Gjergj Fishta

KANGE E DYMBEDHETET


MARASH UCI



Fetyra tipike e Shqiptarit: si i ri ushtar , guximtar , i shetitun , si burre , i urte , bujar , luftetar ; si plak , i peshuem , plot pervoje , bari , edukatuer . Marashi asht ne mendime . Len te bijte e Calit , ortake dhe niset per te Cun Mula , bajraktar i Hotit. ... Takohet me Bajraktarin . I difton , simbas lajmeve se dishkae rrezikshme po i kercenohet vendit. ...


Te nji mriz , te nji lejthi
kishin ndodhun tre bari
dy me dhen e nji me dhi
njani plak e dy te rinj.
Marash Uci e t'bijte e Calit
dy djelm t'lehte si shpezet e malit
Marash Uci e Uc Mehmetit
ane e m'ane i kisht'ra detit
kishte pa pronet e Mbretit
cak prej Hotit tue xane filli
der' ku piqet buka n 'diellit
pse , sa kje Marashi i ri
i pat dale Mbretit n'ushtri
me arme n'dore , me zjarrm ne gji
si qi doke asht n'Shqipni.
Burre i forte e trim si Zana
armet i kjene ketij baba e nana
babe tagabi e nane breshana
vella e moter dy pistolet
dy gjarpenusha prej Stambollet.
Ky kje lypun edhe gjetun
pat kene thirrun dhe pevetun
e n'kushtrim e n'gjyqe t 'bajrakut
e nder pre marre Karadakut
e kudo qi i doli prija
aty i dajti edhe trimeria.
Por si kripit i ra bora
e la kamba e e la dora
edhe i shkrehi armet besnike
njato arme qi n'kohe jetike
pa'n kene ndera e Arbenise kreshnike
e na doli bari malit
i shmrijak me t'bijte e Calit .
Prore Mashi djelmve t'Hotit
u kallxonte punet e motit
punet e motit , pune trimnie
si Shqiptari mbas lirie
e mbas beses s'bardhes Fe
bate deken si me le;
e u permende Ore e Zana
edhe u thote shum pune t'medhana
per lugat kur xehet hana
e per lufte qi me dragona
ban kulshedra n'vise tona
edhe i njihte ai mas mirit
sa dragoj jane robit t'njerit
mbi Rane t ' hjedhne e n'Ure t' Vezirit
Prande ' e dojshin gjithe barija
e ndigjojshin fjalet e tija
si kah pushka asht kah' urtija.
Po shka , Zot , ky Mashi sot
qi na a' vra e nuk ban za?
A thue i ra bisha nder berre
ja se toket i mbeten djerre
ja i punoi t'ngratit rreziku
pa buke n'shpi e gjeti mikun?
U' ku n'berre s'i ka ra
pse kurr marashi s'u a ' da
nuk kisht' mbetun ky pa e pa
m'e pase pa edhe e kisht vra
As s'i mbet ketij n'dere borxhlia
me' i qind dhen qi ka ke shpia
s'len borxhli me i vojtun t'birit
edhe miqte ia pret ma s'mirit
si edhe qete qi i ka si bueje
s'ia lane djerr token kurrkujte
Por as vete shka ka s'e di
"pa nndigjoni , o djelmte e mi ;
dilku ' i pune sot m'ka qillue
as nuk kam si rri pa shkue
nji here pse me pase per t'shpetue
zogu dore , pasha mue!
Vone e vone ke per ta xane
fjale i mocmi si e ka lane.
Se sa rri as vete s'e di
se nji jave , ase nji muej
Zot e di nuk mund ta quej .
Por n'kje thane prej Perendie
mos me shkele un ma n'keto hi'e
mos u xane ma pune trimnie
s'bardhes kohe qi ka prendue
ah , ju djelm , u kjosha true
per njate qi vran e kethi'lle!
me ma mbajte ju sot nji keshille...



vijon...

At Gjergj Fishta

PARATHÂNE - Kanuni I Lekë Dukagjinit

1. Randsija e Folklores komtare.

Kushdo nieri i leters e i kalemit, e qi të jetë i zoti me perftue në mende të vet idén «Atdhé», kupton mirfillit randsín e madhe qi per kóm ká në vedvedi të mbledhunt e «folklorës» së tij komtare.

