dridhej nga frika dhe emocioni - Shpejt të hidhemi matanë pa na pikasur njeri.
- Mos ki frikë sa të jesh me mua ! - tha ai prerë dhe u lëshua i pari drejt klonit. E ndoqa nga pas.
Pasi e hapi me duart e dobëta dhe të shkathëta "gropën e dhelprës" si quhej në gjuhën e refugjatëve hapësira poshtë telit të kufirit, tërhoqi fortë telin e brendëshëm larg meje për të mos u prekur nga unë në momentin që po zvarritesha poshtë tij duke u hedhur matanë, e shtytur tej telin e jashtëm. Bashkimi i të dy telave nga një trup i vetëm jepte sinjal në postën më të afërt kufitare. Mbasi kapërceva të njëjtën gjë bëra edhe unë për të me telin e jashtëm ndërsa ai kapërcente dhe prekte telin e brendëshëm. Përfundimisht ja dolëm mbanë dhe me shpejtësi u zhdukëm drejt pyllit më të afërt ndërsa shkelnim myshkun e butë të zonës neutrale. Në këtë anë të përtejme të kufirit edhe natyra kishte trajta të tjera.
I bindur se tashmë ishim jashtë çdo rreziku ai propozoi të bënim një pushim të shkurtër në pyll sa për të marrë pak forca të reja e vazhduar më tej. U ulëm pranë një guri të madh të ngulur në tokë dhe ai ndezi një cigare tymin e së cilës ma lëshoi në fytyrë duke qeshur.
- Të thashë që po të jesh me mua mos ki frikë, se do t'ja dalim mbanë 'o mik !
- Po ! - thashë duke e miratuar me kokë
Zhurma e tamburit dëgjohej largë në pjesën e përtejme të kufirit me të vetmin ndryshim se rritmet ishin më të përshpejtuara se më parë.
Kureshtar ai vendosi veshin e vet në hapsirën e natës pikërisht andej nga edhe vinte zhurma. Me cigaren në buzë u ngjit sipër një guri për të parë dhe besoj se ky ishte një gabim fatal nga ana e tij. Një krisëm e vetme pushke u dëgjua duke therrur tej për tej ajrin e lagësht të natës dhe po kaq papritur pash të thyhesh në mes mbi mua si një dru i rrëndë dhe i prerë trupi i gjatë i bashkudhëtarit tim.
I tmerruar fillova të ulërij duke u përpjekur ta shtyj trupin e tij nga vetja. Nuk po kuptoja se ç'po ndodhte. Gjaku i ngrohtë i tjetrit më ishte përzier ndër duart e përbaltura dhe për herë të parë e të vetme në jetë po realizoja në memorjen time se nuk paska gjë më të pështirë se të jesh i përlyer me gjak dhe baltë në të njëjtën kohë. Instiktivisht po përpiqesha ta ktheja me fytyrë drejt vetes për të qenë i bindur nëse ishte gjallë, por ishte e kotë sepse në ballin e tij një zgavër e madhe e hapur ja kishte mbuluar fytyrën plot gjak.
Po ulërija nga tmerri, frika dhe urejtja njëkohësisht. Një "ah !" qaramane më doli nga thellësia më e thellë e shpirtit dhe tëmthat i kisha të nxehta e sytë e mbushur me lotë. Nga dridhjet e fundit mbi gjoksin e tij kuptova se çdo përpjekje ishte e kotë. Nuk e di se nga më erdhi ajo ide e çmëndur të ngjitem edhe vet në majë të gurit dhe të thërras në drejtimin e vendit prej ku duhet ta kishin qëlluar :
- E vratë more bijt e kurvave, e vratë !!!
Një goditje e dytë më fërshëlleu mbi fijet e flokëve duke më bërë instiktivisht të fluturoj nga maja e gurit drejt e mbi tokë. I shtrirë rrafsh me të në të qindat e sekondave mendova se nuk kisha një zgjidhje të dytë veçse të zhdukesha prej aty sa më parë. Ja mbylla qepallat e hapura të përgjakura të syve dhe shishen e konjakut ja lashë aty pranë. I kishte dhënë aq papritur lamtumirë kësaj jete sa dhe gllënjkën e fundit të shishes nuk kishte mundur ta pijë gjer në fund. Nuk më kujtohet gjë tjetër përveç faktit se gjatë gjithë asaj nate kam vrapuar pa mbarim si asnjëherë tjetër në jetën tim duke ikur larg e më larg nëpër pyll, gjersa agimi i mëngjesit më gjeti buzë një lumi dhe fshatit të parë grek që hasa gjatë udhës. Ishte njëmbëdhjet janar i vitit 1991. E nesërmja ishte një ditë me diell.
"Kam katër fëmijë - më kishte thënë tjetri përpara se t'i hynim kësaj rruge diku në një kafene të vogël të Gjirokastrës ndërsa po mundohesha ta bindja të më nxirte matanë për aq para sa kisha nga kursimet e mia në xhep në atë moment - Që të katër dhe gruaja e papunë presin me gojë hapur nga unë 'o mik !"
"Jam student dhe e kam braktisur shkollën - i thashë - Nuk kam para të tjera dhe dua që me këto të më nxjerrësh përtej".
"Paguaj për mua edhe një shishe konjak dhe qoftë e bërë !" - më tha serioz duke më vështruar thellë në sy...
Fakti që kishte katër fëmijë dhe i pëlqente konjaku ishin të vetmet gjëra që dija mbi jetën e këtij bashkudhëtari tim fatkeq e të panjohur.
Teksa i strukur disa orë më vonë në autobusin e linjës për në Athinë mundohesha të rikujtoja çdo detal nga nata e krimit, më ishte mëse e vështirë qartësimi i drejtimit të të shtënave. Ndodheshim jo larg zonës neutrale dhe vrasësi mund të ishte ushtar nga të dyja palët.
- Kush mund ta ketë vrarë ? - pyesja veten .
- Sidoqoftë duhet të kishte qenë një snajper i mirë i biri i kurvës ! - vazhdoja më tej i inatosur të hamendësoja më kot sepse në një natë si ajo, e për më tepër në një zonë të tillë, askush nuk do ta merrte përgjegjësinë e krimit, ashtu si edhe ndodhi.
Zhurma e tamburit ishte shuar ndër veshët e mi që pas asaj nate dhe nuk e dëgjova më kurrë më tej. I lodhur nga e gjithë kjo histori gjumi më këputi në autobus dhe veten e pashë të rizgjuar ndërsa dritat e para të Athinës filluan të më binin mbi sy.


Montreal, 1998

Dritarja e Vogël


Nga fletët e grillave të drunjta, të dritares, fije drite hynin njërapastjetrës, duke e prerë rravijëzueshëm hapsirën e dhomës, përçiktas drejt e mbi shtratin e tij. Ferku i hollë i dritës, si tehu i një brisku të mprehtë, e besdiste gërvishtshëm në fytyrë. I hapi sytë. Nuk po kujtohej, se çfarë oribe ëndërr e kishte ndjekur tembramë gjatë atyre orëve të para të agullimit. Por i vëmendëshëm në kujtesë, priste telefon nga Rafael Manuçi.
Vikat zilja. Nga ana tjetër e linjës vizgëllinë zëri i amerikanobrazilianit që e bëri të shpejtonte në shpëlarjen e pluhurit bardhosh të ndajnatës së shkuar. Sytë i kishte atëbotë çuditërisht të njomëzuar. Trëndafilizuar në ngjyrë të kuqerremtë, nga gjumi i thellë. Ndërroi teshat e djersitura. Jashtë porte ajri i tetorit i ledhatoi lëmueshëm fragmentet e murrëzuara të rrudhave më të fundme mbi ballë. Në automobil, ndezi cigaren e pashmangshme të mëngjesit. Një shije zeherore e përditshmërisë hidhtare kacadredhas u shpërnda nën gjuhë. Ndërkohë që radioja flatëronte nëpër erë muzikë FM. U drejtua në kafeshitësin e parë të udhës. Porositi dy kafefiltër me qumësht në gota të mesme plastike. I mori me vete ndërsa po nxitonte drejt vendit ku e priste miku i tij. Gjatë udhëtimit disaminutësh vuri re se mbi telat që rrethonin territorin e jashtëm të Barnastable Municipal Airport, vrunduj turmash të mëdha, jo të zakonshme, zogjsh të panumërt, mblidheshin dhe prej aty me një vetorganizim të përkryer në formë trekëndëshi gjigand, i ngjiteshin qiellit në fluturim.
Ky ishte sezoni i shtegtimeve. Përpara se të binin ngricat dhe i ftohti. Sipas fjalës së lënë Rafa po e priste tek porta e hangarit të fundit. Aty gjatë natës mbaheshin aeroplanët e vegjël dyvendësh të postës. Për të parën herë në jetën e tij do të fluturonte, duke drejtuar një aeroplan ai vet. Kjo i dukej si një (zhgj)ëndërr. Ndërkohë që tjetri e futi në hangar duke rufitur i kënaqur kafenë e ngrohtë. Aeroplani ishte aty. I ngarkuar me pakot dhe letrat postale, në pritje për nisje drejt pistës - runway nr. 24 / 06. Një kaçator i vogël dyvendësh CESSNA 402 C , prodhuar në Amerikë midis viteve 1970-'80.
- Mos e shiko ashtu. Në provincën e Kepit këta kanë mbetur. Janë ende të fortë. I përdorim për postën nëpër ishuj. - foli tjetri.
- Jemi gati për nisje ? Apo kam kohë për një tjetër cigare ? - e pyeti ai pasi e dinte që në hangar dhe në fluturim duhani ishte i ndaluar rreptësisht.
- Po Argon. Mundet ta tymoshë një atje jashtë. - foli Rafa duke treguar me gisht nga porta.
Në të vërtet emri i tij ishte Agron , por meqë amerikanobraziliani nuk e shqiptonte dotë g-në përpara r-së, si për nevojë a si për shaka, e thërriste Argon, ose argonaut. Duke e bërë kështu njësh identitetin e tij kombëtar me identitetin e rrugëtarit dhe peripecive të tij. Ishin miq të vjetër. Kishin punuar bashkë një dynjah me punë atëbotë. Shofer limuzinash. Guzhinier në restorant. Cashista në Market. Rregullonin kopshte nëpër distrikte të pasurish. Gjithandej... Gjersa Rafa e kishte gjetur rrugën e vet duke hyrë në shkollën e avjatorëve dhe pas disa vitesh fluturonte për kompanin Cape Air me aeroplanin shpërndarës të postës, rretheqark gadishullit Cape Cod. Kurse Argos kishte ngelur prej disa vitesh tek roli i shefit në të njëjtin restorant në TJ Max Shopping Plaza në qytetthin e Hyannis. I pari i lindur në SanPaulo -Brazil kishte ardhur fare i vogël në Amerikë dhe ishte shtetas amerikan. I dyti i lindur në Shqiprinë qendrore -Fier. Kishte disa vite që jetonte këtu, por ende nuk e kishte fituar shtetësinë amerikane. Braziliani, ishte një djalë i rregullt, i martuar, në përpjekje të dëshpëruara për një fëmijë. Shqiptari, endacak, njeripanjeri, pa familje, beqar i bjerrur në alkool dhe pah duhani. Nuk ishte mundësuar të merrte pjesë madje as në varimin e prindërve të tij në Shqipëri, në vitin1997, nga një shpërthim eksploziv. Rafaelit, kishte filluar t'i binte floku dhe nga miku i tij kishte mësuar në shqip fjalën Qeros. Në portugalisht qeros do të thotë Kareka. Fjalë me të cilën shqiptari qeshte se i kujtonte futbollistin golashënues brazilian të viteve nëntëdhjetë. Kaçurela, si të Karekës, përkundër, gjatonin kokën e tjetrit. Piloti ishte djalë i qetë, i hapur dhe shumë i thjeshtë. Kishte një urtësi paqësore si të Qerosit në përrallat shqiptare. Ndërsa guzhinjeri tip i mbyllur, i komplikuar dhe gjaknxehtë. U puqesh për së mbari muhabeti kur pinin birra së bashku. Fundbarku u mvishej me ndjesinë kënaqësore të t'urinuarit pizgë drejt e mbi (pas) trungjeve disavjeçarë të pemëve, në kopshtin ballas shtëpisë së Rafaelit. Ishte kënaqësi të urinoje i dehur në parzmin pemës, në limbo të errësirës, ndërsa insekte të panjohura zukatnin shkapërndarë në mesnatë...
- Gati ?!
- Po.
- Atëherë nisemi ?!
Argonauti miratoi me kokë ndërsa po përkulej të hynte nga e vetmja hyrje e aeroplanit. Një dritare fare e vogël në krah të pilotit e cila shërbente edhe si portë, edhe dalje në rast rreziku. Hapsira e kabinës ishte e ngushtë dhe monitorët e vjetër të komandimit fare pranë stolave. U lidhën me rrypat e sigurimit. Zhurma e motorit mbyti gjithçka. Runway nr. 24 / 06 filloi të shpërfaqej përballë. Ndërsa aeroplani merrte shpejtësinë e nevojshme. Pista sa vinte dhe zvogëlohej në shikim si një vijë e tejzgjatur në inlimit. Së fundi imazhi i qytetthit të Hyannis filloi të shpalosej i parë nga lart. Shtëpi kukullash të magjishme mbi qilimin e gjelbër të natyrës mbushnin vijën e bregut të Atlantikut verilindor me ndriçim të plotë e të rravijëzuar. Nga njëra anë syri rrokte natyrën fushore të gadishullit, dhe në horizont në mes të oqeanit, përfshinte konturet e largme të vendit të destinacionit të postës, ishullin Nantucket. Më në jug ndodhej ishulli i Martha's Vineyard. Të dy këta ishuj pëngjanin me një Asago, lule japoneze që do të thotë "fytyra e mëngjesit".
- Në një nga këta ishuj është i varrosur John Belushi. - foli Argon.
- Kush, ai komediani ? - pyeti Rafa.
- Po. A e di se ka qenë me origjinë Shqiptare ?! - u krenua tjetri.
- Vërtet ? Po ç'deshi këtu në lindje? Pse nuk e kanë varrosur në perëndim ? Në Los Angelos , ndërmjet yjeve në Hollywood ?!
- Ndoshta nga që ishte një yll i veçuar. Përpara se të vdiste nga droga, kishte pas blerë një shtëpi këtu në pjesën lindore të kontinentit, ku edhe i pëlqente së tepërmi të shplodhesh me miqtë dhe familjen e tij. Siduket Zoti i gatiti gjërat në atë farë mënyre, që edhe prej botës së përtejme në vështrim të kishte gjeografikisht lindjen; vendlindjen e origjinës; prej ku prindërit e tij kishin ardhur këtu; për t'i dhuruar Amerikës njërin nga yjet e komedisë. Jeta dhe kariera e tij e shkurtër përngjan me një fabul që vallahi nuk e din si ta marrësh me shaka apo me tragjizëm. Belushi i përngjan një meteoriti të shndërritshëm; i cili aq shpejt shkëlqeu; dhe po aq papritur u vidhis në oqeanin e pafund; përfund ... - rrëfente shqiptari me shikimin e zhytur tej gllazurueshëm në hapsirë.
-Ok. Tashmë kemi kapur lartësinë e duhur - foli Rafa - në këtë nivel mundet t'a lë aeroplanin në dorën tënde.
Emocione. Nga krahu i vet i majtë piloti gradualisht ja lëshoi komandën tjetrit në të djathtë. Argos pushtoi gjysëmtimonin fërgëllonjës dhe me shikim të përqendruar drejt filloi të ndiej vibrimet bërbëlitëse të ajrit mbi mjetin e fluturimit i cili ishte tashmë pjesë e duarve të tij. Boshti i tërhequr drejt vetes - përposhtë - e sillte hundën e aeroplanit me vështrim drejt oqeanit. Kështu humbte lartësi. Largë vetes - përlartë - ngrihej përpjetë. Kthimet majtasdjathtas e - përmbysnin - vështrimin, duke i ndëruar vendin pamjeve të hapsirave ujore / qiellore, në qielloroujore. Pamja horizontale, në sekondë, mund të bëhej pingulare.
- Si të duket ? - pyeti
- Je shumë mirë, veç mos humb lartësi. Mbaje konstant drejtimin manovrues të timonit. Mundohu majtasdjathtas të balancosh forcën e erës. Ashtu. Bukur. Mbaje aty. Je mirë. Me të vërtet shumë mirë. Kur kam marrë shokë të tjerë në udhëtim kanë qënë shumë të emocionuar. Ti ke diçka misterioze Argon. Vështrim zogtar - tha tjetri duke qeshur me shaka - Nuk e di, por ke një përqendrim profesionisti në timon. A thua se ke lindur për udhëtim? Vetëm se je pak nervoz. Qetësou. Merre shtruar. Merre si një fabul që nuk din si ta marrësh, tragjikisht apo me shaka...
Fjalët e mikut të vet e qetësuan shqiptarin dhe për një moment ndërsa nuk flisnin i zhytur në vorbullmendime e ndjeu veten edhe më të sigurt në drejtimin e kaçatorit të vogël që tashmë i dukej qesharak dhe i manovrueshëm për së mbari.
Po mundohej të sillte nëpërmend fragmentet e thyera të ëndrës që e kishte ndjekur ndajnatës gjer në mëngjes. Por më kotë. Gjithçka ishte e fragmentarizuar si një sergjen japonez i thyer, i porcelantë :

Një vajzë e porsarritur e veshur me këmishënatë të bardhë gjer në fund të këmbëve të zbathura kishte ardhur dhe e kishte gjetur në restorant ku po priste qepë. Qepë të bardha. Tehu i thikës së madhe të guzhinës pasqyronte imazhin e saj ndër sytë tij. Duke mos e patur vëmendjen aty e preu gishtin e
vet tregues dhe gjaku i spërkati qepët. Filloi t'i digjte. Por nuk kishte kohë të merrej me gishtin sepse u vu në ndjekje, me gishtin e kuqëzuar drejtuar drejt vajzës, e cila filloi të vraponte në sallën e ngrënies midis klientëve. Jashtë në rrugë, turmat e njerëzve prisnin në semafor të kaptonin lumin e automobilëve mbështjellë me mjergullën e gazrave në trafikun e çmendur. Vajza, u hodh në atë lum lëvizës shpirtrash të automatizuar, si erë, duke lënë pas pluhirin e bardhë dystuar me këmishën e natës. Ajo u ndal në një pemë të lashtë, në një nga trotuaret përballë ndërtesave urbane. Një pemë e çuditshme sfidante në mesin e qytetrimit. Një pemë që të kujtonte brigjet e ashpra bregdetare të vendit të tij qarkuar nga male. Në degët e pemës kishte mbetur e nderur këmishnata e bardhë e saj, dhe thika e tij e guzhinës. Një thikë e mprehtë e posaçme, për prerje qepësh. Si edhe armë. Armë lufte të lidhura kukurec me organe të brendëshme njeriu. Me shikim të ngulur drejt saj, e ndjente që për shkak të dyndjes së automobilave nuk do e arrinte. I ngujuar në semafor po vërente nga afër se bashkkalimtarët bri tij, mbanin në gojë monedha të arta, shtërnguar midis dhëmbëve të zverdhur. Shikimin e kishin të përqendruar të gjithë pa përjashtim te drita jeshile në krahun tjetër të udhës. Vajza u terratis ndërkohë. Ndërmjet kohës së nderë u shndërrua në pemë krahëhapur. Kurse ai filloi supembledhur të qajë me sy të gjelbëruar, jeshil, si drita që të lejon kalimin e semaforit. Nuk ishte i sigurt nëse sytë e kapsitur po i lotonin nga efekti i qepës, apo grishja e mugëlluar e së vërtetës.

