Liria në poezinë e sotme shqipe

Nuk ka poet që nuk ka shkruar ndonjë varg për lirinë. Disa prej tyre kanë shkruar poezi, himne, ditirambe, poema, madje edhe vepra të tëra kushtuar lirisë.
Liria në poezi tonë, sidomos në atë të sotmen kalon nëpër disa rrathë, depërton nëpër disa sfera, apo, pse jo, edhe kapërcen nëpër disa kapërcalle kohore të gjysmës së fundit të shekullit të kaluar dhe deri sot.
Andaj vetvetiu lindin pyetjet:
A ka pasur liri nga poetët për ta shkruar poezinë?
A ka pasur dhe a ka gjithashtu liri në poezinë e sotme shqipe, gjegjësisht në vargjet e saj dhe sa ka liri në poezitë përkushtuese për betejat, luftën, dëshmorët e heronjtë e rënë në luftën për liri?
Për t’i shkoqitur sadopak këto situata, këta rrathë dhe këtë ekzistencë duhet hulumtuar nëpër poret e zhvillimit të poezisë sonë pas të ashtuquajturës Luftë e Dytë Botërore. Dhe këtu dalin dy rrugë, apo më mirë të shprehemi, dalin dy kahe të rrugëtimit të lirisë në poezinë e sotme shqipe:
1. Rruga e lirisë në poezinë e poetëve të Shqipërisë.
2. Rruga e lirisë në poezinë shqipe tek poetët e Kosovës.
Fati historik e deshi që shqiptarët e të dy anëve të kufirit, në Shqipëri dhe në Kosovë, të mbesin nën të njëjtin sistem shoqëror pas Luftës së Dytë Botërore, nën sistemin socialist. Dhe raportet e artit në përgjithësi dhe të poezisë në veçanti natyrisht që kërkojnë qasje të reja. Poetët duhej patjetër të ndërrojnë metodën letrare dhe të shkruajnë për luftën, betejat e saj, për partizanët e partizanet, për heronjtë e dëshmorët, për komunizmin e komunistët, pastaj për reformën agrare, kooperativizmin në Shqipëri, e deri për vëllazërim-bashkimin, të drejtën e femrës, shkollimin, luftën kundër analfabetizmit e të tjera në Kosovë. Andaj, në vargjet e poezive përkushtuese për lirinë më shumë ndihet fryma e tillë se sa frymon liria në to. Liria ishte gjëja më e arrirë, ajo ishte grada më e lartë e arritur ndonjëherë dhe kurorëzohej me fitoren e komunizmit dhe socializmit. Vetëm poezitë kushtuar partisë, socializmit, kooperativizmit, tharjes së kënetave, aksioneve të rinisë në Shqipëri, luftës partizane, betejave të Sutjeskës, Neretvës, Dervarit, por edhe asaj të Carralevës, vëllazërim bashkimit, Boros e Ramizit, Landovicës, e pse jo edhe Titos, në Kosovë, konsideroheshin poezi me vargjet më të mira në të cilat frymonte liria. Dhe në pyetjen e parashtruar del vetvetiu përgjigjja. E tillë është liria në vargjet e poezive me tematikë, semantikë, motive dhe frymëzime të këtilla.