«Folklora» âsht pasqyra e kthjelltë e psihes së komit; âsht rrasa mermerit, më të cillen historija zgavrron t’endunt e të shendunt e popujvet; asht cehja e pashterrshme e gjuhsís e e letersís komtare. «Folkloren», po, do të skjyrtojsh, po deshte me shkrue historín e komit, e cilla me hamende nuk shkruhet, por qi edhè pa tê komi jetë nuk ká; «folklores» do t’i siellesh, po deshte me shtue pasunín e gjûhës me fjalë të permvehtsueme, me frazeologí shprehsore, me shembulltyra të gjalla, dramatike; në «folklorë» prap ké me ndeshë më type mâ të nalta, më karaktere mâ të forta, e më motive mâ t’ardhuna e të perkueshme per zhvillimin e leteratyrës komtare. – Epopét mâ të mdhá e mâ të bukura të botës: si nji «Iliade», nji «Shah-Name», nji «Niebelungen», nji «Fingal» etr. etr. kan ngallitë e janë zhvillue mbí bazen e «folklorës» komtare.

Mjerisht disa nder atà të bij të fisit shqyptar, qi mbahen per intelektuala e udhëhjeksa të fatit e të shartevet të komit, por qi shkolla, neper të cillen paten kênë pershkrue, nuk mrrîjti me u a qirue shpirtin krejt prej zdramit të do parimeve sterelizuese e shkatrrimtare, e as me u a hjekë at lmashk pedantizmi e kulimlleku vagabond-modern, qi ata quejn «kultur», perbuzin njomsín e vallevet popullore, bâjn n’asgja bukurín gjithmonë të njethtë e të kerthnestë të rapsodijavet kreshnike, kerveshin buzen mbí randsí të vendimevet të kanunit doketar – droit coutumier – mbí fjeshtsín e artë të mytologís, të prrallavet, e mbí marë «folkloren» t’onë komtare. E pra, sa bukurija thânjesh, sa njomsija e naltsija mendimesh nuk âsht strukë permbrenda ksajë «folklore», më të cillen ká punue psihja heroike e komit marë e i kan rá më limë kavaljetet e gjata, të palodhshme! Per shembull: kû m’a ké – s’po tham në leteratyrë shqype: se mâ kjo e shkreta hecë faqet per dhé, sie grami; por edhè nder leteratyra të reja të komevet të gjytetnueme – nji pershkrim, prû me njyre mâ të gjalla, me shembulltyra mâ të pershtatuna, e me nji burrní mâ bujare, mâ fisnike e te njerzishme mbí hijeshín e nji vashe, se, pershkrimin, me të cillin fatosi i rapsodís «Martesa e Halilit», botue ne «Hýll të Dritës» (1924, f. 261) paraqet hijeshín e Tanushës, së bijs së krajlit:

"...E un Tanushen vetë e ko’ pa,
Kúr kem pasë besë me krajlí:
Gjâ mâ të mirë s’shef njeri nen ket diell?
Vetulla e sajë ndrejt, si fiskaja 1);
Shteku i ballit, si shteku i malit,
Kúr merr hana me prendue;
Syni i sajë, si kokërra e qershís;
E ká qerpikun, si krahi i dallndyshës;
Ftyra e sajë, si kuqet molla m’degë:
Hunda ndrejt, si kalemi i Tushes 2);
Goja e vogel, si lulja qi shperthen;
Dhâmët e bardhë, si gurzit e lúmit,
Fíll mbas shiut, kúr po i shndritte dielli;
Qafa e sajë, si qafa e pllumit;
Shtati i sajë, si ‘i shtat çetine;
Misht e dores, porsi rremi i shemshirit".
Kû e ká Petrarka – mbreti i vjerrshës së bukurís e të dashtnís – nji pershkrim të hijeshís së grues mâ të bukur se ky? Petrarka, mshilë prej mbramjet n’odë të vet, hupë – të thuesh – krejt nder libra e karta të vjetra, në dritë të zbetë e të marrët të nji flake kandili vojit, e cilla herë trashet e herë tëhollohet – thue se po fiket m’ilik të vetin të shkrûmuem: grumullue në magazinë të fantazís së vet allabastra, fildisha, ixhí, zadefa, perle etr. qi ká mûjtë me pá kund në ndonji kishë, në ndonji salon, a duqan sendesh të rralla e të kushtueshme: si edhè kroje e gurra te hartueme, lule e lulishta, kodra e suka të blera, ograja e senjore zotnísh etr. edhè me nji cenë, me nji duresë pernjimend monakale, vêhet e pershkruen në poezí idealin e vet të bukurís – Lauren, tue peshue ç’do mendim, tue matë ç’do fjalë, tue limue ç’do germë, e gjithmonë tue fshâ, tue rektue mbas sajë, si qi edhè sod – mbas gjashtqind-shtatëqind vjetsh – të bâhet se po i ndîen ato të fshâme e të dihame të tijat. Ndersa rapsodi i malevet t’ona neper biga e hije blinit –atjé kû ktheter-rrëmysja shqype murrojë bân çerdhen neper gallushtra të stênavet t’ashklatisuna, çá neper duhme të ndonji rrfeje zharritse, dermuese – gjithkah âsht rrethue me madhní te pamatne të natyrës e me at bukurí dermore të luginavet të karmatisuna e të grykavet t’errta hijet të qarravet e të lisavet disa herësh shekullorë. Ktej nji mal i blertë, me vithna, thana, e stane; andej nji bjeshkë e naltë e rryeshme, randë ngarkue me borë; pertej nji humnere mija metrash shpatit të malit thikë n’teposhtë zgavrrue; në fund t’asajë humnerje nji lum tue gjimue zallit; nji çuterr m’at anë, krejtë bardh prej shkumet, tue u dikue nper krepa: e gurgullo gurra të cemta, e vallzo bylbyla neper brej, aha e çetina: edhè huti tue hukue, edhè ujku tue ulrue, çakalli tue lehë: prap tingllo koçana e capit, blegro kingji i delmes, thuja bariu kangës «terthorçe» e «maje krahit», çurliko fýll e zanamare: kce blegreshat hijevet, porsì Zanat mrizevet: e rrethon, po, nji jetë, nji gjallní, nji galldim, nji gaz, si gazi i prendverës së rruzullimit! Edhè ky, rapsodi, a se në zheg të ditës te mrizi i ahit, a se në mbramet mbas darke urë voters së vet mirëpritse, kapë lahuten në dorë, e plot menden e zêmren me Zot e Shen Nkollë, me Orë e me Zana, me drangoj e kulshedra, me fatosa, kreshnikë, pleq, krén, bajraktarë, pansira, heshta, armë të ngrîjta, tagana, kual mejdanash, besë e burrní shqyptare, pa matë vjerrshë, pa lmue fjalë, e rrmye mendjet në naltsí e bukurí t’argumentit, lshue krejt vedin m’flatra të fantazís së vet t’entuzjazmueme – si thote Ovidi:

Est deus in nobis; agitante calescimus illo,
Sedibus ætheriis spiritas iste venit. 3)
(Fast., VI, 6-7)

tue perkue zanin me tingell të lahutës, i a hîn me pershkrue bukurín e Tanushës, së bijs së krajlit, e tue e ndigjue nji qiell e kaltert, do bjeshkë të nalta, ulkoja e bylbyli, e shokët e vet zêmret bujare, kudon: «E un Tanushen vet e ko’ pá – Gjâ mâ të mirë s’shef nieri nen ket diell» ! E pse s’din shka janë allabastrat, fildishat, ixhít, zadefat, perlet, mergjanet, rubinat e tjera kso çikrrísh salonash e duqanesh, per me pershkrue nji bukurí jo grueje, jo fêmne – e cilla e hiejshme mund të ndollë edhè në mal, në fushë, ne stan e nder shpija të nderit të dyshimtë – por bukurín e nji vashe fisnike, e të nji typi grueje bujare, ky – Titan i rí – me fuqí të fjalës së vet rrmyese, të pushtetshme, perkulë madhnín e natyrës nen lëmaje të harkut të lahutës së vajtueshme, edhe merr ktû nji shtek malit, kû prendon hana: atjè nji çetinë: pertej molla, qershija; nji qafë pllumi, nji krah dallndyshe: gurzit e lumit, fíll mbas shiut kúr po i shndritte dielli, lulet qi shperthejn: prap kalemin e Tushës, rremin prej shemshirit, edhè kta, kaq me nji forcë e gjallní shembulltyrash, naltsí mendimesh, pershtatsí e permvehtsí fjalësh, sa me të vojtë mendja, se jé tue ndigjue kund ndonji thermí te «Titanomakís» s’Eziodit. Posë dámit të Hektorit prej Andromaket, pershkrue prej Homerit n’Iliade, nuk më bjen nder mend, se kam lexue kund ndonji pershkrim mâ të frymzuem me fisnikí e me burrní, e kû titanizmi e njomsija e shembulltyravet të perkojn mâ ambel me naltsín e idévet, se ket pershkrimin e rapsodit malsuer mbí bukurín e Tanushës, së bijs së krajlit. Prandej, mund të jét, ndoshta, se «Laura» e Petrarkës âsht nji «Venus», mbrû m’shkumë të detit; por sugurisht se «Tanusha» e rapsodit të Dukagjinit âsht e bardha ajo «Athenaja», shperthye e armatisne prej rrashtet të Zeusit rruféflakrues.