Kur ishte ngritur filljavetëm nga gjumi i mëngjesit, sytë i gjeti çuditërisht me flotilje lotësh profan.
Vizioni i ëndërrpemës së degëzuar në ndajnatë, çeli në konturet e ditës, " fytyrën mëngjesore" të ishullit Nantucke, që u shfaq tash përballë.
- Kujdes shpejtësinë. - u dëgjua zëri i Rafaelit - Duhet ta mbashë fiks 27 NM (nautical miles) dhe jo më poshtë.
- Ok. - u përmend tjetri.
- Lëshoma mua tashti se duhet të përgatitemi për ulje. - tha piloti i vendosur dhe mori drejtimin e kaçatorit ndër duar.
Rafa e ktheu aeroplanin drejt veriperëndimit duke kaptuar faqen lindore të ishullit, dhe filloi nga pak të reduktojë lartësinë. Për të zbritur në Nantucke Memorial Airport drejt runway nr. 15 / 33 për dorzimin e postës në hangarët e destinuar. Airoporti dikur kishte qenë baza më funksionale Amerikane gjatë Luftës së Dytë Botërore, prej ku aeroplanë bombardues ushtarak ngriheshin për të kontrolluar Atlantikun. Kureshtar argonauti e pyeti mikun e vet se kjo i dukeshe shumë absurde sepse ishulli ishte krejt i hapur dhe aspak malor. Jo i volitshëm sipas tij për motive ushtarake.
- Ballkani juglindor ka male më të volitshëm në bregdet. - tha ai.
- Mos u bëj budalla. - i shpjegoi piloti me vështrimin e kthyer drejt tij - Gjithçka është ndërtuar mrekullisht në këtë vend. Një programim i mirfilltë profesional. Duke mos i shpëtuar asnjëlloj llogjike detare të ndërtimit. Aeroporti është nën nivelin e detit dhe gjatë pothuajse gjithë kohës është i mbuluar nga mjergulla. Kështu që s'ka nevoj fare për male. Aeroplanë të lehtë ulen, ngrihen, dhe gjejnë strehë lehtësisht këtu, pa u vënë re nga askund në hapsirë. Veçse kur i sheh papritur mbi krye çuditesh dhe thua : "po ky nga mbiu këtu"...
- Hej... kuujdeees... kujdes ! - ulëriu Agroni.
- Oh meu Deus ! - klithi Rafaeli në portugalisht.
Një tufë ekstremisht e madhe rosash të egra feksën ngjitshëm, aksidentalisht si një ushtri kamikazësh, faqesheshtë në dritaret ballore të aeroplanit. Nëpër elikat e krahëve, pupla dhe stërkala gjaku u përplasën në dritaren e djathtë të pelloargonautit gjë e cila e detyroi të thërriste edhe më i tmerruar nga më parë. Ndërkohë Rafaeli krejt i hutuar po mundohej të stabilizonte ekuilibrin e humbur, por nuk pati kohën e duhur, sepse ishte në zbritje, shumë afër zhdavaritjes tokësore. Elikat u bllokuan të dyja, dhe gati-gati një gjysëm milje afër bregut, fluturuan me motorë të fikur nën ndikimin e erës, përgjersa gjithçka nga puthja e parë e vrullshme me oqeanin, u mbush me ujë. Ujë. Ujë i kripur. Rafa po kërkonte ndihmë në radio. I fundit imazh që shqiptarit do t'i fiksohej në memorje, ishte kontakti me ujin e oqeanit. Xhami i lëbyrtë i aeroplanit, prej të cilit sa vinte dhe fundosej një botë e tërë, nën flluska vibrante të harlisura ajri, që ngjiteshin në sipërfaqen dehëse të shkumbëzuar të gotës së birrës, nën momentet e pezullta kur sodiste ...

... Vajzën me këmishën e bardhëmtë të natës. Tashmë, përpara syve të tij, çapiteshin përçiktas damarë të prerë. Damarë trupor. Damarë nëntokësor. Damarë ujor. Damarë qiellor. Thjesht damarë. Damarët e saj, dhe jo gishti i tij tregues që përftonte gjak nën damarë; Gjaku, që i buronte çurg, si këngët e dasmave dhe funeraleve të tempullit të origjinave. Që ishin: Ajo. Ajo, që i lutej bajagisht me fjalët :
"... Priji, priji edhe Ti, që të jesh i Lirë".
ILirëTëJesh/TiPrijiFjalëtBajagi/LutjuAsajQë ështëAjo/Origjina E Tempujve Të FuneraleveDheDasmave/KëngëtÇurgBuroninNgaGjaku I GishtitTëTij/IshinDamarëtÇapitjeTëPreraPërparaSyveJeshil/DamarëThjeshtQiellorUjor
NëntokësorTrupor/TashmëE Natës E BardhëmtaKëmishë E ëndrrës/ Me Vaj-zën ngu-Ju bre-Nda 'saj.

Rafaeli, më tepër se një ëngjëll shpëtimtar, ishte një pilot i zoti. E kishte zbërthyer rrypin e sigurimit, e kishte shqyer dritaren e vogël në krahun e majtë, e shkëputi rrypin e tjetrit, dhe duke e tërhequr nga kaçurelat e tij të dendura në të miliontën pjesë të sekondës grafullueshëm kishte qeshur nga mendimi se po të kishte ndodhur e kundërta dhe ai të kishte humbur ndjenja, atëherë shqiptari nuk do të kishte ku ta tërhiqte në atë kokën e tij tullace rafaeliane. Kjo e qeshur i dha shpresë mendërisht, megjithëse fizikisht i kushtoi një bulëz oksigjeni nga goja. Një bulëz e vetme, brenda së cilës gjallonte galopueshëm jeta. Në sipërfaqe gati sa nuk i luajti zemra nga vendi për shkak të të ftohtit. Nuk ngopej me frymë. Forcat e ndihmës speciale në pak minuta ishin aty dhe në kohë rekord në ambulancë i mbështjell me batanije vuri re syrin gjysëm të hapur të mikut të vet, teksa embrionisht vinte në dritën e plotë të shikimit.
- Hej Argon. Argonaut. Folë miku im. Hape syrin, jetgjati im. Kësaj here qëlluam me fat. It is your portion under the sun, my brother ! Kur të behesh mirë do pimë birra përsëri së bashku. Argon mos humb...
Gazetarët e medias vejevinin. Blic fotografik feksnin atypëraty. Sirena policie hukasnin përrreth. Ekspertë të Cape Air. Pyetjepërgjigje hetuese. Një kafe e ngrohtë. Së fundi heroi i ditës Rafael Manuçi i përdëllyer kthehet në shtëpi. Nuk dëshiron asgjë tjetër veçse të shpëlajë kujtimin e kësaj historie të papritur. Të bjerë në krahët paqeruajtës të gruas së tij. Muzgu kishte rrënë ndërsa shtyu fort portën nr 2 të shtëpisë në Hialeah Av. West Yarmouth. Heshtje. Mugëtirë. Askush nuk përgjigjet. Ajo nuk është aty. Mbi krevatin e dhomës së gjumit gjen dygisht letër :

I dashur "ëngjëlli" im Rafael. Jam e detyruar të iki. Jo ngaqë të urrej. Përkundrazi. Nuk mundem të vazhdoj më kështu. Ti e di edhe vet se pa një fëmijë jeta nuk ka kuptim. Ndaj edhe po zhdukem nga jeta jote papritur. Padashur të të lëndoj në plagën tënde sterile. Besoj se e kishe kuptuar se në ç'situatë
jetonim ? Fjalët dhe zënkat e tepërta pa rrugzgjidhje nuk kanë më kuptim. Unë të uroj një fat të mbarë në "flatërimin" tënd, rrugëve që ke për të përshkuar. Zgjidh një grua më të mirë dhe bëje bashkshorte të shortit tënd. Paqe dhe mbarësi.
Heather

- Oh meu Deus ! Përse ? Si mundet ajo të m'ë bëjë diçka të tillë... - ishin fjalët e fundit të asaj dite.
Brinjëthyer, ju kujtua për një çast, krejt pa lidhje, tragjikomedia e quajtur : "John Belushi" , dhe shkëlqimi i kllountë i dritave në Hollywood... E qeshura melodramatike amatoreske e vendlindjes, ndër telenovelat braziliane... Mandej miku i vet argonauti... Dhe vendi i tij i çuditshëm peligrin... U përpoq në mënyrë delirante të drejtshqiptonte emrin e tij :

ggg-ë(h)...+ rrr-ë(h)...= ag...ron. Agron! Agron?! Agron.

Bashktingëlloret i mblidheshin thërmueshëm si kokriza rrëre në grykën eremite. Ndaj si për nevojë shkrifëruese e hapi frigoriferin për të pirë diçka. Si duket, ndihej nevoja e shiut në atë shkretëtirë efemere përvëlonjëse plot makth. Për të shpëlarë rrokëzimin dunatik gjuhësor brenda tij, kishte nevoj për bulëzat e birrës për ta nxjerë lart drejtshqiptimin... Rjedhoja llogjike e zhurmës pasuese, të shpinte drejt hapjes së një birre të ftohtë. E flaku kaçolen në dysheme. I mbylli të gjitha thirjet telefonike. Zagushia dhe heshtja u bënë palë mbi trupin e tij të zhveshur. Lakuriq, u zhyt i kruspullosur mbi karrigen e guzhinës. Bash prej dritares së vogël të atyshme, filloi soditjen ngulmuese, plot etje, të natës dhe shiut, që binin ngadalë mbi degët e pemës kryelartë, në kopështin përballë shtëpisë.

Cape Cod, tetor 2005

Rruga e Qumështit


- Tregim -



...fëmijë mes muzgut
që aq pa zor janë pranë dheut
dhe Secili i fortë
rend të kridhet në gjumin e tij
më i sigurt se kurrë
të kridhet në ringjallje.
Rudian Zekthi


Sapo u ktheva nga shkolla në mesditë. Në korridor ndër të parat gjëra që më zuri syri ishte bidoni i boshatisur tri kilësh i qumështit. Më priste për t'u rimbushur. Kjo do të thotë : përpara se të filloja gjithçka, të studioja matematikën në të cilën kisha provim ditën e nesërme, do të më duhej të shkoja në fshat së pari, për të blerë qumësht. Kishte disa muaj që fshatarëve, ish-reforma e Ramiz Alias u kishte dhënë të drejtën për të mbajtur një lopë në shtëpi. Ndaj çdo dy-tri ditë shkoja në një fshat aty ngjitur me qytetin, tek një familje që na lidhnin veçse lidhje të ngushta ... qumështore.
Historia e radhëve të gjata nëpër qytete ishte drejt fundit. Ndërmarrjet shtetërore ushqimore duke shkuar drejt falimentimit, nuk i plotësonin më kërkesat e qytetarëve. Kështu me bidonin e lidhur në timonin e biçikletës, përshkoja qytetin mes për mes. Nëpër rrugë periferike u drejtohesha fushave të djerra, gjersa mbërrija në fshatin Dyshnik, ku blija qumështin e freskët të fshatarëve. Zaten, kisha kohë që e bëja këtë gjë. Kisha kaluar gjysmën e fëmijërisë time nëpër rradhërat, sepse im vëlla i martuar kishte një vajzë të vogël. Më takonte mua si shkollar, dhe i pa punë, që të kryeja këtë detyrë kundrejt familjes dhe mbesës sime që e doja aq shumë. Si më i vogli i shtëpisë, bidoni i qumështit ishte pjesa e pandarë e ditëve të mia. Isha një rob. Ushtar i tij. Dhe ai ishte misioni im. I dija të gjitha rrugët më të shkurtra për të mbërritur atje. Por sot më duhej të nxitoja për arsye të forta. Së pari e gjithë familja kishte shkuar në maternitet ku priste lindjen e fëmijës së dytë të tim vëllai. Dhe ngaqë kishte rrënë shumë shi dhe pritej nga çasti në çast t'ja rifillonte përsëri, doja që të mbaroja punë sa më shpejt. Për më tepër ai provim i mallkuar i matematikës...
Në hyrje të Dyshnikut pikat e para të trëmbura të shiut rifilluan. Gjysmë i lagur u futa nën strehën e portës ku në plevicën kashtore bri së cilës, një lopë e madhe me cica të fryra, qendronte në oborin e shtëpisë. Tek-tuk, njady pula qafërrjepura hidheshin mbi gardhe me kakarritje rraskapitëse për t'u futur nën strehë.
- Mirë se erdhe more djalë, qenke lagur nga shiu. Eja brenda të marrësh një të tharë. - më ftoi zonja e shtëpisë një amvisë cicëmadhe.
- Jo zonja Sheqere. - thashë me droje - Dua të kthehem pa më zënë rrebeshi.
Sheqerja (kështu e quajnë), gruaja me mollëzat e faqeve si një qepë e kuqe Korçe, më tërhoqi brenda dhe filloi të mbushte bidonin me qumësht nga kusia e zezë e madhe nga ku sapo e kishte vluar. Asnjëherë nuk e kisha numëruar ekzaktësisht kontigjentin e madh të fëmijëve të saj të cilët hynin e dilnin nga të gjitha vrimat e gardheve të shtëpisë duke e bërë gjithnjë lëmsh numërimin tim. Kështu që isha i bindur që ajo amvisë kishte ushqyer me ato gjinjtë e saj madhor legjendar, posht të cilëve ndihesha si liliput, një ushtri me kalamaj. Asnjëherë nuk kisha në kokë një numër ekzakt të fëmijëve të saj. Dukej sikur mbante amësinë e gjith fshatit. Njëri prej tyre një sybardhë, që i lëpinte shpesh qurret me gjuhë, sa herë që vija nuk i'a shkulte sytë biçikletës sime. Më kishte thënë madje se kur të rritej do të blinte një të tillë. Shpesh në kohë të thata ja lija ndonjë xhiro dyrrotëshen aty tek qendra e fshatit, përkarshi zyrave të mbyllura të kryesisë. Me mburrje sybardhi nga krenaria për ta parë shokët e vet, i hiqte duart nga timoni dhe lëshonte thirrje harreje nëpër qiellin e hasdisur. Sa herë që më shihte, ndërsa vija për qumësht, ndihej i lumturuar dhe nuk më shqitej. Por, sot nuk e pashë rreth e qarkë. Ishte i sëmurë. I platitur në shtrat çamarroku digjej nën temperaturë. E pashë nga porta gjysmë e hapur e guzhinës të mbështjellë me një batanije ngjyrë bërsi me cepa të grrisur. Ia bëra me dorë. Instiktivisht bëri të ngrihej por u step një moment. Brenda syve bardhosh rregëtinin thëngjij të padukshme përvëlonjës.
Si e vendosa, se duhej të shkoja, i dhashë përshëndetjet e mia Sheqeres dhe fëmijëve të saj. Menjëherë rrëmbeva timonin e biçikletës në krahun e djathtë të së cilit e lidha fortë bidonin e mbushur. Shkrepëtima friksuese përshkonin qiellin duke zbritur horizonteve të arave djerrë. Pas tyre, bubullinte me aq forcë sa me timonin e salduar fortë ndër duar, turravrapthi u lëshova drejt rrugës plot baltë, ujë dhe gurë, që lidhte Dyshnikun me rrugën ndërqytetare. Ishin gati tri kilometra për të përshkuar gjersa të mbërrija në asfalt. Timoni më dridhej ndër duar dhe rrotat rrëshqisnin nëpër baltë. Pedaloja në krahun e djathtë, bri së cilës rridhte një kanal, Gushtova, një përrua që vinte shpesh në kohë shtërngate dhe përmbyste arat buzë fshatit dhe rrugën e vetme lidhëse. Ballin e kisha të lagur nga stërkalat e shiut që më përplasej plot ngulm mbi fytyrë si pikçuditëse të panumërta. Duart më dridheshin së bashku me bubullimat zullumqare që përshkonin hapsirën e dëgjimit, duke ardhur prej së largu drejt e mbi veshët e mi, mbi biçikletë. Anasjelltas, zhurmat shpërndaheshin prej veshëve të mi, turravrapthi drejt arave ku nuk shihje shpirt njeriu. Ndërsa një zjarrvetëtimë, si një shpatë vringullonjëse verbëtare, u lëshua prej qiellit mu përpara meje. E kuptova se ideja për tu rikthyer me aq ngut kishte qenë e gabuar dhe jo e matur mirë nga ana ime. Duhet të kisha dëgjuar fjalët e Sheqeres dhe të tjerëve, por nga ana tjetër në vetvete ushqeja disiplinë ushtari. Isha i vetdijshëm për detyrën që më takonte. Zaten, se mos dija të bëja më mirë diçka tjetër. Rradhët e stërgjatura të qumshtit kishin edukuar brenda meje kokderrllëkun e goditjes së murit me kokë. Në ditë të mira dhe të këqija. Për më tepër në këtë ditën e sotme. Një krijesë e re po vinte në familjen tonë. E për më tepër, për shkak të atij provimi të matematikës, që m'a mbyste përllogaritjen kohore të mbasdites. Akoma më tej, në këtë kohë kur ky përrua i mallkuar kishte dalë prej shtrati, dhe rruga, kanali, fusha, ishin bërë njësh, njëtrajtëzuar në sipërfaqe ujore të përbaltëshme.
Isha gati në mezin e udhës, kur duke mos dalluar më, se ku ishte rruga dhe kanali, kuptova se rrota e parë po më tradhëtonte duke më drejtuar rrëshqitshëm drejt përroit. Ndjeva rrjedhën e fortë të ujit në gjoks. Paniku erdhi së bashku me mornicat në trupin e lagur. Por ajo që më habiste ishte dora ime e pabindur ndaj instikteve që vazhdonte e çmendur të mbante të shtërnguar timonin së bashku me bidonin e qumështit, ndërkohë që biçikleta më kishte ikur nga kontrolli dhe drejt rrjedhës shtyhej më poshtë, e më tej, në humbëtirë. Dora e majtë, si një sfurk përmbledhës e kontrollbërës i kishte ngulur gishtat thellë mureve të kanalit drejt rrugës, ndërsa e djathta kokëforte nuk lëshonte për asnjë moment atë çka mbante të shtërnguar për jetë a vdekje.
- Oh përrua i mallkuar. Ta dhjefsha shtratin ! - Ishin të parat fjalë që më dolën nga shpirti në formë kuje, e më tej "kuja" u shndërrua në "klithje" :
- Oh Zot i madh. Ndihmë, ndihmë !
Ndieja këmbët që më rrëshqisnin vend e pa vend duke mos krijuar bazamentin e nevojshëm për t'u ringritur. Po ndieja se e kisha davanë e humbur dhe rryma po më gllabëronte në gjirin e vet. Por duart nuk pushonin së kryeri punën e tyre. Gjersa një ... sfurk... ; Një sfurk u zgjat përpara meje. Nuk ishte dora ime e majtë e shndëruar në sfurk. Por një sfurk i vërtetë. Oh Zot i madh ! Një sfurk përballë gjoksit tim dhe fjalët e tjetrit nga rruga me çizmet plastike të zhytura në ujë, mu në buzë të përroit, teksa më thërriste prej nga lart :
- Jepi djalo. Kapu fort biro !
Zëri i tjetrit i zbritur si prej Kashtës së Kumtrit ishte i magjishëm. I kapur me dorën e majtë pas sfurkut dhe zërit shpresdhënës, ngrihesha lart e më lart ndërkohë që dora e djathtë nuk lëshonte për asnjë moment timonin.
- Lëshoje biçikletën more djalë. Lere dreqin të shkojë në esfel ! - Dëgjohej zëri i lodhur i fshatarit teksa hungërinte plot dert me të gjitha forcat e tij për të më ringritur.
- Jo. Nuk e lëshoj xhaxho. Kam qumështin aty.
- Lere more qumështin e shpëto kokën ! - gati ulëriu tjetri duke turfulluar nën shi.
Por ishte e kotë. Si të kishte qenë pjesë e pandarë e imja, biçikleta dhe bidoni, të përlyer me baltë, dolën në sipërfaqe buzë rrugës së bashku me mua.
Duke u përndritur në të qeshura dhe mornica, e përqafova plakun i cili më ndihmoi duke më hedhur mbi qerren e vet, me të cilën dolëm gjer në rrugën e asfaltuar. Më tej duke u dridhur nga trupi i lagur dhe nga gëzimi, pedalova dhe u gjenda në rrethina të qytetit, ku shiu kishte pushuar dhe një ajër i lagësht e kishte mbështjellë mbasditen gjer në muret e pallatit tim.
E lëshova bidonin në dyshemenë e korridorit. Nga brenda dhomës zëri i të tjerëve më pushtoi sakaq :
- Po ç'u bëre, more djalë se na bëre merak ! Nusja lindi çupë sotë ! - ishte zëri i nënës.
- U bëmë me çupë përsëri vëllaçko! - ishte zëri i tim vëllai.
- Una kam ni kukul. Motla, motttra ime e vogël - ishte zëri fëminor i mbeskës sime që kishte filluar t'i thurte aq bukur, vështirësisht, fjalitë e shqipes. Më tej të gjithë të hutuar, shqetësuar njëzëri thërritën : "ç'ka ngjarë" !?
- Asgjë. - thashë me zë të qetë - Rrëshqita në një pellg me ujë kur po vija. Por jam mirë. Mos u bëni merak.
Pa u ndier dhe pa rënë në sy, u drejtova drejt banjos për të shpëlarë biçikletën dhe bidonin e përlyer nga jashtë me baltë. I futa thellë në koshin e rrobave të palara veshjet e mia të lagura. I fsheha këpucët posht raftit. Dhe fillova të shpëlahem. Në dush, symbyllurazi, m'u fanit fytyra e plakut mjekërbardhë.
... ... ... ....
Disa orë më vonë i vetëm, me matematikën e hapur ndër duar, ndërsa rrufisja një filxhan të ngrohtë çaj mali, mbi porcelanin e bardhë të kapur ndër gishtat që më përvëlonin, pasqyrohej vagullueshëm, dritarja e zhveshur e dhomës time me qiellin e hapur të pas furtunës që shkoi. Si një kupolë gjigande hapsira me yjet mbi krye rravijëzonte atje përtej, larg nesh, galaktikat e së panjohurës që më godisnin mbi ballë jo më si pikçuditëse-shiu, por si pikëpyetje-drite drejt unit tim të përbaltur tokësor metafizik. Aq sa faqet më paloseshin në mendje, me shpejtësinë e dritës, duke kthyer kokëposht gjith sistemin tim rendor kohorodiellor.
... ... ...
I sapo lindur, sikurse në këtë kohë, në maj, ardhja ime në këtë botë, ndërsa isha një foshnjë tre muajshe, kishte përkuar matematkeqsisht me ikjen e tim eti që e kishte humbur jetën në një aksident fatal përgjatë muajit gusht. Që prej asaj kohe, nga dhimbja, nënës sime i ishte prerë qumështi.
... ...
Emri i fshatit Dyshnik shpërbëhej numerikisht në 2shnik duke prodhuar kështu matematikisht toponimin e dyzimit tim të fatëzuar nën vorbullën e përroit Gushtova i cili si një merimangë gjigande mundet të më kishte mbështjellë nën pëlhurën e vet makabre, duke më gushtëzuar, :-( muruar-murëzuar-murgëzuar-gushtëzuar...
...
Kishte qënë e thënë ngjarja e kësaj dite apo ishte thjesht rastësi kjo nuk më interesonte aspak, përgjerisa e kisha sjellë qumështin e sheqertë në shtëpi.
.
Sot më 25 maj 1991 kishte ardhur një filiz i ri në familjen time. Një vajzë që do të merrte më vonë emrin e gjyshes së saj - nënës sime.
- I'a fsheva rrëfenjën në fjalë njerëzve të mi dhe nuk e di përse(?), po ua rrëfej juve. Ju kujtohet vështrimi i sybardhit që digjej atje në fshat nën temperaturë ?
- Si ? - Ju sapo e pohoni të heshtur duke tundur kokën ndërsa më pyesni - E pastaj?...
- Oh, po. E pastaj ? Nuk di ç'të them. Fundi i fundit, që të jem i sinqertë, nuk kuptoj më tepër për t'ju dhënë shpjegime. Shpesh më vjen keq për veten që jam duke e goditur me kokë murin e së panjohurës. Dhe murit nuk i bihet me kokë. Por ku i dihet, ndoshta një ditë mundet të shfaqet ndonjë rreze e kuptimshme përtej tij, dhe Ju njëherësh keni për ta miratuar së bashku me mua idenë, se ekziston gjithmonë jo pa vend shprehja "ndoshta një ditë" ...