Prej ktyne fjalve shifet kjartas randsija e madhe, qi per kóm mund të ketë të mbledhunt e «folklores» komtare. E do vû n’oroe, se ktû, perj ngushticet të vendit, kjo randsí u prû vetem në pikpame estetike-letrare e tue skjyrtue vetem nji degë të «folklorës»: poezín popullore. Po t’ishte vendi, po t’a lypte puna me e peshue ket randsí nder të gjitha pikpamet shkencore e letrare, kishte me û pá fort mâ kjartë detyra, qi ká Qeverija e intelektualt shqyptarë, mendjet të kthjelltë e vullndeset të mirë, me u perkujdesë per të mbledhunt e të bashkuemt e ktij visari komtár, qi âsht «folklora».



2. – Randsia e të mledhunit të ligjvet dokesore.

Françeskâjt shqyptarë kjenë njatà, qi nder mâ të parët në Shqypní pán randsín e madhe e ndîen nevojen e të mledhunit të «folklorës» komtare; e nder kta mâ i pari kje – dritë pasët! – Át Shtjefen Konst. Gjeçov, qi me zéll, entuzjazm e duresë i u vû ksajë pune.

Të kryemen kndimet e veta e të marrmen qi muer Urdhnat e Meshtarís, ky françeskan i shkelqyeshem me nji herë i a nisi me mbledhë kangë e valle popullore, prralla, bestytní mitologike, thânje, fjale e kashë-të lashta, lojna, lojë fjalësh, fjalë synonime etr. të popullit t’onë. Edhè mbas pak vjetsh bashkoi nji materjal folkloristik mjaft të madh. Françeskâjt, at herë, ndertuen mbrenda rrethit të vet vepren «Visari komtar», per të mbledhunt e të botuemt e «folklorës», në të cillen vepër mueren pjesë edhè do djelm civila, atdhetarë entuzjastë shkodranë. Edhè kshtû vjetin 1910 botuen të parin blê të ktij kolekcjoni folkloristik, nen titullin «Visari Komtar» të perbâm prej kangësh, vallesh popullore e rojmesh fmijsh, të mledhuna – sidomos prej A. Shtjefen Gjeçov – n’anë të Gegnís. – Kjo vepër do të kishte vijue botimet e veta metodikisht, por erdhen kryengritjet, luftat, kohët e vshtira e jo veç se nuk u botue mâ ndoni tjeter blê, mu hupi shumica e materjalit të bashkuem.

Gjatë ksajë kohe A. Sh. Gjeçov, tue vijue gjithnji me nji cenë e duresë të pa shoqe nder rmime të veta folkloristike, kishte bashkue shum materjal mbí Kanunin e Lekë Dukagjinit: e kúr Françeskâjt (1913) ndertuen të perkohshmen «Hylli i Dritës», nisi me botue m’tê numer per numer shinimet e pikzimet e veta mbí kanûn. Botimi i ktij studjimi të tij mbí kanûn kje pritë me entuzjazm prej Shqyptarësh e prej dijetarësh jashta Shqypnijet. – Disá profesora Akademísh e Universitetesh: nder të cillët edhè Thallòczy: me inzistenca të mdhá lypen prej drejtimit të së perkohshmes autorizimin, qi me mûjtë e me perdorue ato studjime nder vepra të veta. – Nderkaq A. Shtjefni vijote pa i a dá kurr nder rmime e studjime mbí kanûn, edhè pat shtue materjal tjeter të rí kshtû, qi botimi definitiv i kanunit do të kishte dalë, nen ç’do pikpame, nji veper pernjimend fort e interesantshme. Veç shka se u vrá mizorisht në Jugoslaví, e i hupen edhè dorshkrimet, posë qi vepra i mbet pa krye. Tash, Françeskâjt i kan bâ bashkë kto studjime t’A. Shtjefnit Konst. Gjeçov, të botueme rresht mbas rreshti në «Hýll të Dritës», e po botojn tok në nji liber: të sugurtë se me ket veper i ngrefim nji pomendore të padekshme êmnit t’Autktorit, e nji sherbim të pelqyeshem marë komit shqyptár.

Me të vertetë se neper botim të «Kanûnit të Lekë Dukagjinit» i bâhet komit nji sherbim i dobishem, mbasì per ç’do Shtet, qi thotë, se do me jetue e me zhvillue mbas parimeve t’arsyes e të hullís së gjytetnís së vertetë, ligjët gojdhânse e qi permblidhen në kanunin doketar të komit, kan nji randsí të madhe fort në vetvedi: e se prandej duhen pasë para sýsh prej gjith njatyne, qi presin e zbatojn ligjët e Shtetit.

Te bashkuemt e shum njerzve nuk mund të quhet – shoqní, po s’paten të gjith nji qellim të perbashktë. – Qellimi i perbashktë paracakton natyren ase esencen e shoqnís civile të Shtetit.

Nieri ndollë në shoqní në nji mëndyrë të domosdoshme: prandej nieri âsht i detyruem me bashkveprue me tjerë shokë, per pranimin e qeltimit të perbashktë. – Veprimi i perbashktë konsolidon ekzistencen e Shtetit.

Per me veprue mbas nji qellimit, nierit i duhet me kqyrë neper arsye, qi mjetet të jenë të perkueshme me pronim të qellimit: neper vullndesë me nzitë fuqít shpirtnore e fizike per pronim të ktij qellimi. Prandej, per me bashkveprue nieri me shokë tjerë, per nji qellim të perbashktë, lypet arsyeja e vullndesa. – Arsyeja e vullndesa zhvillojn perparimin moral e materjal të Shtetit.

Por arsyeja e vullndesa, qi do të bâjn me veprue kolektivitetin në hullí me pronimin e qellimit, per arsye qi gjithkush i shef e i kupton, nuk mund të jenë individuale, por kolektive, – të perbashkta. Ligja âsht arsyeja e perbashktë; Auktoriteti vullndesa e perbashktë. – Në të pershtatunt me ligjë e me auktoritet ngallitë lumnija e mjerimi i Shtetit: i gjytetasvet marrë kolektivisht e individualisht.

Tash, mâ se pari ligja, per me detyrue gjytetast, do të jét e drejtë ase e ndershme: pse ligja e padrejtë e jo e ndershme nuk mund të krijojë detyrë.

Së dyti, ligja do të jét e dobishme, e preme per të sjellë njimend të miren e posaçme: mbasì shî prej ksajë të mire ngallitë të kênunt e karakteri i ç’do shoqnije të konkretueme e i ç’do auktoriteti qi e qeverisë.