Ndoshta. Ka për të qënë ndonjë e tillë, ditë e ngjashme edhe për Ju, përgjatë udhëtimit që domosdoshmërisht kalon këndej ... nga Rruga e Qumështit.

Baraka e kopshtit të mollëve

Në mëgjesin e ditës së sotme nuk e di përse në mëndje më ishin ngulitur vargje nga blloku intim i një poeti të ri të panjohur. Në to me fjalë fare të thjeshta poeti thoshte: Për dashurinë që lind ëngjëjt / Me krahët e bardhë pupëlor / Për ëngjëjt që zbresin mbi ëndrrat / E këtij realiteti të vështirë tokësor.
E meqënëse flitej për ëngjëjt, dhe besimi fetar kishte qenë për shumë kohë i ndaluar tek ne, e kisha mbajtur gjithmon përbrenda vetes këtë poezi si diçka të vyer. Ndënë dritën e parë të mëngjesit i kisha kaluar nëpërmendje në shtrat, gjysëmfjetur e gjysëmsyzgjuar, të katër vargjet në fjalë. U ngrita. Pas kaq ditësh punë intensive përmes skicash të panumërta dhe përllogaritjesh marramendëse së fundi i'a kisha dalë mbanë me sukses. Eprorët e mi ishin të kënaqur nga puna ime si projektues në zyrat e urbanistikës së qytetit ku punoj si arkitekt. Kam emër dhe mbiemër fare të thjeshtë. Quhem Arben Pëllumbi. Shkurt Ben. Ose "Beni arkitekti" si më thërret edhe shoqëria. Të gjithë më njohin dhe më respektojnë. Për më tepër nga pozita ime. Vargjet, si dhe prezantimin tim, po ju'a rrëfej ndërsa në tiganin e vendosur mbi pllakën elektrike po fërgoj vezët e mëngjesit. Natyrë e qetë dhe aromë gjalpi të skuqur. Me brek dhe këmbët e zbathura të futura në pantofla.
- Mos kujtoni se kam kohë të ha mëngjes për çdo ditë?
- Jooo.
Gjatë javës ngrihem shpejt për në punë dhe nuk kam kohë për asgjë. As për të menduar. Të dielave ndiej një kënaqësi të brendëshme ndërsa gjumi shqitet vonë nga qepallat e syve dhe mundësohem të përgatis vetë mëngjesin. Për më tepër më shijon shija e bukës së thekur teksa filloj me koren e saj të ngjyej të verdhën e vezës direkt nga tigani ku është fërguar. Hëngra me oreks. Ndërsa dëgjoja emisionet e së dielës në kanalin e parë të RadioTiranës. Kjo atmosferë më pëlqen. Mbarova së ngrëni, u rrojta me fytyrën e gozhduar një copë herë mbi pasqyrën e banjos, më tej në pllakën elektrike vendosa xhezven e kafesë, aroma e së cilës, më hap sytë.
Krevatin e lashë rrëmuj. Tavolinën e bukës po ashtu . E gjith dhoma notonte në një rrëmuj të pandreqshme. Kjo për të vetmen arsye se nuk më pëlqen të vë dorë për të prekur asgjë të dielave , dua t'a kem tërësisht timen ditën e pushimit. Jam i lodhur nga kjo vetmi, që e ka shndërruar çdo objekt të shtëpis në një pozicion të parregullt në raport me gjithshka. Miqt e mi kanë të drejtë kur më thonë se në jetën që bëj më mungon "arkitektura e shpirtit".
Po qesh me fjalët e tyre që më vinë nëpërmëndje sepse m'i thonë faktikisht nga që jam projektuesi më i mirë që ka qyteti. Qytet të cilin sot e shihja përmes dritares së guzhinës të lagur nën shi, ndërsa rufisja kafenë e mengjesit nën tymin e cigares. Qielli kishte pësuar një çarje të lehtë nga perëndimi. E kaltra qiellore përzihej brutalisht me penelata të rrëndarreshngjyrëgri. Kishte rrënë shi gjatë natës së shkuar dhe rrugët ishin të lagura tek-tuk me ndonjë kalimtar të nxituar nga një shi i dytë që mund t'ja fillonte nga çasti në çast.
Jo rrallëherë kam qënë i ndodhur përballë faktit se ç'duhej të bëja gjatë ditës sime të pushimit? Sepse bëhet fjalë për një qytet të vogël në jetën e të cilit nuk të ngelet gjë e madhe për të bërë veçse të tymosësh cigare të panumërta. Kjo mikroklimë e lagësht më ishte e domosdoshme për të lagështuar pak ajrin e mushkrive të mia të burgosura për ditë me radhë në mes letrash projektimi.
Për të thyer pikën e ngujimit më lindi ideja të bëja një shëtitje përjashta me biçikletë. U vesha dhe dola. Pedaloja në rrugët perëndimore të qytetit i cili vazhdonte ende të qëndronte gjysëm i përgjumur. Ndihesha i gëzuar. Ajri i lagësht, i mrekullushëm. Brenda trupit një zjarr i brendshëm ndizej me forcë. Ndieja erën vjeshtore të liqenit teksa lëkundte mëngët e pulovrës time të leshtë.Mendimet më kishin kaptuar të gjithin njësoj si ekrani i madh i të vetmes kinema të qytetit, ku shihja në retrospektiv një pjesë të mirë të ditëve të mia. Dorën e rrudhur të tim gjyshi, teksa më lëmonte flokët, duke më thënë: njerëzit kur e duan shumë njëri-tjetrin janë njësoj si ëngjëjt biri im. Nuk ka forcë që t'i ndajë as në qiell dhe as në tokë. Edhe toka, dhe qielli, bëhen një kur dy njerës duhen. Nuk e di përse m'i përsëriste kaq shpesh këto fjalë. Ndoshta nga fakti që mund të kishte përjetuar edhe vetë, një dashuri të kësaj natyre. Në ekranin e fëmijëris time shfaqej një histori e çuditëshme. I ngazëllyer nga imazhi i ëngjëjve ose më saktë nga dëshira për t'i parë në realitet, në moshën gjashtëvjeçare, detyrova të hidhej nga kati i parë i ballkonit të apartamentit tonë, Neritanin, shokun tim të femijërisë, që e doja aq shumë, sa që besoja me të vërtetë që ai ishte një ëngjëll. Pasojat ishin katastrofale. I bindur nga fjalët e mia, duke u hedhur prej andej, ai theu njëkohësisht këmbën dhe dorën e majtë. Unë hëngra një dru të mirë që nuk kam për ta harruar gjithë jetën nga im atë, të shoqeruar me thirrjet: "fëmijë mizerje" , "shejtankalama" , "idiot" dhe "nuk bëhesh njeri ti", të cilat më bënë tërësisht të hiqja dorë nga ideja për t'u përpjekur të shoh në realitet ëngjëjt. Shumë pikpyetje në atë kohë në mëndjen time gjashtëvjeçare rrëzonin imazhin e ideve të mëparshme. Në ç'farë tim gjysh më kishte thënë për njerëzit apo ëngjëjt, nuk ishte e vërtetë, sepse po të ishte ashtu shoku im nuk do të ishte përplasur si kungull nën dhimbjen e kockave të tij të thyera, por do të fluturonte! Më vinte për të qeshur kur e kujtoja atë skenë. Dridhje të lehta më përshkojne trupin nën thirrjet: "nuk bëhesh njeri ti, idiot, shejtankalama, fëmij mizerje, mizerjeeee... Të qarat e Neritanit. Sirena e ambulancës. Komshijtë që më shihnin me përçmim. Të gjitha njëkohësisht më prunë me këmbë në tokë.
Që prej asaj kohe të tjerët më thërrisnin "filozof" dhe frika e dyshimit i ndante prej meje. Ndërkohë që në shkollë isha me nota të shkëlqyera. Fillova të isha edhe më i mbyllur pa rreshtur asnjëher së menduari se kjo tokë dhe këta njerës meritonin me tepër se ky rrisk jete që u kishte rrëne për të jetuar.
Pedalueshëm, i tërhequr prej kujtimeve, muskujt, mishin, trupin, i pashë jashtë qytetit, drejt një rruge që gjarpëronte përmes kopshtesh të panumërta me mollë të pjekura. Në këtë stinë të vitit aroma e tyre të shtynte përherë e më pafundsisht të futeshe përmes, pa e kuptuar se ku qëndronte mrekullia e ndjesisë. Liqeni herë shfaqej herë fshihej përmes drurëve. Vetëm pasi ndodhesha shumë afër parcelave e kuptova se gjithshka më ishte mëse e njohur aty.
- Sa hutaq që jam, thashë me vete, ky është kopshti im i mollëve, ku vite më parë takohesha me Fatbardhën, mikeshën time të viteve të gjimnazit, dashurinë time të parë.
Instiktivisht si në një ëndër të cilën e ke lënë përgjysëm dhe do ta shohësh gjer në fund, me një forcë të padukshme, kisha pedaluar jashtë qytetit ku rigjeja prej një ndarje kaq të gjatë rrugicat e kopështit të mollëve ku gjendej baraka... Baraka e kopshtit të mollëve kishte qënë dikur parajsa ime tokësore. Gjithshka ishte e ngritur pa kujdes. E vogël si një shtëpizë përrallash, me mure të rrënuara. Me krahun e djathtë të shkatërruar nga shirat dhe erërat që vinin nga liqeni, vazhdonte të ishte aty njësoj si atëherë.
- Ajo po më pret, i thash vetes, Po, po më pret. Njësoj si atëher.
Kjo më kishte dalë plotsisht nga mëndja për shkak të gjith atyre ditëve të lodhëshme. Isha i justifikuar për vonesën. Ajo kishte një shpirt të shkëlqyer për të falur. Nuk mbante asnjëher mëri dhe ishte nga të pakët njerës që dinë të falin. Veçse kishte kaluar shumë kohë, shumë kohë që më priste e ngujuar aty.
Përballë barakës së kopshtit të mollëve, retrospektiva, ekrani gjigand i kinemasë, u shpalos.
Fatbardha kishte qënë shpëtimtarja ime, ëngjëlli im. Gjunjmëgjunj, në një bangë. Teksa më prekte, ndieja se si për së brendshmi pantallonave të mia një flakë e pashmangshme digjte trupin dhe mendjen. Isha i gjithi "i rrënë brenda" me të. Mendoja vetëm për të gjersa një ditë gjithshka e përfshiu zjarri ku nëpërmjet Neritanit, i cili kishte filluar punë si rrojtar aty, mundëm të realizonim disa takime të fshehta. Aty. Larg syrit të qytetit. Qetësi. Detaj i atij mëngjesi të parë kur braktisëm orën e matematikës. Rrezet e diellit tetoras që përndriste vendin. Vello e bardhë. Në këmbë. Në periferi të qytetit. Nën aromën e mollëve. Flokët e saj të prerë shkurt. Tipare të rigjetura si të mos ekzistonin më parë. Sytë. E kaltra qiellore. Mollëzat e faqkave të ngjyrosura në ëmbëlngjyrëkuqeremtë frutore... Baraka. Baraka jonë që u shndërrua në një strehë gjithmon e më të dashur. Mësuam të kafshonim ndijueshëm për të parën herë, shijen e frutit të ndakuar. Me orë të tëra qëndronim të shtrirë mbi kashtën e butë duke biseduar dhe vështruar trarët e hapët të tavanit prej nga ku mund të shihje një pjesë të qiellit duke ndijuar me poret e lekurës brishtësin e trupave të zhveshur gjashtëmbëdhjetvjeçar. Ndjesia e natyrshme stinore për të jetuar me gjithë forcë, ndërthurej me aromën e mollëve. Kur dilnim prej andej Neritani na jepte me vete një kokër të madhe të cilën e ndanim përgjysëm rrugës së kthimit. Gjashtëmbëdhjet vjet gjer atëher dhe këtu çdo gjë kishte ngelur po e njëjtë. Veçse unë në moshën e Krishtit, në të gjitha këto vite një ves më kishte ngelur që prej asaj kohe dhe që nuk mundem dot ta shkëpus prej vetes: duhani. Tymi i tij që dilte nga brenda gjoksit drejt qiellit për të përafruar sadopak imazhin qiellor me atë të kësaj toke që prodhonte mollë kaq të ëmbla. Mollë të cilat në të gjitha këto vite më ishin shndërruar në fruta që i kafshoja gjithmonë e më tepër me ndjenjën e një pasioni të njëtrajtëshëm po aq sa dëshira për të jetuar. Gjithshka përpara meje, jo më si një ekran imagjinar kinemaje por si një realitet i mirfilltë.
- Fatbardha... Bardha... ku je moj çupë...?
Asnjë përgjigje. Shtyva fortë portën dhe u gjenda brenda saj. Asgjë s'kishte ndryshuar përveç një rrote të madhe qerreje të përbaltur. Koshat mollëve në cepin e majtë. Kashta. Trarët e tavanit. Aroma e trupit të saj të ngrohtë.
- Bardha ku je shpirt?
Nuk pata kohë të kërkoja sepse një NDAL! i fuqishëm më bëri të hidhem përpjetë.
- Ndal! - dëgjova një zë burri i cili më smbrapsi tej. Përballë: një njeri me kasketë të strukur mbi sy, mjekër të ashpër, i veshur me një mushama të gjatë të zezë. Ndër duar një çifte dy grykat horizontale të së cilës drejtuar drejt meje. Do të besoja me të vërtetë se ai ishte nje murg. Vetëm pasi u afrua më afër munda ta njoh, ose më sakt ishte ai që më njohu i pari duke ulur armën. Më shtërrngoi dorën duke u përqafuar si vëllezër dhe filloi të më qortonte se pse s'kisha ardhur më këndej për ta takuar. Besoj e merrni me mënd se po ju flas për shokun tim të fëmijërisë , Neritanin.
Fillova të justifikohem se nuk kisha kohë, se isha "i mbytur" në punë. Studimet e mia të larta kishin zgjatur për katër vjet në kryeqytet. Më tej specializimi im në Gjermani. Puna intensive. Zyra. Kariera ime brilante si arkitekt projektues. Të gjitha këto nuk ja thash atij, por i kalova në mëndjen time në të qindat e sekondës ndërsa papritur e pyeta:
- Vëllaçko, mos e pe gjë Fatbardhën këtu rreth e qark? Kishim lënë takim sot dhe më kishte dalë fare nga mëndja.
Tjetri nuk mundi ta fshihte dot habinë dhe në sytë e tij një flirt dyshimi filloi të rrëshqasë ngadal drejt meje.
- Përse më sheh kështu? - e pyeta kureshtar
- Po të pyes thjesht se ku është ajo dhe sa kohë ka që më pret... Nuk ka asgjë për t'u habitur, pse më sheh kështu?
Neritani u tërhoq një hap pas dhe filloi të më shihte me ngulm drejt e në sy. Po e vështroja edhe unë. Se ç'kishin përbrenda ata sy? E njihja mirë mikun tim. Gjërat që mendonte në moment t'i thoshte drejt, pa kurfarë ndrojtje, me atë mënyrën e vet të sinqertë e të pashkollë që jeta e kishte mësuar të fliste.
- Ben - foli ai me zërin solid.
- Miku im, ç'farë po ngjet me ty? Pse kështu? Bardha ka vite qe nuk jeton më këtu. Ajo i ka thënë njëher e përgjithmonë lamtumirë këtij vendi me ikjen e saj. Ndaj mos e mbaj mendjen të gozhduar te kjo *** histori se nuk të bën mirë për shëndetin. Fshije nga mëndja. Ti nuk mundesh ta kthesh më mbas kohën e ikur. Ke bërë gjer më sot atë ç'ka qënë më e mira që mund të bësh. Për këtë të jesh i sigurt. Po ta them troç se ajo nuk ekziston më. Fshije nga kujtesa. Nuk ekziston. Më kupton? Hiq dorë nga çmenduritë e tua për të bërë njësh qiellin dhe tokën. Nuk mundesh. Je ende i ri. Ke një shkërdhat jetë përpara për të jetuar dhe duhet ta jetosh. Vërtet nganjëher nuk të kuptoj se si mendon dhe vepron?
Nga buzët e tij cifla pështymash me binin në fytyrë prerë dhe i rreptë në çdo fjalë që më drejtonte. Më dukej paradoksale se si kishte marrë kthesë kjo ditë e cila i përngjante një këmbane të largët që njoftonte pragun e një kungimi të ri. Ky ishte një fakt. Një shuplakë që përjetoja çdo herë që ndodhesha në pragun për ta kapërcyer. Ndaj kisha tentuar edhe njëher të vetme. Edhe një të vetme herë, gjatë gjithë këtyre viteve që ajo më kishte munguar aq shumë, të përmbysja realitetin dhe në vend të tij pedalueshë një realitet të ri të ndërtoja, njësoj si projekti i një ndërtese të shumë duartrokitur për të cilën aq shumë më kishin lavdëruar se kishte qenë projekti im më i mirë ndër vite në këtë qytet.
U shkreva në krahët e mikut tim. Ndjeva se si rrihte zemra e tij. Ndjeva nëpërmjet zemrës së tij se si rrihte e imja gjithashtu.
- Po kthehem për në shtëpi. Tashmë e kam të qartë. Të faleminderit... - i fola ndërsa i shtërngova dorën.
- Prit. Qendro edhe pak. - u lut ai duke më zgjatur një cigare.
- Jo, nuk mundem - fola duke refuzuar për të parën herë në jetën time një cigare që më zgjatej nga dikush tjetër
- Më duhet të kthehem në shtëpi. Kam shumë punë të lëna për gjysëm.
Me biçikletën ndër duar u vura në kthim.
- Hej, prit. Prit pak. - dëgjova zërin e tij.
- Vishe mushamanë time sepse rrugës ka për të zënë shiu dhe do të lagesh.
Nuk e kundërshtova. E vesha atë masë të madhe të zezë dhe veten e ndieva mirë nën të, posht shiut që filloi të binte me pika të imta gjithmon e më të dendura mbi tokë. Vetja, nuk e di përse, m'u duk si një murg, një murg që po nisej drejt rrugës së tij të kthimit... Drejt realitetit.
- Mirupafshim ! Do të shihemi së shpejti ! - thërrita i hypur mbi biçikletë.
- Qofsh me shëndet vëllaçko! - tha ai me dorën që dikur e pat thyer për fajin tim, të ngritur në erë.
Në të dalë të kopshtit pedaloja mbi rrugën e asfaltuar. Ndjeva në xhep një mollë e madhe gjysmën e së cilës fillova ta përtyp i vetëm me mallin e një melodie të këputur njësoj si kënga e liqenit i cili nën ritmin e valëve vazhdonte të këndonte po të njëjtën këngë për kaq e kaq vjet. Një rritëm kokëfort. Melodi e zbrazët. E cila nuk rreshtej pa pyetur
- Ku je ti? Ku je ti?
Brenda sonoritetit të vet melodia rrëzohej mbi tokë në çastin e parë të puthjes me realitetin, duke u përpëlitur si diçka e pa fuqishme, tejet delikate. Si kënga e brishtë shumëvjeçare e valëve të liqenit drejt bregut. Si këto pikla shiu mbi asfalt. Që të gjitha të marra së bashku nuk munden kursesi të arrijnë fluturimin e imagjinatës tonë drejt atyre dëshirave të pa realizuara e të padukshme, që sa më tepër t'u afrohesh në realitet, aq më të largëta e të pakapshme bëhen për sytë tanë.