Por në çë mndyrë mund do të reshet kjo e mirë dobije të perbashktë? Mjetet do të jenë të pershtatuna subjektit, qi do të lvitet, do të veprojë: ligjët prá do të jenë të pershtatuna popullit, qi do t’i qesë në punë e jo vetem në pikapame t’idés shoqní, por edhè të rrethânavet individualizuese të tija (Tapparelli). Prandej nji ligjë mund të jét e mirë per nji vend e e keqe per nji tjeter (Beutham). Nji ligjë e preme, po zâmë, per ingilz, aleman e tjerë popuj të shtruem e të gjytetnuem, sugurisht nuk bân – sado e drejtë e e ndershme të jèt – per rrebela të Ballkanit, fatalista të Azís, kanibal t’Afrikës etr. Por edhè kodi penal, per arsye qi ndeshkimi do të jét i pershtatun me vehtjen qi ndeshkohet, si thotë Tapparelli, ndryshon mbas kohve, vendit e komevet; pse shekuj e popuj të ndryshem duen të mira të ndryshme. – Lodra, fjala vjen, dikúr edhè naten permallote gjinden në Shypní; por sod merzitë gjithkendin edhè diten. Kohët ndrrojn, e na me to! Shifet kjartas, pra, se ligjët, per me kênë vertè të dobishme, posë se të drejta e të ndershme, do të jenë edhè të gjashme, due me thânë: të préme mbas psihes e mbas nevojve të njimendta të popullit, qi do t’i majë; e se prandej fuqija ligjdhânse e nji Shteti, para se të presë nji ligjë të ré, duhet t’a njofë mirë shpirtin e popullit e t’i peshojë sa duhet nevojët e kohvet e të vendit, per të cillat ajo ligjë pritet. Per ndryshe ligja del dhûnë e jo hullí jete. Prandej nji filozof i madh thotë, se ligja, para se me kenë ligjë, âsht nji fakt – nji doke, zakon, "adet" e se ligja e drejtë âsht të shprehunt e nji faktit të vertetë – ligjë e kanuni populluer. Kta nuk do me thâne, se dokja, zakoni, "adeti" – kanuni të bâhet ligjë, pa kenë sankcjonue prej auktoritetit; por do me thânë, se nji auktoritet i drejtë do të presë ligjët, tue pasë gjithmonë para sýsh doket, zakonet – kanunin e vendit.

Por kû mâ mirë e mâ kjarët se nder ligjë doketare të nji kanuni ligjdhansët e Shtetit kan për të njoftë shpirtin, karakterin e nevojët e verteta të popullit? Fuqija ktyne ligjve, mâ fort se prej sankcjonit të ligjdhânsve, u vjen prej faktit se janë bâ doke e prej vedit kan hî shî në jetë të popullit; e prandej janë mâ të gjashme, pse edhe influencen e kan mâ të madhe mbí masat, qi merr seicilli nder ato interesat e veta. Ligjët neper kohë e rrethâna ndrrojn: prandej edhe ligjët e kanunint do të ndrrojn; por, para se të ndrrohen, jurista të specjalizuem do të studiojn kohen, mndyren se si me i ndrrue, tue ruejtë gjithmonë frymzimin karakteristik të tyne edhè nder ligjë të reja, neper të cillat të zevendsohen. Kshtû kan punue të gjitha kombet e gjytetnueme, e dér dikû edhè Turkija vetë. – Prane Mehqemes Turkija mbate në Shqypní edhè Xhibalin, i cilli nder do çashtje gjykote mbas ligjvet gojdhânse të kanunit.

Prandaj me gjith arsye tham, se botimi i «Kanunit të Lekë Dukagjinit», perpilue prej A. Shtjefnit Konst. Gjeçov, O.F.M. – dritë pasët! – i sjell komit nji sherbim të dobishem, të pelqyeshem.