Kam lindur për të qënë kafshata juaj



Zakonisht kur nisim dhe analizojmë poezinë, për të qenë literalisht sa më artistik (!), e fillojmë me fjalët " koloriti i poezisë së filanes, ose penelatat e filanit..." Gjepura. Furça tashmë të bajatizuara këto të cilat mund ti gjeni me tonelata nëpër gazeta që shpërpushin ditëkafenetë.
Ngjyrat, përveç faktit që na pengojmë të depërtojmë më tej, na e fshijnë krejt vizionin e asaj që shpaloset përpara vetdijes sonë të verbër, që faktikisht e percepton ngjyrën e poezisë me atë të natës universale. Të errët.

Oh, netët që dinë të jenë

veç përqafime me forcë serioze,

më dhanë imunitet për frikën

dozë pas doze.

Megjithatë paradoksialisht unë mendoj, se fillimit të diskutimit tonë për poezinë e Rudina Madanit, si kontrapunkt duhet t'ja fillojmë pikërisht symbyllurazi nga ngjyrat.

Besimi im i pazbutur

që lëkundesh kontrasteve të forta,

afroju ngjyrave, ngjyrave mos iu tremb,

siç iu trembesh fjalëve të kota.

Se veç me ngjyra mund të bësh ç’të duash

të mbjellësh buzëqeshje

e të zbardhësh fate,

ngjyrat, i vetmi lifting

kur të jesh lodhur prej nate.

Nga tabloja poetike që kemi përpara, njëra prej këtyre ngjyrave ftillon rrugëtimin realisht më të përafruar, drejt vargut të saj.
Ngjyra e baltës, për të cilën Lasgushi ka pas thënë : "A ka më fisnike se balta?".
Që në fakt është ngjyra e tokës, e cila simbolizon vdekjen por edhe (ri)lindjen, ashtu si autorja vetshprehet :

Qemë ne që në emër të vetëgjetjes

injoruam baltën

e u projektuam në dimensione

që s’di pse...

i përcjellim ende gjeometrikisht ...

u shpërndamë krejt harrueshëm,

grive të betonit

në ngutje vogëlsirash tejzënë

sofistikisht...

Ngjyra gri e shpërnguljes.
Gria e rrugëtimit të poetes së bashku me poezinë e saj, me të cilën sapo kemi nisur udhën tonë.

Qemë ne që injoruam baltën

në shtegtim të vetëgjetjes

që s’di pse...

kaq shumë akcent i dhamë

e rëndësi,

në emër të saj justifikojmë vetëhumbjet

vlerëhumbjet

mikhumbjet,

djehumbjet

në emër të saj

u shpërngulëm në gri...

Ngjyra juaj shpërfillëse e betonit, zotërinj, që na e kultivuat si kërpudhat kloneske pas shiut, të mbira gjithandej, dikur në forma bunkerësh, dhe sot, në qiellgërvishtëse që nga bregdeti i Durrësit, gjer në Tiranë, ku të merr malli të puthësh një lule, apo të përqafosh një degë të vetmuar pishe.

E besomëni...

ka gjasa

që këtyre grive të betonit

kurrë kaq e njëzëshme

s’do kish qenë shpërngulja,

sikur të na binte në mend edhe një herë

që vetëm në baltë

e prej baltës

lind

lulja.

Besoj se për çdo poet, ka një rrëndësi maksimale pesha e vetdijes në raport me krijimin, jo vetëm ngushtësisht kaq. Disa besojnë dhe e vlersojnë gjetjen. Disa nuk e kuptojnë dhe vazhdojnë të rrugëtojnë në trajta inerte. Disa e kuptojnë lvizjen inerte dhe pozicionin e fatëzuar nga natyra të plotfuqishme në të cilat janë të përfshirë. Poeti i vërtet reagonë pa folur.

Mos fol...

vazhdo te me pastrosh siç ke bere deri me tash

nga ndryshku i apatise

instaluar nga perkujdesjet e respekti

nga domosdoshmeria,

nga rrethanat,

e te tjera kotesira si keto

vazhdo te me punosh

sipas projektit tend

ne nje dimension hyjnor e te ri me ribej

pastaj,

po te duash me perplas

une ta ndjej frymen qe me gozhdon rreth teje

e ndjej dy hapa para

e ndjej dy hapa pas...



Mos fol

sillu ne orbiten time

duke tribluar arsyen dhe instiktin

sygjerimet e pervojes

e te tjera si keto

nisu me guxim

perballome pafytyrshem dhe embelsisht

pastaj

po te duash

kthehu ne pikenisje perseri

pasi te te kem ndjere diku afer gjirit,

ndofta dy gisht nen te

ndofta

dy gisht permbi...

Ajo çka ngelet besoj ka vlerë. Kjo mbetje shtresante në vetdijen artistike të krijuesit është kuptimësia mbi rolin e vet individit në raport përgjithësues me botën që e rrethon. Për Rudinën kjo është leva lëvizëse e poezisë së saj. Nuk ka asgjë të paqartë. Tabloja është mëse reale. Nuk ka kërkime të pafundme. Ka vetëm kërkesë optimale në rrjedhën për të qenë i thjeshtë. Poeti q i përket një fryme të re reagonë pa dëgjuar.

Shumë herë

nuk ua vumë veshin,

iu kthyem krahët

e heshtëm...

se përdorët

formën më të vështirë

për t’na spjeguar

atë,

më të thjeshtën.



Kur ju dhamë tërësisht

në mirëbesim

siç jepet

vajza e re tek ndjenja,

pritëm prej jush të na i hapnit sytë,

por... na futët

në terre të reja.



Në një gërshet pikëpyetjesh na lidhët

e stinët

na i mbërthyet tek vjeshta,

se vazhdoni të përdorni

mënyrën më të vështirë,

për t’na i kryer...

... gjërat e thjeshta.

Të jesh i përsosur thjeshtësisht sipas mënyrës tënde është poezi më vete. Të jesh i përsour që të kuptosh pozicionin tënd në univers është si të rendisësh një poezi të mirë përkrah poezish të tjerave akoma edhe më të mira . Një gravitet ekzistencial poetik i mrekullueshëm, shprehur me vetdije dhe vetbesim, PO-etikisht, si rrallëkund.

E zhduk

çdo shenjë të zakontë graviteti

kjo këmbëngulje e ëmbël e pranisë tënde

e mbi rutinën prej ozoni te asaj që jam

pezull më ngre

mbi përsetë e pafund ku çapitem

pezull më ngre

mbi friken sugjestive te stines që na lë

mbi lirite e teperta

te pavena mire ne pune

pezull më ngre....

ç’mrekulli kjo humbje e peshës

prej te ciles

rregullisht e perceptoj lunatizmin tim

që me veçoi

e objekt kureshtjeje më bëri

për të palehtët

që mijëra herë

fytyrës ma përplasën

rëndësinë e të qenit me “peshë”,

e të qenit mbi tokë

e të qenit mbi këmbë

e të qenit

domosdoshmërisht

e rëndë.

Nuk është "rëndësia e të qenit me peshë" ajo që "domosdoshmërisht duhet t'i japë me patjetër" (o rashë, o vdiqa!) peshën Artit(poetik).
Kjo ndodh vetëm në politikë ku përherë jemi të detyruar të dëgjojmë se filan politikan, deputet, ministër, apo opozitar, "është me peshë", "me këmbë në tokë", madje le të kujtojmë zhargonin "i ka bolet e mëdhaja" (!)... Për këtë nuk jemi të sigurt. Dhe as që na intereson.
Jemi të sigurt veç për faktin interesant se në Poetikën(artistike) as psherëtimat orgazmike të pubertetit vjershëtor (gjallojnë aty të rinj të plakur, sikurse pleq infantilë), nuk janë ato që e tërheqin lexuesin e vëmendëshëm.
Gjetja e thjeshtë e pozicionit dhe raportit me të, është ajo çka e bënë poezinë të bukur. Të bukur sepse fjala e poetit që e shkroi është thjeshtësisht e bukurshkruar. Dhe kjo firane fjalë, është ajo që mbetet. Jo egocentrika e shpirtit "poetuc" për pak lavdi të ngutshme provizore (të stilit "o rashë o vdiqa"). Krejt në të kundërt poezia e mëposhtëme dëshmon një aktualitet mbarartistik :

U linda në hije, u rrita në hije,

larg nga dritat e prozhektorët. Më thanë:

“S’ke intuitë për të marrë timonin

ama, paske shpatulla për të shtyrë

motorët.”

Më thanë të kyç gojën e të jem e duruar,

se mbetet shpesh pa gjë ai që lyp shumë,

e... teksa bindem, larg meje fiksohen

prozhektorët, larg njerëzve si unë.

Fjala e pastër larg bujës prozhektoriste. Ndjesi e kulluar e të qenit i vetëm mes të gjithëve. Ai karakter i dlirë artistik, që karakterizon edhe "njerëzit e tjerë si poetja nën hije" që "shtyjnë edhe ata motorët" , e bënë zërin e Rudinës solidar me të gjithë ata shpirtra që mbërijnë tek vetvetja, në fund të skutës më të errët të vetvetes. Shpirtra që lindin nga balta gjer në vetflijim hyjnor. Por ama , pa as më të voglin ekzaltim...

Kam fytyrën e vëllezërve të mi

që janë si lumenjtë pa shtrat,

që kanë ekuilibër tërmetesh nën hap.

Dhe kam në majë të gjuhës një pyetje naive

huazuar nga vëllezërit e mi,

pse s’janë të njëllojta perëndimet

kur dielli është po ai?...

Në atmosferën e përgjithshme ndodh pikërisht kështu. Së paku me poezinë. Së paku paku me poezinë shqipe të ditëve tona. Së paku paku paku me dyndjen e botimeve të librave poetik të pa precedentë që vazhdojnë të infektojnë tregun shqiptar. Së paku që shumë pak, kanë influencuar në ngritjen e ndjeshmërisë morale të krijuesve, kryesisht, për të porsaardhurit e talentuar.
Na janë terrur sytë o njerëz duke lexuar : "të desha dhe s'më deshe" , "t'u përkula dhe s'ma ngjeshe" , "pse ike kur t'u luta, o ma fut, o ta futa", etj. Duke tjerrur dhe shitur përsëri egoizëm të pafund, gjoja për poezi. Dhe thonë se atmosfera letrare është e akullt. Të grin acarri! Mandej, ndiejnë të ftohtë përgjithësisht në shpirt artkrijuesit tanë. Fenomen krejtësisht i kundërt me poezinë e Rudina Madanit, e cila jo vetëm që e njeh veten, pozicionin e saj gravitacional, por di të ndezë fjalën e duhur (për më tepër artistikisht), që papritur të ngjall respekt të pakontestueshëm kur e hap zemrën e saj dhe në të lexojmë :

Më dolën kthetrat

kur armiqtë më kthyen shpinën

kur lufta u lodh, u bë pa interes,

tash prej tyre vuajnë njerëzit e mi

“bjermëni një gërshërë t’i pres”.

Se unë e di, s’jam pemë e fortë

e shumta mund të jem një frut

kam lindur për të qenë kafshata juaj,

kam lindur e butë.

Ky është frut poetik i fshehur nën dëborë. Që një ditë shumë të afërt do ta lëngëzoj gojën e stinëve më të mira, kam besim. Ushqyes dhe i shëndetshëm estetikisht dhe moralisht, për kohëra krizash. Shpresdhënës, si zjarri që shohim për së largu, dhe nën imagjinatën e të qendruarit pranë, na bënë t'i mbijetojmë acarrit.

FLURANS ILIA

Qysh kur nuk dihej sa ishte metafora

Bie sqotë. Një shidëborë i/e papritur veshtullore që të jep idenë e gabuar se sezonet ndryshojnë tranvestialisht. Duke qënë besueshmërisht drejt e në rrugën tënde natyrore, të duhet të mbështillesh fort pas palltos tënde të vjetër të dëshirës që e mbart për shumë kohë dystuar me trupin. Pas asaj që racionalistët e konsiderojnë të vjetëruar e të dalë jashtë mode. E vetmja gjë që të ka ngelur nga udhëtimet e tua. Nga largësitë. Malli. Brengat. Brenda së cilave si prushi mban të ruajtura mirë ndjenjat e tua më të brishta . E vetmja gjë që ruan të ndezur me fanatizëm që prej shumë kohësh është dhimbja që djeg. E vetmja pikë që nuk ta transformon shpirtin përposht flotiljeve gri.

Më ndodh
Që duke zbritur ngadalë
nga një kullë prej ku shihen
Drita që japin shpirt
Qirinj që dridhen nën frymë të ndezura
Gurë të mëdhenj të latuar zemërimesh të lashta
Mërzish moderne
....dhe duke zbritur akoma më shumë
Të gjitha kthehen në rërë trishtimi
Anës brigjeve të shpirtrave bohemë.
... ... ...
Ngrihem e trembur përgjumësh
Për fatin e peshkut në parajsën e qelqtë...
... ... ...

Për dashurinë e të gjitha mëngjeseve të shkelura
Me peshën e këpucëve të shpirtit
Për hidhërimin e të gjitha muzgjeve të zhgënjyer
Për ç’ka pritën prej diejve të lodhur
Po e kthej dhe këtë gotë qelqi të kaltër
Ku notojnë e s’plaken peshqit e shpresës sime...

Gjithshka përngjan e mbarsur me poetikë brenda të tilla dimensioneve shpirtërore. Madje nuk do të nguroja aspak ta cilësoja që në fillim të këtij shkrimi mbështjelljen e natyrës poetike të Majlinda Bashllarit si njërën nga më të mirat ndër simotrat e veta, të shkruar nga dora, mendja dhe shpirti i një femre, që vazhdoj të lexoj këto dy-tre vitet e fundit. Sepse ka një marveshje të heshtur në poetikën e Bashllarit. Trungu ku shpërvilen degët, gjethet, frutat e vargjeve, është trupi i femrës iluminuar nga feminizmi nën filozofinë ku luftohet ende për liri shpirtërore.



Për gocën që lahet në det lakuriq

goca rrëshqet në ujin e ngrohtë, të gjelber si vaj
ulliri...përtej bregut divjaka digjet
luspa insektesh e peshqish kërcasin në ajrin e nxehtë
...dhe goca hyn thellë e më thellë... zbërthen rripat
pas qafës dhe shpinës, rripat e hollë të mbathjeve...lëngu i trashë, i kripur
i fërkohet kofshëve, buzëve të fryra të seksit ,
gjoksit të vogël. Mbështjell krejt kurmin e njomë,
me pëshpërima mirëseardhjeje...
.. sheh rreth e qark me droje, por njerëzit
kanë mbetur larg, shullehen në rërën e imët duke u shqetësuar
për artritet e vjetra, kolorin e barkut dhe shpinës...ndërsa ajo si e çliruar
nga të gjitha peshat, derdhet e tëra në një përqafim lektisës
me detin... kjo duhet të jetë orgazma, thotë pas pak,
e habitur sesi njerëzit nganjëherë
e ndërlikojnë më shumë se ç'duhet jetën. Goca bën pirueta dhe qesh,
ujërat i sillen rreth kurmit si
krahët e djalit që i iku...
piruetë..piruetë...piruetë....krahët lidhen e zgjidhen,
symbyllur ajo puthet me rrezen e pasdites,
është lëng e tëra - pjeshkë e pjekur kopshti...
është dritë e tëra - frymë lirie...lakuriq kërcen e zhytet
nën valë, si femër delfini, goca....shtrëngon fort
me një dorë kostumin e banjës... rripat e hollë
ku pas pak shpirt do japë liria...

Femra pakti më jetgjatë me përjetësinë. Simboli i tokës, pjellorisë dhe vazhdimsisë jetësore. Kur lexon poezi të tilla nga çdo lloj këndvështrimi, apo derdhje trishtimi në dukje sipërfaqsore, natyra totalisht humane e një mënyre të shprehuri të tillë ka karakter pohues, dhe mohimi është vetëm një hallkë paraprake për të kapërcyer në shtresa/nënshtresime më të kualifikuara të qënies/ekzistencës së saj komplekse nën këtë diell. Aq e fortë është kjo sa kur lexon poezinë e Majlindës të duket sikur brenda një strofe të vetme ke kaluar kapituj të tërë nga romanet e brezit të humbur dhe je ende së bashku me Jack Kerouac On the Road. Në qendër të zgjimit të vetdijes. Në zemër të udhëtimit shpirtëror. Mbi rotat e përvojës ku fillon vet poezia.

Pikellimi tallet me lotët
Njemijë fjalë të kalbura
Bëhen mullar rreth heshtjes
Çark i shkrehur-zemra
Përpëlitet si kafshëz e vrarë
Një zjarr i vjetër vjeshte

Dhe s’kuptoj si mund të fshihesh nën diell
Ti, mister i përqeshur vdekjeje...

Kjo përbën një pikë të mbrujtur dominuese e cila kërkon më tepër angazhim në lexim por që tek e fundit të shpie drejt një pakti pa kompromis (sikurse ndodh me poetët e beat gjeneratës) të cilin poetja jo vetëm që e ruan me fanatizëm por e përdor madje si promovues ideor të filozofisë dhe kulturës së saj letrare që ka përthithur. Ja një perlë letrare sipas opinionit tim brenda së njëjtës rymë lëvizëse.



Jemi humbës, kiddo …


Jemi humbës, kiddo …
kur është ora 11 e jetës
dhe ti s’ke larë ende nga shputat baltën e naivitetit…
Jemi humbës, kiddo,
si shtatore të groposura nën gërmadha,
mbi të cilat janë ngritur kulla prej betoni e hekuri…
Jemi humbës, kiddo…
që nga momenti kur i pamë njerëzit
të shterueshëm e tragjikisht qesharakë…
Jemi humbës, kiddo….
Dhe s’ka Noe të shpetojë farën tonë…

Verë e kuqe derdhur mbi zhgënjime të verdha
Rosa të egra që u klithin gjarpërinjve të plakur
Gurë, ferra, tradhëti te ndryshkura
Myshqe dashurish të kalbura
…I sheh si këndojne këngën e humbësit?
Me gjuhë të trashur?

..kurse ti vazhdon të kërkosh nje bicikletë fluturuese…
Që të jetë e bardhë…sa më e bardhë…
të zbresësh dhe ngjitesh lehtësisht
në humnerat dhe qiejt e zinj të mërzisë…

Për të fituar në një garë të madhe humbësish ….

Një tjetër faktor përpos ndjeshmëris ideore është gjuha. Faktor ky real ku aktualisht frymon shpirti sureal i trazuar i emigrantit të lidhur shumë fort me vendin e origjinës "së largme". Për më tepër me gjuhën. Sjellë nën tendencën e individit të lirë nën prangat e padukshme të dyzimit gjuhësor. Duhet theksuar se në shembullin e poetit kemi të bëjmë me një vështirësi që për arte të tjera konsiderohet lehtësisht e kapërcyeshme. Gjuha, ky fëmijë problematik i adaptueshëm vështirësisht.

Do të derdhesh si reja...për të shuar
Babëzinë e kushedi kujt
I zhgënjyer do shohësh sesi bari bulon
rrafsh me pëllëmbën time
Do të numërosh trungjet e prerë,
duajt e mërzisë në arën e trishtimit
Dhe do ngresh dordolecë fjalësh për të trembur
Korbat e frikës…

Ashtu sikurse ndodh edhe me verërat e mira, më ndodh rallë e për mall që të vihem përball një poezie të mirë në morinë e "fabrikimeve" të shumta poetike si ato shqiplëvronjëse ku përafërsisht në këtë moment mbi tetëmbëdhjetmijë të rinj lëvrojnë poezinë. Me të drejtë do të thoni se çlidhje kanë të gjitha këto me poeten? Po e kanë një lidhje. Shumë të fortë madje, nëpërmjet së cilës do dalim në një konkluzion më gjithpërfshirës. Aktualisht janë të shumtë artkrijuesit shqiptar që jetojnë dhe krijojnë jashtë vendit. Hapsirë gjeografike-shpirtërore kjo e lënë në Underground dhe e shpërfillur nga Tirana zyrtare. A thua se poezi shkruhet vetëm në Tiranë?! Një pakicë e vogël e trajtojn muzën sipas klimatit ku jeton sepse shpesh subjektet e trajtuara kanë lidhje me të shkuarën shqiptare dhe jo me përvojën e drejtpërdrejtë në emigracion. Më e fuqishja poezi e kësaj kategorie (e cila meriton pak më tepër kohë dhe diskutim) padyshim që është Ryerson University Theatre.



Ryerson University Theatre
(Lidës-alteregos sime)

Fillon të bjerë dëborë dhe fjalët që thua, më vijnë si nga korsia e një jete
tjetër…të jap një buzëqeshje, pa pasur mendjen tek ti, që sidoqoftë mbetesh
më i vërteti alterego...të paktën ti s’e fsheh idiotizmin
tënd, që më argëton çdo ditë e më pak e më pak më mërzit se të gjitha librat
lexuar kohët e fundit…harta që ndjekim ngatërrohet nëpër vija e qoshe,
na çon drejt teatrit, ku veshur me rroba firmato sonte
shqiptarët presin të hyjnë në koncert, kanë ca shprehje të ngrira në fytyrë
dhe të sforcuar shpalosin sukseset që kanë arritur, ne kilet e tepërta kanë ndryreë
kufomat e legjendave, shembëllimet e së shkuarës, shohin me cep të syrit
fytyrat e reja që shfaqen në portën e madhe, është prej dhjetorit kjo ngricë
në përshëndetje, ky dimër plot rrudha, të them ty në vesh pastaj, por je ti tani
që s’më dëgjon, në skenë hyn artisti, derdh puthje në sallë, mundohet të ngrohë
muret, karriket, moketin me tinguj xhixhileje e havaleje, dhe ti prapë s’e ke mendjen
se brezi i zi me xixa në belin e valltares përdridhet si gjarpër, askush nuk frikohet nga helmi
dhe ngrihen në një valle të madhe, më në fund janë të lumtur shqiptarët e mi, duket ashiqare
se të gjitha femrat e duan këngëtarin, që nuk harron të na kujtojë
se vendi ynë është atje, dhe gabimisht shënon me gisht West-in,
shqipet mbajnë frymën një çast, por vrikthi e flakin mendimin se do treten këtu, janë prapë
në vallen e madhe dhe në heshtje besojnë se e kanë vrarë atë mit prej kohësh,
se kthimi akoma edhe më i keq dhe më poshtërues se ikja është …por shtëpia,
shtëpia nuk i mbyll sytë atje… nuk flenë shtëpitë, skifteret e mallit
që na shqyejnë përditë shpretkën e nxirë.

Gati një vit më parë i kam pas shkruar Majlindës ...poezia për mua ka vlera universale shpirtërore dhe është ndjenjë në radhë të parë. Përsa i përket anës teknike unë do thosha se kjo është diçka krejt personale sepse edhe vet poezia është një fenomen krejt personal. Në jugperëndim të Francës në qytezën Carcassonne që rreth vitit 1400 familja Talieu zotëron një kështjellë produkti verë të kuqe tavoline që nuk është ndonjë verë famoze apo e shtrenjtë, por që shijen e ka shumë të dashur dhe krijon një ambjent të ngrohtë njerzor rreth tryezës. E veçanta qëndron në faktin se atje ku nxiret dhe prodhohet nuk janë më tepër se 10 hektarë rush Merlot por që në çdo shishe që vjen prej andej verieteti është 100% origjinal. Me pak fjalë, shija e poezisë tënde përngjan me verën, ngjyrën, shijen, njerzoren, tryezën, shpirtin, origjinalitetin, e të gjitha këtyre virtyteve për të cilat fola më sipër, dhe të cilat njëfarsoj janë reflektim i drejtpërdrejtë i poezisë tënde... Poezia e mësipërme dëshmon rezistencë formimi të karakterit letrar.
Ndërsa dy shembujt e poezive të mëposhtëme janë një përpjekje për të parë pas rrugën e përshkuar. Nga vendi i origjinës drejt tokës së premtuar. Nga toka e premtuar drejt qiellit (ndoshta) të refuzuar. Anasjelltas. Pambarimisht.



Si u bëmë kështu, Esmeralda

Si u bëmë kështu, Esmeralda
Dikur ndjenim yjet që digjeshin
në një ekstazë mentale të lumtur

Të mbështjella nga pluhuri i tyre
Përqeshnim pluhurin e rrugëve
sterkalat e baltës pas rrobave
thashethemet konfuze të miqve...
Me dy gota ponç portokalli
Cigare elegante ndër gishta
i mbysnim duke qeshur
dhe -"Goodnight Moon" për ty, e dashur
(për mua që po nisesha përtej Hënës)

Si një kafe që s'mund ta pi në këmbë
Si nje fetus që s'lindet që në ngjizje
Kështu është malli im për ty, e dashur
I tillë që s'mund të shuhet fjalësh elektronike

Janë trashur mjegullat përreth nesh
horizontet vriten përditë-
kuaj të eger, të pazbutur...
Si u bemë kështu, si u bëmë
si të rëna në humnera
drejt yjeve sytë i mbajmë
por sa i largët,
sa i paarritshëm pluhuri i tyre
sa e egër,
sa e huaj hungërima e Hënës
që nuk perëndon më prej kohësh...





...si i bëhet te ftohtit, Emanuele?

Dje shkoja Sherwoodit dhe pranë këmbës
pashë të çelur ca lule mavi
vjollca a ndoshta diçka e përafërt
Domosdo që i vështrova pa ndaluar
Lart, mbi një dege bredhi, një ketër i zi
Shkundte dëborë të vjetër

A thua e bukura sa më lart të ngjitesh
Shëmtohet?
Po pse atëherë sytë i mbajmë nga qielli
Prej andej presim shirat, lejlekët, diellin...meqë jemi këtu
Mbylli perdet, ka shumë dritë...dhe kur ajo përzihet
me vetminë
sëmundje e verdhë më shpifet
si vreri, Emanuele, si vreri.

...si i bëhet që shpirtrat fshihen prej meje,
pasi më vjedhin arin e fjalëve
dhe më lënë të zhytur në llumin e ankesave..dhe gjepurave si këto
mos tymos kaq fort, ...jo kaq thellë
Të të vijë keq për qiellin që mban brenda
dhe yjet që irrnos me nikotinë
ndonëse në fund të zemrës
gëzhojat e tyre djegin
si prushi , Emanuele, si prushi...

Anasjelltas. Pambarimisht. Anasjelltas. Pambarimisht. Kryesisht pambarimisht përball një krijimi letrar të arritur (në rastin tonë poezia e Majlinda Bashllarit) çdonjëri thotë diçka tjetër dhe asnjëri nuk thotë atë që admiruesi i thjeshtë pret në portat e metaforës. Kjo ndodh për dy arsye. E para ka shumë gjasa që autori i këtij shkrimi të jetë si një cop "djath i mykur" nga intelektualizma. Dhe së dyti e gjithë domethënia konsiston në një shkrim nga A.Kyçyku ku thuhet: "Më thuaj sa është ora? Jo, më thuaj sa është metafora!" S'para dinte njeri sa ishte metafora. As ora. Dihej vetëm se as marrokët nuk kishin më kaherë magjinë e dikurshme, se ngjyra e hirtë t'i gërryente rropullitë me një mall të çuditshëm, drithërues, si puthje e parë, dhe se, së shpejti, me egërsinë e mbytur të një qeni të tredhur a të patredhur, ca nga bijtë e birrës do t'i hidheshin njëri-tjetrit në grykë. Për një llaf goje, për një vështrim të papërkthyer mirë, për hiçmosgjë. Si zakonisht. Do të dëgjohej pastaj krokama e ndonjë shpulle a e ndonjë grushti, dhe ai që do të shante i fundit nga nëna, ose që do të thërriste thjesht: "O nënëë!" do të dukej sikur s'kish emër e mbiemër qysh kur nuk dihej sa ishte metafora.


FLURANS ILIA

Intelektuali

Ka plotë një jetë që fryn një erë e marë. Një jetë të plotë që ky pështjellim ka asfiksuar gjithçka. Në rrugë sheh njerës me sy të skuqur. Veshë të mbushur me pluhur.
Ju me të drejtë do të pyesni, si ndodh kjo? Parafytyro të jesh në qendër të lëvizjes së ajrit, i mbështjellë me një duhmë pluhuri të përjetshëm mjergullor. Të përplaset në fytyrë një copë gazetë, që e ka marrë era, dhe papritur e sheh veten të përqafuar me portretin e ndonjërit prej udhëheqësve politikë. Ndodh pikërisht ajo që nuk ke dashur gjithë jetën tënde. Por nuk ke shumë kohë të puthësh buzëqeshjen e tij babaxhane, sepse papritur një kokrrizë fare e padukshme rëre të është futur në sy. Ti fërkon syrin e majtë, ndërkohë që i djathti të është skuqur nga një kokrrizë e dytë. E ndërkohë që sytë i fërkon me të dyja duart, dhe pallton ta shkul prej trupit forca dhunuese e erës, veshët, ah, veshët!, si diçka tejet delikate, të janë vulosur plot-e-për-plotë me pluhur.
"Hej dreq-o-punë!" mërmërit, sapo kapërcen pragun e shtëpisë, dhe zhurmat ke lënë pas dere.
Fillon të zhvishesh në korridor, si të jesh përball hyrjes, në një koncert sinfonik.
Muzika fillon me zhveshjen e rrobave që përton t'i shkundësh nga pluhuri. Sepse kjo është krejt e parëndësishme.
Pastron sa të mundësh veshët. E kryen këtë punë që në fillim , sepse të duket ky, veprimi i parë më i domosdoshëm.
Më tej, zgjidh lidhëzat e këpucëve duke i zbathur këmbët e mykëzuara që erëmojnë aromë urbane nga labirintet e pafundme.
Si një kërmill i heshtur jargavitesh drejt dhomës tënde.
Në dhomë, ka një dritare të hershme atavike të cilën përgjatë ditëve të balsamizuara të asaj që e emërton koha ime, e mban mbyllur hermetikisht, me perde të trasha, në errësirë. Zakon ky, që e konsideron shumë të rrëndësishëm, në stazhionimin e pavarësisë tënde shpirtërore, ndërkohë që llaftaria e atmosferës kafshon muret e shtëpisë. Shtëpiza jote e qendërzuar në gojë të lagjies ku banon. Mëhalla jote e varfër, gojëhapur, e rrethuar me apartamente tullash të krimbura kuqëlore, çgëlqerizon dhëmballët e mitit të qytetit që ç'mitizon shtetin. Shteti yt i vogël, një mit edhe më i vogël, në arterie të kontinentit akoma edhe më të vogël, të një planeti jete të sendërtuara çuditërisht, sa një grimcëz e vetme pluhuri kozmik.
Duhmëzim duhmash pluhuri vazhdojnë të spërdridhen duke mbërritur gjer në katin e sipërm të apartamentit ku banon. Por, tashmë përtej dritares, ato përngjajnë me formacione totalisht artificiale, sepse, ti i vështron nga brenda dhomës, dhe me 'to të ndan diçka tejet thelbësore. Vet' fakti, që përpara se të shohësh pluhurin e ngritur në qiell, ose qiellin e shndëruar në pluhur, më parë ti sheh vet' xhamin e dritares tënde.
"Era është një faktor parësor" i thua vetes, "Ndërsa xhami, megjithëse hyn i pari në vështrim dhe prej tij shohim erën, një faktor dytësor".
"Era është subjekti" të përgjigjet vetvetja, "Kurse xhami i fatëzuar ngelet një objekt i rëndomtë, megjithëse pa transparencën e tij nuk mundet të shohim erën".
"Pra kush është më i rrëndësishëm, era apo xhami, subjekti apo objekti?" pyet vetja.
"Po ti, drejt kujt labirinti urban shtegëton duke u jargavitur si një kërmill, o njeri i mirë?" pyet-e-përgjigjet vetvetja.
Ndërsa grindesh dhe hamendëson, përtej xhamit, në mezin e kasabasë së zhvirgjëruar, diçka interesante ndodh në çast.
Vëren se dy mace janë vendosur poshtë një bredhi, që gjithmonë të ka pëlqyer ta thërrasësh, nuk e di përse, Napoeleon! Poshtë spaletave të gjelbërta të strategut të madh, qendrojnë dy kafshë të zbutura, nën erë, që nga veprimet e tyre kuptohet lehtë se bëjnë egër dashuri. Macka femër qimebardhë lëkundëshëm përdredh bishtin e vetkënaqur nga veprimi i partnerit të saj mashkull, një maçok pis-i-zi, me sy ekspresiv si të Otellos, që i lëpin kurrizin duke lëshuar hungërima të njohura epshore. Era vazhdon, duke marrë me vete rënkimet, duke i ngjitur lartë, drejt-e-përballë fytyrës tënde të lodhur nga hamendësimi, ti sheh duhma pluhuri, krahë të këputur bredhash që përngjajnë si Napoeleonë, copa gazetash, letra të panevojshme, fjalë, tinguj, muzikë, që vallëzojnë në këtë pështjellim përjetësor marramendës, ndërsa qendron pas xhamit të cilin fanatikisht e pastronë çdo mëngjes, përpara se të pish kafenë e kohës ku jeton. Kënaqesh pa masë kur shikon dy mace nën erë që bëjnë dashuri. Instikti është pjesë e pandarë e kësaj bote, sado i vogël të jetë këndi yt i vështrimit. Sado e mbyllur të jetë dhoma jote. Ndaj edhe thërret plot harre:
"Po... gjeniale! Kjo po, është një dëshmi e besueshme, diçka vërtet e besueshme, dy mace, nën erën e marrë, që bëjnë dashuri!"
Aty ku shfaqet e hapët egoja jote, je më i sinqertë. Dhe sinqeriteti të zbavit, sepse të shpalos atë çka mbi supe mbart plot një jetë si të përjetshme: natyrën tënde, instiktin, ashtu si është, krejt lakuriq.
I trishtë largohesh nga dritarja atavike e materjes, si e vetmja pjesë që e bënë fatkeqe dhe njëherësh të lumtur dhomën tënde. Në thembër të këmbës, prek me gishta gjendrën e memorjes që të ka dalë si produkt i endjeve të pafundme nëpër labirint. Labirint i koklavitur, që përfundon në një banjë të shtruar me pllaka majolike, ku një rubinet inoks i paoksidueshëm fillon të lëshojë në orare të kufizuara të ditës, ujin e ngrohtë që rrjedh, poshtë të cilit krejt i zhveshur fillon të lahesh. Të pastrohesh gjithë qejf.

Një vajzë në bregdet

Deti i turbullt shtatoras dhe plazhi i braktisur janë të bukur jashtë sezoni kur ajri i zhveshur nga këmisha e thirrjeve njerëzore është i tendosur mbi tehun e një brisku vetmie.
I vetëm vështroj kotësinë e rërës.
Kur shkruajmë emrin tonë mbi 'të, ai humb mbi pafundësinë e milionave grimcave të saj.
Ne më kotë si të verbër në kërkim të dritës mundohemi t'a gjejmë.
Shpirti im pilot thjesht ka zbritur në të gjithë përmasën e pejsazhit.
Eci.
Nuk kam asnjë pikmbërritje. Asnjëherë s'kam pasur një destinacion. Eci me ritmikën e valëve të detit. Me rrahjen gjithmonë shpresëdhënëse të krahëve të zogjve shtegëtar.
E ndiej veten totalisht brenda pamjes. Aty ku fillon pamja. Aty ku njeriu ka nevoj për më tej. Për më tepër. Sepse është nga natyra e tij i pangopshëm.
Nevoja e pashmangshme, e menjëhershme, të flas me dikë, shndërohet në mollë të pjekur në pemë, që pret dorën e kopshtarit ta shkëpusë nga fati i përbashkët i degëve.
Eci.
Një siluetë e bërë njësh me pejsazhin më hyn si halë peshku ndënë sy.
Një plakë e veshur me të zeza (si të gjitha mesdhetaret) thërriste drejt një siluete të dytë njësuar me pamjen përrreth, drejt një vajze të larguar përgjatë vijës bregdetare.
"Ana, Ana..." thërriste plaka "Anaaa..."
Zëri i saj mbytej nga zhurma e detit.
Vajza nuk dëgjonte aq larg sa kishte shkuar.
Pavetdije u vura në ndjekje të hapave të saj që deti m'i fshinte me valët e tij, njësoj si emrin tim mbi rërë pak më parë.
Tashmë edhe unë e kisha lënë plakën shumë pas. Ndodhesha disa hapa larg kurrizit të luspët shpinore të qënies së cilës doja t'i dëgjoja zërin.
I thirra. Asnjë përgjigje. I detyruar atëherë i dola në krah.
Vështroja profilin e saj. Tipare të ç'rregullta. Sy të shpërqendruar. Gojë, si grykë shisheje e lëshuar në detin e pakufij, në të cilën është mbyllur mesazhi që kurrë se lexuam.
Vajza këndonte një këngë që me vështirësi e shqiste nga buzët e plasaritura si toka në pritje të shiut.
Ndodhesha midis saj dhe këngës. I padukshëm. Ajo magjishëm injoronte gjithçka nga prania ime. Pikërisht tash që me të vërtetë doja të flisja me të. Sot vazhdoj të eci. Dikush që dëshiroja t'i flisja më qëlloi i pa gojë. Kushedi se me ç'mënyrë udhëtonte në atë trurin e vet lundërtar? Në tjetër det. Në tjetër plazh. Jo si ky i sotmi këtu, vjeshtor dhe i turbullt.
"Ana, Ana..." i fola edhe njëherë tjetër me intonacione më të ëmbla "Anaaa..."
Por zërin tim zhurma e detit e mbyti. Ndërsa ajo vazhdonte e pafajshme këngën e saj në udhëtim.
Ishte një këngë për detin, diellin, si dhe rërën që thërrmohej poshtë këmbëve të saj...

FLURANS ILIA - Njëbrirëshi

Magjepsja ndaj misterit të mungesës e bënte të vështronte akoma më me ngulm natyrën përrreth.
Djathtas, barriera baritore bregdetare, me pisha të larta belkëputura, dhe bredha të shkurtër barkfryrë.
Majtas, deti i dyndur në nuanca ngjyrimi bluerrët, që shpesh ç'ngjyrosej kur dita rrendte drejt muzgut, dhe mbretëria e shikimit, i nënshtrohet skotomas, pikës së errët të vështrimit.
E sotmja veçanti e këtij segmenti kohor paraperëndues ishte përndezja e veshur në të kuqeremtë, e krejt qiellores masë në horizont. Ose ndoshta ishte syri i tij i skuqur që e përflakte pamjen që vinte nëpër det, pasqyrimi i perënduesit të dielltë perandorak, gjer tek këmbët e zbathura, që preknin të parën valë, që rivinte dalë-kadalë, valë-valë...
Natyra kuqerremt'heshtur e peisazhit dhe mendimet bluerrësuara të djaloshit, dukej sikur kishin lidhur një pakt pritjeje të fshehtë midis, që erëmonin aromë shiu. Ndjesi e kapur pre, në një vend të caktuar, në rrethana të caktuara. Në varësi të së cilave ai ende nuk kuptonte asgjë nga e gjithë kjo masë pa formë. Por, që e shtynte akoma më fortë ta sodiste i qetë, si një pikturë moderne, ku ndjesia e mesazhit ndijohet pa konture të qarta përftimi ndërtimor. Ndaj edhe i pëlqente të ndodhej aty, në bregdetin e shkatërruar të Currilave. Nga vendi ku kodra puthej me vijën bregdetare, rrokte krejt hapsirën që i lejonte shikimi, i ulur këmbëkryq mbi një masë leshterikësh të tharë nga mirazhi i orëve të përzhitjes nën diell. Prej vendtakimit purgatorian, ndijonte aromën e kripës që vinte nga fuqia posedoniane e detit, bashkuar me ajrin që zbriste nga lartësia olimpike e kodrës, që bëheshin njësh përbrendëshmi, në frymën e 'tij.

Firoma si një kraharuar i praruar, kurbantherrur, duke gulçuar, mbi vet krijimin e frymuar, karramohej fjalëzuar.

Për të ardhur gjer tek Ju: Në krye të herës ishte Fjala dhe Fjala ishte pranë Zotit, dhe Fjala ishte Zot. Ja ç'qe në krye të herës pranë Zotit dhe detyra (ime) është të përsërisë dita-ditës si një psalm plot përvujtni të vetmen ndodhi të pandryshim, për të cilën mund të thuhet e vërteta e pakthyeshme.

Koha ishte ngujuar vragë mbi ballin e tij nga rrahjet barbare me rryp nga Ati i dehur prej papunësisë. Pergamen e fshirë ëndrrash mbi sy nga netët e bijve të heroinës, ndër vagonat e braktisura të stacionit të trenave të tranzicionit. Në tërheqjet për leshrash të edukatorëve të shkollës. Nga mashtrimi i rradhës. Nga bishti i pirunit të mprefur si thikë, ngulur përfund barkut të ballëgjerit, që i kishte thyer dy dhëmbët e sipërm ballorë me ballin e vet të gjerë si shkëmb, dhe e kishte shëmtuar aq mizorisht për të dytën herë (pas vragës së rrypit të Atit). Koha përthyhej, përplasshëm si vala, drejt bregut. Ajri që vinte nga kodra i ledhatonte cullufet mbi ballë. Ai nuk ishte fllad. Ishta thithka e gjirit ushqyes që prodhonte jetë duke ushqyer dashurinë foshnjore. Ishte dora e humbur ndër shtegëtime që luante mbi harpën e valëve. Ishte këngë pështjelluese që po përpiqej të shtjellonte. Ndaj dhe e lëshoi veten muzikalisht, si fëmija i uritur që i jepet gjirit të nënës.
Gjithçka fillonte nga poshtë dhe ngjitej lartë. Që nga thëllësia, vetthellësia e ftohtë, misterioze, e padepërtueshmja funddetësi, ku miliona vjetë më parë kishte lindur e para qelizë trunore, që prej miliona vjetësh ishte përpjekur me aq stërmundim t'i avitej bregut. Bregut të vakët llapaçitës. Bregut të njohur ku deti villte leshterikë të pafund'm. Vendit të së parës puthje që jeta i kish' dhënë tokës kur qelizat milionavjeçare u shndëruan në peshq mijravjeçarë, dhe Ripidistët u shndëruar në zvaranikë, në përpjekjen dinosaurjane për të pushtuar sterenë. Pikërisht aty, emocioni vibrant transmetohej mbi ballin e djaloshit të përndezur nga e kuqeremta e diellit në perëndim. Ose ndoshta ishte syri i tij i skuqur që e përflakte pamjen që vinte nëpër det, pasqyrimi i perënduesit të dielltë perandorak, gjer tek këmbët e zbathura, që preknin të parën valë, që rivinte dalë-kadalë, valë-valë... Si fragmenti i dikurshëm i pasqyrës, poshtë bankës së a-b-cësë, që pozicionohej fshehurazi aq sa për të përftuar përballë, pamjen poshtëkatedrës ku shfaqej orana e kofshëve dhe brekëve të kuqeremta që fshihnin misterin përthithës bermudian të mësueses që e priste më një shuplakë mbi vetull, një shuplakë që e detyroi të shikonte nga të katra anët me sy të xixëlluar imazhin e përftuar në pasqyrë të përthyer në mijra imazhe kaledioskopike të veckël breçkash të kuqe. Përballë së cilave, jo për fajin e tij, fatëzimi zemërak i yjeve e kishte shtënë nën fatin e shenjës së Demit. I cili nuk dihej asnjëherë përse i vërsulej me aq tërbim vetëm mbi përzgjedhjen e kuqe, në larminë e gjithatyre ngjyrave që mund të përzgjithtte pa mundim. Dhe demi dikur ndërsa dheut harbohej, kishte qenë njëbrirësh, (nuk dihet kur, përse, qysh, i'u shtua briri i dytë? Prej këtu kuptohej qashtër se djalli dybrirësh ishte veçse një mutacion pa origjinalitet)...
Njëbrirëshi origjinal nuahaste veç me bri. Askush nuk e kishte parë. Megjithëse legjendat thoshin se ekzistonte. Anipse për 'të nuk kishte dëshmi. Ndaj dhe trunorët e steresë morrën një vashëz të virgjër gjer në shajni, dhe në trungun e më së madhes pemë e lidhën në pyll. I thanë: "Hapi pak këmbët, se Njëbrirëshi do të vij, e dimë se e ndjell veç flladi dalldisës i virgjërisë!", dhe ashtu vajza ndenji, në pritje...
Përmes pështjellimit përndezës prrallor piskama pikasi paudhësinë përbindëshe përballë përbindëshit.
Njëbrirëshi nuhati nyjen ndërlidhëze me botën, dhe ballin mbështeti përfund barkut të 'saj. Kjo ishte dëshmia e vetme që trunorët patën mbi pamjen e Njëbrirëshit mitik. I vetmi çast pas të cilit u tret në mjergullt mitologjikisht ... rrugëve të një atdheu, ku vagonat e ndryshkur të tranzicionit prisnin lokomotivën që t'i lëvizë.
Mjergulluar mbështolli masën mishtore mveshur me nevralgjizëm djaloshar djaloshi. Lëshuar symbyllur mbi leshterikë, si një degëz bredhi barkfryrë, mbytur nën pushtetin e pëllëmbës së vet. Ndërsa qiellin pranë e përshkoi një zog vetmitar në kërkim të anijes së humbur, këngës së humbur, fëmijërisë së humbur, qyshkur nëna e tij kishte humbur. Humbshëm, qyshkur të gjithë e thërrisnin Bir kurve!, dhe i vetmuar nëpër vagona xhamathyer të derteve heroike të heroinës, kryqëzonte papunësinë e Atit të vet, ish-makinist. Atij që i takonte të shtynte vagonat, dhe jo ta ndëshkonte si përherë.
Me sy të skuqur u drejtua drejt lartësisë olimpike të kodrës prej së cilës ai fllad (ri)lindje vinte mbi ballin e tij të shënjuar me rryp. Prej aty ku ish-mbreti kishte ndërtuar vilën e tij, dukej i gjithë qyteti, me portin ku anijet niseshin nëpër botë, me stacionin e vagonave të braktisur, me bulevardin e mbrëmjeve verore, ku bukuroshet e Durrësit shëtisnin sikur t'i ishin vjedhur mozaikëve, sikur të kishin shpëtuar fsheurazi nga rrethinat e amfiteatrit të jetëve antike, sikurse ai sot, që vjedhurazi kishte mundur të arratisej, prej mureve të shkollës së riedukimit.

FIGURINAT


I. Humbaba dhe Trashëgimia

Baba vdiq natyrshëm. I erdhi Ora për të vdekur. Çasti e ikjes ja behu. Ajo që ndodhi pas vdekjes ishte edhe më e tmerrshme se vet vdekja. Aq sa me plot gojë detyrohem të them: “Baba humbi!”
Caku që e shkëputi Humbabën prej nesh shënoi kufirin e ndarjes midis “Tokës së Trashëgimisë Lindore” & “Tokës së Ëndrrave Perëndimore”.
Humbaba ishte i papërsëritshëm në karakterin e vet. Tek e fundit pyes veten në fund të fundit: “Si ka mundësi? Ky njeri? I vetëm e krijoji këtë armatë kaq të përkryer kukullash? Çfarë gjeniu?”
Në një kohë kur kjo traditë daton që prej mëse katër mijë vjetësh. Ati. Vetë Ai. Ah ti! Ti. Nuk ke si ta kuptosh çfarë strategu ishte Ai? Ati mundi të riinterpretojë dhe ringrejë në skajet më të larta Teatrin e Kukullave. Artin e Trashëgimisë Lindore që kishte mbërritur në kufirin e Ëndrrave Perëndimore. Shumë kohë më parë se Aktorët e Skenës të shfaqeshin me Aktrime Teatrore. Ati dhe Arti. Ishin e njëjta gjë. Ati ishte vet Arti. Arti mishërohej tek Ati.
Kukullat e Dorës nuk i kalojnë të pesëdhjetë centimetrat. Kanë kokë të madhe. Fill pas kokës janë të lidhura me dorën. Dora e Humbabas e zhytur nga Poshtë mbërrin gjer tek koka. Prandaj quhen Kukullat e Dorës. Krahun e kukullaxhiut e mbulon një dorezë e gjatë që nuk është gjë tjetër veçse trupi i kukullës, që vishet e ç’vishet sa herë që ndërron rol. Humbaba lëvizjet e kukullës i kryen me gishtat e një dore të vetme. Veçmas. Ose të bashkuara. Grusht. Gishtat luajnë rolin më funksional të lëvizjeve. Sidomos në hapje-mbylljen e gojës. Ato i japin shpirt kukullës.
Kukullat e Shkopit i kalojnë të pesëdhjetë centimetrat. Gjatësia e tyre shkon shpesh një metër. Ashtu sikurse Kukullat e Dorës edhe ato kanë mbërritur nga Toka e Trashëgimisë Lindore. Ndërsa të parat në mënyrë amatore e fituan popullaritetin e tyre më të madh në Evropën Perëndimore. Në vendet e Evropës Lindore Kukullat e Shkopit e ngritën Artin e tyre në Institucion. Një profesionalizëm i vërtetë drejt institucionalizimit. Trupi i kukullës mbahet mbi një shkop të ngulur nga Poshtë. Qafa dhe krahët funksionojnë nëpërmjet thuprave që kryejnë lëvizjet. Pikërisht. Këtu qëndron ndryshimi. Krahët dhe koka e të gjitha Kukullave të Shkopit pa përjashtim kryejnë lëvizje të pavarura nga trupi. Ky nuk është një ndryshim i vogël. Kukullaxhiu punon me të dyja duart. Me një mban trupin. Me tjetrën lëviz gjymtyrët. Goja është statike.
Kukullat e Hijes kanë të njëjtën gjatësi me Kukullat e Dorës. Ndryshimi qëndron tek gjerësia. Ato janë petashuqe. Të shtypura si të kishin kaluar përposhtë një makinerie të rëndë, që e shndërron trupin në karton. Lëvizjet e tyre ndryshe nga llojet e kukullave të mëparshme komandohen nga Lart. Janë të varura në fije të perit. Ato duhet patjetër të përftojnë Hijen e tyre në një ekran që ndriçohet me anë të një prozhektori nga pas. Hija ngelet akti më i diskutueshëm në evolucionin e historisë së zhvillimit të kukullaizmit. Çfarë mund të na thotë sot për shembull dizneizimi që po e shndërron mbarë Globin në një Disneyland? Pordhë me rigon! Asgjë e re në këtë botë imituesish. Gjithçka është e parathënë. Kukullat e Hijes e kanë ideuar vizualisht këtë rrugë këtu e katër mijë vjet më parë. Shumë kohë më parë se disneizmi. Prejardhjen e kanë nga Kina. Çudi. I vetmi rajon ku kjo farsë teatrale u popullarizua në Evropë së pari ishte Ballkani i Jugut.
Marionetat më kanë tunduar që kur kam filluar të kuptoj s’e po plakem. I dashuroj marionetat. Në thelbin e karakterit tim artistik nuk jam as më shumë e as më pak veçse një marionetist i talentuar. Ato komandohen nga Lart gjithashtu. E veçanta qëndron në faktin se janë të përbëra nga pjesë të veçanta trupore. Çdo cope të ndryshme të trupit të kukullës i përket një tel lëvizës. Shumë tela përbëjnë shumë lëvizje. Normalisht funksionojnë me nëntë tela. Por në Mayanmar (Burma e dikurshme, ose ndryshe në Birmani) thonë se i komandojnë me gjashtëmbëdhjetë tela. E pa-be-su-esh-me! Po të mendosh se është një kukullaxhi i vetëm që duhet të kryej gjithato lëvizje? Një mjeshtëri e vërtetë! Më besoni. Po jua them unë këtë fakt. Dhe unë vlej «njëqind-karatë». Jam mjeshtri i marionetizmit. Po të më jepej mundësia më herët, të udhëtoja drejt vendesh të largëta të lindjes, do të zgjidhja padyshim Vendin e Bekuar të Gjashtëmbëdhjetëtelëshit. Atë pikë të Globit të rrethuar nga Gjiri i Bengalit dhe Deti Andaman. Marionetat që prodhohen aty janë e ardhmja e kukullaizmit modern.



II. Zëhumbur

Unë jam i lindur Këtu. Në vitin 1967. Me një dekret të posaçëm ndërzimi. Jam rritur Këtu. Nuk kam dalë asnjëherë jashtë territorit të Këtu. Nga Këtu mbaj mend shumë histori për Këtu.
Ndjesia që kam fiksuar nga fëmijëria ime është dora e Humbabas. I kapur pas saj baba më shpuri një ditë në Xhaminë e mbyllur pas gjashtëdhjeteshtatës.
Kishin marrë vendim nga Lart që kulti të shndërrohej në teatër kukullash. Kishin filluar planet për ndryshimin e tij, nga një objekt besimi në një vend për kukulla. Humbaba drejtonte punimet dhe ishte urdhri i tij i formës së prerë, që muret e trasha gati një metër të shkallmoheshin në pjesën e brendshme të ngrehinës. Kjo bëhej “për t’i dhënë hapësirën e nevojshme sallës” - sipas fjalëve të babës.
Kur pothuajse muri i brendshëm i Xhamisë ishte hedhur në tokë, Baba ulëriti që t’i ndalnin shkallmimet. Në gjerësinë prej një metro të krijuar midis murit u gjendën qindra qypa të muruara horizontalisht. Punëtorët e komunales i hodhën tej kazmat dhe varetë. Nën mbikëqyrjen e të plotfuqishmit dhe shpurës së tij. U vërsulën përmes pluhurit drejt grykave të qypave si të babëzitur. Duke rrëshqitur duart e tyre si gjarpërinj brenda enëve misterioze. Me gishtat e tyre si nepërka pikëlore u endën më kot të preknin monedhat e arit që ata mendonin se ndoshta mund të gjenin brenda tyre. Me fytyra të habitura filluan të ndijonin zbrazëtinë e eterit të ajërt. U thartuan kur nuk gjetën absolutisht asgjë të prekshme. Asnjë send. Asnjë monedhë të vetme. Asgjë intriguese. Veçse frymë. Frymë në ajrì mbushte qypat e zbrazët që rrethonin muret. Qypa të çuditshëm. Qypa me gryka të kthyera nga hapësira e sallës së brendshme. Mure të veshura me qypa.
“Mos!” Thirri Baba. Ma lëshoi dorën. Mbështolli ballin e vet duke e goditur me grusht. “Mos! Çfarë bëmë?!”
“Çfarë?” Pyeta unë kureshtar.
“Muri ishte i trashë një metër. Jo më kot!” Foli i dëshpëruar duke i kapsallitur sytë nën rrënoja. “Ishte i tillë. Jo më kot! Aty janë shtresuar qypa nga të gjitha anët e mureve të sallës. Jo më kot! Grykat e qypave janë të drejtuara nga brenda. Jo më kot!”
“Jo më kot?” Pyeta i shushatur në pritje që Ai vet të ma thoshte arsyen përse jo më kot ishin renditur të gjitha këto gjëra jo më kot.
“Nuk po e kupton?” Më pyeti duke ma rimarrë dorën.
“Jo.” Thashë i trembur.
“Pa ja filluar mirë punës që kemi nisur sapo kemi humbur zërin biri i babës!” Foli me një keqardhje që buronte nga sytë e tij dhe finalizohej me shtrëngimin e dorës time e cila filloi të më dhembte. Me gjysmëzë ja nisa të ankohem, por ai nuk e kishte fare mendjen tek unë.
“E humbëm jehonën! E humbëm akustikën! E humbëm zërin! E humbëm muzikën!” Ulërinte.
“Si nuk na shkoi mendja xhanëm? Jo më kot muret ishin ndërtuar kështu. Që salla të kumbojë. Që Fjala të përçohet në veshin dhe shpirtin e gjithsecilit. Tash do të na duhet të thërrasim e të ngjiremi. «Do të endemi si çifutët në shkretëtirë...» dhe askush s’ka për të na dëgjuar. E humbëm zërin ende pa ja filluar mirë me Fjalën. «Fjala na la...» me shembjen e këtij muri. Ah po ta dija! Po ta dija? Ah! Nuk kisha për ta bërë këtë gabim. Dhe kjo firane Fjalë është hapi i parë.”

III. Zhozi

Nga çastet shterpe kur të kaplon hidhërimi baba e dinte se po lindte vazhdimi. Pikërisht. Në ditët në vijim (pas shembjes së murit të brendshëm të tempullit). Pikërisht. Pas atij Akti kur ai pretendonte se e kishim humbur Fjalën (që për hir të së vërtetës unë e imagjinoja si person të gjallë). Lindi qenia e tij më e dashur. Lindi mes nesh Zhozi. Krijesa e babës.
Ato Orë jete të kaluara në Xhaminë e shndërruar në teatër kukullash janë e gjithë fëmijëria ime. Skena me perdet e trasha. Kadife e kuqe. Portreti i Humbabas në krye të sallës. Kukullat e bëra në mënyrë artizanale nga mendja dhe duart e Humbabës. Dhe padyshim Zhozi. Krijesa më sublime e babës zëhumbur.
“Këtej e tutje,” më kishte thënë Ai, “Zhozi do të jetë shoqja jote e pandarë. Do ta kesh si motër më të vogël. Do të kujdesesh për të si për dritën e syve për aq kohë sa të shohësh nga sytë.”
Rrëqethesha i tëri kur e mendoja se ç’forcë e pazakontë i kishte rënë për hise Zhozit në të gjithë këtë traditë historike. Dridhesha kur e komandoja dhe luaja me të nga poshtë. Sepse në ato vite nuk kishte marioneta. Kukullat e Dorës ishin më praktike për kushtet tona të vështira ekonomike të shoqërisë së re që po ndërtonim. Krahu im bëhej mornica-mornica sa herë që kishim shfaqe. Futej nga poshtë Zhozit dhe përfundonte m’u në gojën e saj. Nga emocioni dora më mpihej. Kështuqë Zhozi mund të konsiderohej si një fëmijë i ndrojtur që nuk e hapte shpesh gojën.
Vitet e rinisë sime përkuan me ndryshime në regjimin tim të interpretimit. Kukullat e Dorës kishin dalë jashtë loje. Ishte një fenomen normal në kushtet dritëdhënëse të materializmit dialektik. Po aq sa ishte normale që Koha ikën dhe Zhozi rritet. Trupi i saj kishte marrë të atillë zhvillim, sa një dorë e vetme nuk mund ta komandonte më. I ngulëm një shkop nga poshtë me vendim të posaçëm nga Humbaba. Ajo u bë dyfish më e gjatë nga ç’kishte qenë si kukull dore. Kështu lindën Kukullat e Shkopit. Në fakt nuk ishte vetëm Zhozi që po pësonte ndryshim. Të gjitha kukullat u ngulën mbi shkopinj. Dhe atëherë kur shkopinjtë mungonin përdornim kallama të grumbulluara me punë vullnetare nga kallamishtet e pafundme buzë lumenjve. Humbaba e bëri të gjithë trupën me krahë. Krahët filluan të lëviznin me thupra. Zhozi duartrokitej tashmë nga e gjithë armata e teatrit të kukullave sa herë që interpretonte subjektet teatrore ku e nxirrnin ujdhesat fabuleske të ndryshimit.
Një ditë pas shfaqes, i vetëm në prapaskenë, Zhozi po më dukej më e bukur se kurë. Tonaliteti i shprehjeve të saj entuziaste kishte një shikim romantik që tretej tek perdet e kuqe. Nuk mu durua. Isha rritur me të. Ushqeja ndjenja të papërmbajtshme qysh nga fëmijëria. E mbërtheva vetëm-për-vetëm pas skenës. Pas perdeve që në teatër përkufizohen si quinta. Pas vetes. E putha. Kjo ishte puthja ime e parë. Zhozi nuk kundërshtoi. Nuk bëri gëk-mëk. E heshtur më vështronte me sy të fiksuar drejt e mbi duart e mia që dridheshin si veshë lepuri.
“Përse më shikon ashtu?” I thashë. “Fundi i fundit mos harro! Ti je një kukull dhe bëj ç’të dua me ty!”
Ajo vazhdonte të më shikonte qortueshëm me dashuri dhe përgjunjëzim. Nuk munda ta duroj më gjatë atë vështrim. Nuk ishte një shikim normal për kushtet e një kukulle. Kukullave u është e ndaluar të vështrojnë kukullaxhiun drejt e në kokërdhok të syrit. Vështrimi i kukullës të çmend. Si i çmendur e ktheva vrullshëm me shpinë nga vetja që mos t’ja ndeshja vështrimin. Më kishte hipur gjaku në kokë që ta ndreqja. Fillova t’ia shtyja shpërfillës shkopin poshtë e më poshtë që e mbante në skenë lart e më lart. Me fytyrën e përmbysur mbi tavolinën e punës, krahë çarfalitur si një fluturzë-flamur, nuk bëzante.
Që nga ajo ditë e komandoja më mirë. E fiksuar mbi shkop ajo ja doli mbanë të ishte personazhi më i shikuar për shikuesit dhe një nga kukullat e mia më të preferuara. Megjithëse baba dyshues shpesh më thoshte:
“Kujdes me Zhozin! E ke si motër më të vogël.”
Nuk munda t’ia vë veshin fjalëve të tij. Brenda meje gëlonte një ndjenjë e tillë që nuk kishte fjalë ta shprehte. Gjë që më bënte automatikisht dy herë fajtor. Së pari, ngaqë gjithçka e kryeja në konspiracion të plotë në një vend të pazakontë: pas skene, pas kuintave, pas vetes. Mundet ta kisha shpënë Zhozin larg prej aty. Në ndonjë kopsht me mollë, për shembull. Por ja që vetullnxehtë e kisha kryer pikërisht aty Aktin tim. Kjo nuk mjaftonte. Isha i zhytur thellë e më thellë në mëkat kur mendoja se së bashku me këtë Akt kisha kryer një Incest njëkohësisht. Zhozi nuk do të ishte më motra ime e vogël por skallvja ime përgjunjësisht e dashur. Në qoftëse i vutë veshin me kujdes fjalëve të mia do të kuptoni se kjo situatë më bënte automatikisht fajtor. Nuk thashë dhe as po ju them se ndihesha apo ndihem fajtor. Përkundrazi. Shpesh më verbon xhelozia dhe do të dëshiroja po të kisha mundësi t’i ngulja një thikë pas shpine Humbabës kur ndër krahë merrte Zhozin për t’i ndrequr ndonjë kostum apo paruke.
“Mos!” Gërthisja. “Mos e prek Zhozin se e rregulloj vetë!”
Vazhdoi kështu një farë kohe të gjatë. Gjersa një ditë Humbaba solemnisht deklaroi para të gjithë trupës se “kisha marrë tërësisht pamjen e një kukullofili”. Unë kukullofil? Natyrisht Ai e thoshte këtë në kuptimin e dashurisë time të përgjithshme ndaj të gjitha kukullave dhe traditës teatrore në përgjithësi. Por mua kjo fjalë e thënë në një kuptim dytësor më sëmbonte parësisht në shpirt. Ma priste rrugën koronare të zemrës si me brisk. Ma zhvendoste zemrën tjetër kund. Si transplantim i parë i zemrës që ishte kryer po në vitin 1967. Vit kur kisha lindur. Sepse më zhvishte brenda vetes ndjenjat e veshura për qenien e vetme që dashuroja përdhunshëm. Zhargozanën e Zhargonit. Zhargonkën si zana. Që shkurt me ledhatim e thërrisnim Zhozi. Cipa e rrjepur e Aktit që kisha kryer me të më kishte shndërruar automatikisht në një kukullofil. Që nga ai çast po e kuptoja s’e nëpërmjet ndjenjave që ushqeja ndaj Zhozit isha pjekur dhe isha shndërruar në burrë. Një burrë i përhumbur në mekanizmin e komandimit më të përsosur që mundej t’i bëhej kukullave brenda teatrit të kukullave.
Me këtë lloj të vetëndjeri rinia ime e hershme kishte marrë fund. Isha unë tashmë që në fundin e kësaj etape hodha idenë e madhe revolucionare se diçka domosdoshmërish duhej të ndryshonte mes nesh. Incesti. Ishte një ndjenjë evoluimi për t’iu shmangur kontaktit të drejt-për-drejtë me trupin e Zhozit. Me atë trup që po aq sa e dëshiroja, po aq më neveritej vetja njëkohësisht. Ndaj i propozova Humbabas të hidhnim në veprim një tjetër traditë lindore të lojës me kukulla.

(vazhdon...)

(vazhdim...)


IV. Hijet

Gjithçka filloi me spastrimin e kukullave më të vjetra me të cilat ja kishim filluar. Shumica e vështrimeve të tyre ishin dëshmi e asaj që në të vërtetë kishte ndodhur ndërmjet meje dhe Zhozit. Por këtë pak-kush e dinte. Këta si të thuash ishin dëshmitarët e parë që mund të rrezikonin daljen në shesh të veprimeve të mia. Ndaj edhe duhej të zhdukeshin menjëherë. Por kishte edhe personazhe të reja të cilat nuk i përshtateshin frymës së re që po përpiqeshim të sillnim në traditën tonë. Të gjitha i dogjëm. Zjarri përfshiu edhe pjesën më të madhe të dekorit. U dogjën pyje dhe kodra të panumërta prej kompensate. U zëvendësuan me një tip fortifikimi që quhet Bunker. U militarizua krejt rekuizita jonë me armatime të rënda prej kartoni. Kostumet u thjeshtëzuan në xhaketa dhe pantallona ushtarake treçerekëshe të prodhuara në Kombinatin e Tekstileve “Stalin” në Tiranë, apo, Kombinatin e Tekstileve “Mao Ce Dun” në Berat.
Veç t’i shihje fytyrat e kukullave të reja. Pa qime ndër faqe. Zëvendësuese të burrave të vjetër me mustaqe. Humbaba filloi t’i derdhte ato me sy gjysmë të mbyllur dhe buçkat e faqkave si mandarina. Madje edhe Zhozi morri një pamje krejt tjetër mandariniste. Të shtypura në profil kukullat gjithë-gjithë çfarë u kërkohej të bënin ishte përftimi i Hijes. Pas bezes së bardhë ishte përherë i pozicionuar prozhektori. Kukullat parakalonin përpara ekranit në radhë. Hija e tyre gjigante shpërfaqej në sfond. Shikuesit i ngulnin sytë në ekranin e improvizuar shumë kohë më parë se në jetët e secilit nga ju të hynte televizori.
Sa më tepër Zhozi ndryshonte aq më tepër ndihesha i epur për ndryshim. Kënaqesha dhe ndihesha krenar që baba tashmë i plakur po e lëshonte drejtimin e trupës gradualisht në duart e mia. Unë isha biri i babës. I vetmi trashëgimtar që po e kuptonte se baba po humbte dalëngadalë.
“Jam krenar për ty!” Më thoshte Ai. “Jam i qetë që po e lë traditën e trashëgimisë lindore në duar të sigurta!”
Këto ishin fjalët e fundit përpara se të vdiste natyrshëm. Sepse baba ishte një titan i shëndetshëm që nuk vuante nga asnjë sëmundje trupore. Përveç sëmundjes së sheqerit. Edhe kjo ngaqë ishte një personalitet shumë-shumë i ëmbël me spektatorin. Por, Ora për të vdekur ja behu. Çasti e ikjes erdhi. Pas asaj grime, humbi baba. Kufiri e ndarjes midis “Tokës së Trashëgimisë Lindore” & “Tokës së Ëndrrave Perëndimore” ishte i hapur. Në një kohë kur tradita e kukullaizmit daton që prej mëse katër mijë vjetësh. Ja tek po ta përsëris edhe njëherë se Humbaba. Vetëm Ai. Ah ti! Ti. Lexues i ri. Nuk ke si ta kuptosh çfarë strategu ishte Ai! Ati mundi të riinterpretojë dhe të ringrejë në skajet më të larta Teatrin e Kukullave. Artin e Trashëgimisë Lindore që kishte mbërritur pas këtij çasti në kufirin e Ëndrrave Perëndimore. Me një origjinalitet të papritur shumë-e-shumë kohë më parë se Aktorët e Skenës të shfaqeshin me Aktrime Teatrore. Ati dhe Arti. Ishin e njëjta gjë. Ati ishte vet Arti. Arti mishërohej tek Ati.

V. Hiri

Si të mos mjaftonte vdekja e babës, ato ditë, një rrufe e shkëputur prej Qielli, depërtoi mistershëm nga deriçka e hapur e Minares, që i rezistonte kryelartë, si halë peshku syrit të gjithkujt e prej aty, si një ortek zjarri, një Orbe, gurrë përvëlonjës, u rrokullis nëpër shkallaret spirale, duke fituar shpejtësinë zhbiriluese të një përdredhësi gjigant, duke depërtuar drejt e mbi perdet e kuqe të kadifenjta, të cilat e përcollën zjarrin brenda tempullit, të shndërruar, që prej një kohe të gjatë, në teatër kukullash. Hataja që ndodhi ishte edhe më e tmerrshme se vetë vdekja. Aq sa me plot gojë detyrohem të them se vetëm pas asaj katastrofe baba humbi plotësisht në të gjithë kuptimin e fjalës.
Vetëm muret e tempullit ngelën të paprekura nga ajo zjarrmori e paimagjinueshme. Flaka përfshiu krejt trupën, dekoret, rekuizitat, kostumet, shikimet e përhumbura të kukullave dhe trupin e pajetë të babës. Tek e fundit, pyes veten, në fund të fundit: “Ç’ishte ky mallkim?”
Pasi zjarri shkrumboi gjithçka, aty ku fillonin hamendjet, rrëfimi im, nuk do të ishte asnjëherë i njëjtë si më parë. I kisha përshkuar rreshtat e mësipërme, në kolonat e të cilave, pati kaluar fëmijëria, rinia, burrëria ime, fillesat, dhe vijueshmërinë e traditës sonë, sukseset, dhe ndryshimet e nevojshme, para dhe pas skenën, pothuajse, pa asnjë presje. Po. Po. Për presjet, shenjat e piksimit e kam fjalën. Nuk kam përdorur në rrëfimin e mësipërm shumë të tilla. Njësoj si të përshkoja «The Waste Land», zonën neutrale, që ndan dy kufijtë midis “Tokës së Trashëgimisë Lindore” & “Tokës së Ëndrrave Perëndimore”. Pa e parashikuar, se fundi, nuk do kishte fund, asnjëherë, në fund të fundit, për aq kohë sa do të kaloja nëpër djerrinën asnjanëse, të mbushur me tabela ku shkruhej “Zonë e Lirë” apo “Zonë e Ndaluar”.
Zjarri do të kalonte këndej. Zjarri nuk do të vononte. Ai veç kishte pritur Orën të mbërrinte. Të shkrumbonte, t’i shkrumbonte, të shndërronte, t’i shndërronte, të gjitha në Hi. Një hi i hirtë, ku nuk mund të gjeje se ku kishte përfunduar mbeturinat e trupit të djegur të babës. Gjithçka ishte njëtrajtësuar në humbje, dhe nuk kisha më tej ç’të humbja nga humbja, veç të shpëtoja trupin gjysmë të djegur të Zhozit, për të mos humbur. Të vetmen gjë që e mendoja si shpresë dhe me atë, të rendja i tmerruar në lumë.
I lumi Lumë na mori dhe na përplasi andej-këndej, duke na pështyrë detrave.

(vazhdon...)

(vazhdim...)


VI. Gaforre dhe Marioneta

Ranishte e gjerë dunatike përshkonte brigjet e thata ku lum Lumi na nxori. Këtu fije bari nuk kishte. Në rërë nuk mbin asgjë. Rëra është tokë e vdekur (waste land). Aty mund të ushqehesh vetëm me atë që Deti të jep. Nuk qaheshim nga ushqimi. Këtu kishte bollëk të jashtëzakonshëm. Peshq të llojeve të ndryshme edhe fruta deti. Karavidhe, midhje, sepje, kalamarja, aragosta, e mbi të gjitha, gaforre të panumërta. Mund të quhej ndryshe «Bregdeti i Gaforreve».
Zhozi, që nuk kishte parë gaforre me sy, i shihte e mahnitur lëvizjet e tyre shumëkëmbëshe. Në një nga ato vështrimet e saj, që të linin pa gojë, kuptova se ajo dëshironte një fëmijë nga unë. Nuk e kisha çuar ndër mend një gjë të tillë. Për të parën herë tash që pleqëria me sa dukej po më trokiste në prag. Këtu kuptova se koha ishte tamam që të bëhesha baba si baba im. Vdisja nga dëshira që edhe ky Akt i fundit të më njëtrajtësonte me Timonierin Humbaba; Strategun e udhëtimeve të mia; Pishtarin tim. Që të bëhesha tëpkë, njësoj si ai. Si? Qysh? Tek? Zhozi ishte kukull. Një kukull nuk mund të lindë fëmijë.
Më filluan të më sëmbonin në tru pikëpyetje, që gjer në atë cak, as që i kisha shkuar ndërmend, përgjatë gjithë jetës sime paqësore të njëtrajtshme si kukullaxhi. Kush kishte qenë nëna ime? Si nuk e kisha ndeshur asnjëherë më parë? A ishte qenie njerëzore? Apo kishte qenë njësoj si Zhozi, një kukull e pagojë, zëhumbur, hije, hi? Përse Humbaba nuk më kishte folur asnjëherë për të? Dhe si nuk e kisha ndier nevojën ta pyes, se nga kisha ardhur unë në këtë botë magjike? E vetmja gjë që dija ishte se kisha lindur pas vitit 1967. Në po të njëjtin vit kur njerëzimi kishte realizuar transplantimin e parë të zemrës. Kisha lindur nga një dekret i posaçëm. Por ç’ishte ky dekret? Kush e kishte lëshuar? Kush e kishte firmosur miratimin e tij? Kishte ardhur nga Lart? Apo nga Poshtë? Si nuk kishte depërtuar asnjë Presje e vetme si fije bari në prozaiken histori të shkruar të një jete që ishte vet jeta ime? Përse nuk mbarte gjelbërim ranishta? Përse Lumi përshkon hapësirat, thjesht, për të përfunduar në Det? Qysh, kaq shumë rrugë, për të përfunduar në një Bregdet Gaforresh? Përse kaq shumë gaforre? Gaforre?
Instinkti m’i ringjalli përsëri shpresat. Kukullat e Hijes kishin qenë një rrugë e gabuar, e pranoj, me një përkatësi shumë të dyshimtë për të mbajtur një teatër kukullash së bashku me traditën lindore të gjallë në këmbë në këtë bregdet ëndrre ku kishim përfunduar, Këtu në perëndim.
Ndryshimi ishte pjesë e imja që më bënte vazhdimisht ta mbaja nën tundim publikun. Shikuesit e këtushëm kërkonin gjëra të reja gjithmonë në lëvizje. Në lëvizje të shumanshme. Ndaj dhe shpëtimi im ishte Gaforrja. Kukullat duhet të lëviznin njësoj si ato për të qenë të suksesshme në një botë që popullohej nga ëndrrat. Fillova nga zeroja të rindërtoj gjithçka nga e para. Shkallë pas shkalle rivinte në syrin e shikuesit: trupa, dekori, rekuizitat, efektet skenike, kuintat (me perde Blu, me perde Rozë), gjithçka e ideuar saktësisht me paramendim në sajë të modelimit tim origjinal qyshkur. U bëra marjonetisti më i vetpërsosur Këtu. Njëshi i atyre që pretendonin se ishin Njisha. Humbaba do të ishte krenar për mua. Do të doja që biri im krenar në të ardhme, të thoshte ty shikues i nderuar i teatrit të kukullave, të njëjtat fjalë që unë thosha dikur për babën tim:
“Ati im. Doravetë Ai. Ah ti! Mosbesues njeri. Ti, nuk ke si ta kuptosh çfarë strategu është Ai?! Ati im, riinterpreton dhe ringreh përherë, në skajet më të larta, Teatrin e Kukullave. Artin e Trashëgimisë Lindore që po kapërcen kufirin e Ëndrrave Perëndimore. Shumë kohë më parë se Aktorët e Skenës së sotme të shfaqen me Aktrime Teatrore. Ati dhe Arti. Është e njëjta gjë. Ati është vet Arti. Arti mishërohet tek Ati.”
Por, trashëgimtari, biri im, ende nuk ekziston. Zhozi po çmendet që ta ketë në bark. E vetmja zgjidhje, pasi e kisha shndërruar vet Zhozin, nga një Kukull Hije në Marionetë, ishte t’i qepja fort një gaforre vocërrake brenda barkut. Dhe ashtu bëra. I futa në trup një gaforre, të gjallë, që nuk reshtte së lëvizuri. Ja qepa pazgjidhshmërisht të gjitha cepat e kostumit, në mënyrë të atillë që mos të kishte se nga të dilte, dhe Zhozi të kënaqej gjithë kohën, duke menduar vazhdimisht se mbart në barkun e saj, trashëgimtarin tonë të ardhshëm.

VII. Përpjekja e fundit

Popullariteti i marionetave dhe fama ime si marionetist më shtynë në hulumtime dhe kërkimin e rrugëve të reja të Shprehjes. Jo më tepër përsa i përket pasionit tim për t’u shprehur, gjë e cila nuk më mungon, por sepse me këtë mënyrë shihja rrugën e vetme për t’u bërë jashtëzakonisht i pasur. Pará. Paré. Zhutra. Llove. Më duhej të fitoja pará me thasë tashmë që po e ndieja se po plakesha dhe njëkohësisht do të kisha një trashëgimtar të ri. Një bir të cilit do t’i lija krejt trashëgiminë time të trashëguar. Lovet. Zhutrat. Paret. Kështuqë ja bëra të ditur Zhozit se do të nisesha drejt e në Birmanì. Thonë se atje i komandojnë me gjashtëmbëdhjetë tela marionetat. E pabesueshme, hë! Dhe të mendosh se është një kukullaxhi i vetëm që duhet të kryej gjithato lëvizje? Një mjeshtëri e vërtetë. Apo jo? Po më jepej kjo mundësi. E pse mos të udhëtoj drejt Lindjes së Largëme? Pse mos të sjell ndër ju traditën e gjashtëmbëdhjetëtelëshit? Prej brigjeve të Gjirit të Bengalit. Rrethuar nga deti Andaman. Këto lloj kukullash janë në vetvete shprehja më kulmore e Artit të Kukullaizmit. Një prirje legjitime drejt modernizmit. S’më mbetej tjetër veçse edhe njëherë ndoshta për të fundit herë të nisesha nga “Toka e Ëndrrave Perëndimore” drejt “Tokës së Trashëgimisë Lindore”. Dhe u nisa.
Nuk e kisha menduar kurrë se do të ndeshesha me kaq-e-kaq vështirësi. Rruga për në Mayanmar nuk kishte të sosur dhe sa më tepër i afroheshe - aq më e largët bëhej.
Ma shton imazhin e gënjeshtërt edhe kjo shkretëtirë e pafundme ku shtegtoj pafundësisht. Ku Dielli ta pjek lëkurën. Ku Deti i tërhequr që prej mijëra vjetësh nuk ka ndërmend të rikthehet një Ditë. E etur, pa Lumenj, kjo hapësirë vdekjeprurëse ta mpin mendjen dhe në të mund të shihje gjithçka që nuk ekziston. Ose që lind, jeton, vdes, po Këtu; brenda parapërfytyrimit tënd të tunduar nga etja.
I etur kërkoja një pikë ujë të vetme. Dhe i vetmi send që gjeta, ishte një shishe Coca~Cola. Koka’e’Kolës ishte si të thuash shpëtimi im. E ndoshta shpëtimi i «generation coca-cola»?! Forever Coca~Cola !!!
Një shishe e hedhur në shkretëtirë, e boshatisur jo gjer në fund, përfund barkut të saj, mbante shpresën më të fundit, të përpjekjes së fundit, në fund të fundit, për të mbijetuar së fundmi. U zhyta brenda saj me një frymë duke thithur me buzë të etura pjesën e lëngut freskues që kishte mbetur për mua. Dhe ky ishte gabimi i vetëm që nuk ja fal vetes! Një Dorë e padukshme, jo si ato që komandojnë Kukullat e Dorës, por si ai trupi i rrumbullakët i hapësirës, i zbritur nga Lart, që Poetët në gjuhën e tyre të zgjedhur magjikisht e thërrasin Orbe, e vulosi shishen, dhe unë u gjenda përjetësisht i kapur në grackë.
Më është e pamundur të dal jashtë prej Këtu. Më duket sikur kam një jetë të plotë që jetoj Këtu. Me sy të përlotur, Këtu, më vjen ndërmend e gjithë jeta ime. Humbaba. Kukullat e Dorës, Kukullat e Shkopit, Kukullat e Hijes. Marionetat, Zhozi, që kujton se është shtatzënë, që më pret të kthehem pranë saj. Ah, ç’gabim i pafalshëm që ia qepa atë gaforre të mallkuar në bark, duke mos i lënë asnjë cep daljeje! Kështu Zhozi ka për të marrë fund, sepse krijesa që mban në bark do të qelbet, dhe karriera e Zhozit do të digjet si hiri, do të thërrmohet si rëra, shumë shpejt. Më shpejtë se koha që do të më duhet për të mbërritur në Birmani, dhe riinterpretuar një Zhozi të re, të hatashme, me gjashtëmbëdhjetë lëvizje mahnitëse, që do t’ju hipnotizojë. Më shpejtë se koha e panjohur e qëndrimit Këtu, brenda kësaj shisheje të mallkuar, ku nga mërzia kam filluar ta mbush krejt trupin tim me tatuazhe. Figurina të panumërta që më mbulojnë nga koka tek këmbët.
Askush s’ka për të më njohur më. Sepse kam ndryshuar. Për kaq-e-kaq Orë, askujt nuk i bie rruga këndej, dhe kjo më ka mbushur plot mllef e urrejtje, për fatin tim. Megjithëse ndjekësit fanatik të teatrit të kukullave, në mbarë botën, ata që më njohin, edhe ata që vetëm kanë dëgjuar të flitet për legjendën time, do të pyesin me kureshtje:
“Ku u zhduk mjeshtri i marionetave? Ku gjendet tash, Tani i Shejt?”
E di. E di se kam edhe kundërshtarë, të cilët pa ngurrim nuk reshtin së nëmuri:
“Mos e luaj Shejtanin nga shishja!”
Xheloz. Ata. Duan të më shohin të ndihem i rrënuar nga kjo përpjekje e fundit. Por, jam i palodhur të shpresoj se një ditë, një tjetër i etur si unë, rastësisht do kalojë këndej duke e hapur shishen, sa për të shuar etjen dhe duke bërë ndoshta aksidentalisht realitet përpjekjen time të fundit. Dhe atëherë do të jetë krejt ndryshe. Besomë!
- Gjer kur do të vazhdoj të pres Këtu? Nuk të vjen keq për mua? Po më merret fryma. Po më erren sytë! Mos nguro, o kalimtar i etur! Hajde, hape shishen...
- Si? Ti nuk më beson? Me të gjitha forcat jam përpjekur veç për ty dhe bijtë e tu.
- Ende nuk më beson?
- Hape pra shishen, dhe vetëm atëherë do të më zësh besë.


FUND


©FLURANS ILIA