Peralla e ujkut
Dikuer motit n,breshte t,njaj
malit
Ujku ngusht paseka pas ra
Edhe kaq e lodheka zija
Sa qi t,mjerit
prej gazepit
Ba i keneka barku petull
Njite kerthiza me kurriz
Si t,i
baj e tek t,i a baj?
Zen e thote vedi me vedi
Se ktu n,mal shka ha s,po
kam
Me ra n,fushe,e dij se m,vrasin
S,m,ka mbete tjeter vec me deke
Si
mo Zo ma keq per mue
Kshtu me vedi tuj ligjrue,
Zen e thote qatje t,e
vona
Deke se deke,a t,bije i here n,fushe
E t,sprovoj pale a m,hece
zari
Me ndeshe kund m,ndo i gja te gjalle
Paj ti luej nafaka luej,
Ka
pase thane dikuer nji i huej
Shum me thane ,pasekan per t,m,vra
Ma mire
vra se me deke uni,
Kshtu tha ujku ,e atje prej dritet
Currue
veshet,kokerdhoce syt,
Pale a ndeshe kund m,ndo i shkrebe,
Pale a shef
hasem perpara
Edhe kshtu ,tuj shkue me beh
Tash ngurro,tash hapin
theke
Kuer ka ba dielli me le
Aj i a behe m,nji rrash te bleret
Ka
kisht pasun nji livadh
Anekand vallue ne gardh,
Aty mbrende ishte nji
kal
Tuj kullotun neper bar
T punofte bafti ujku i a bani
Edhe fring
shkapercen gardhin
Fill te kali edhe ka shkue
E i ka thane ne gjuhe te
vet
Nadja e mire ,o i biri i atkines
Mire se vjen ,cubi i cetines.
A ke
mujte? si je? ku je?
Si e ke shkue motin n,at dhe?
I a kthen kali me
njerzi
Besa ,keq e si a ma zi,
Po nise ujku me i u ankue
Se atje n,mal
shka ha s,po kam
Me ra n,fushe ,disi s,ma kande
Pse ata njerzit dalshin
fare
Dishka xheng kan kape me ne
E s,po lane,jo,me rrnue,gjalle,
A e
zen bese?jane rrash pese dit
Qi s,kam qite gja pertej fytin
Tash pese dit
qi nuk ke ngrane
Mo bre burre shka je tuj thane
Po zen kali me i kja
dertin
Me i kja dertin ujkut t,malit
Pra ,vallahi i fjale s,t a
rreje,
Po i thote kalit ujku i malit
Edhe jam ,po,kah des unit
Sa qi
,bile, n,dac m,e dijte
Jam ngushtue me t,hanger ty
Kali,at her friget t,u
dridhe
Si bre burre, po don me m,pre?
S,t,kam ba faj kurr se kam
le
Jo,jo, faj ti mue nuk m,ke
Prap po zen ujku e po i thote
E as nuk
kam un me ty inat
Vec se m,ndolli barku that,
E kjo asht mjaft ,kujtoj
,nji arsye,
Per me t,ngrane o ujku ty,
Pra , qe besa , mendoj kali
Ka
vu mend me m,prishe ky djalle
Ashtu ndeje aj tuj mendue,
Dishka n,mend po
i bje nji fjale
E i thote ujkut ...A din shka,
Ti lum ujku bota mare
Ty
te man se je gopcar....
Edhe je po s,ke shka thue
Per ket pune e die se
mue
Ke me m,ngrane kshtu gjithsi jam
Vithe e krye ,planc e koshe
Edhe
thundrat,...po ,edhe thundrat,
Si gopcar qi fale t,ka Zoti
Mire , po
thundrat jane ma thuma
Prandaj thumat kuer t, bijne n,planc
Bytyn
zorretkan me t,i shkye
Edhe fill ti ke me deke
Tash mbasi mue m,ardhka
egjeli
Me sose jeten nder dhame t,ue
Ani shka shka t,i bajme punes?
Por
, pse t,desish ti,s,e die
A din shka ? m,shkul thumat para
Tue fillue kah
kamet e mbrame,
E,mandej n,dac m,fal n,dac m,ha
Gjithsi kene te kete
kysmeti
Me i marue ofshe ditt e mija.
Nuk thue keq , i a bani ujku
Jo
ket fjale e ke me vend...
Bre , sa mire m,a qite n,mend
Se un kam kene t,u
marre krejt m,qafe
Thumat n,bark m,kishin rrenue...
Thue ,ktej mbrapa me
fillue?
Po thote kali ,e me bisht t,synit
Rrin e e kqyre si n,per
terthuer
Ujku mbrapa ,at here , iu suell
Kin po nise thumat me i
shkule
Por kuer ba ka mi i u hulle
Kali aty shpejt i rri gati
Tang me
shtjelm i a njet shi m,koke
Edhe e hjedhe palmuc per toke
At here
m,t,katra vrap asht lshue
Tuj turfllue e tuj hingllue,
Der qi vojte ka e
hi n,katue
Qatje vone ujku po cohet
E, tu e shkunde kryet disa
hera
(Perse rande dishka po i vite)
Zen e thote vedi me vedi
Ah i a
basha edhe i a kthesha....
Mire m,a bani i biri i atkines
Qi m,i hoq at
shtjelm kaptines
Pale ti ku jam me mend?
Un kasap , baben kasap
Dana
preke s,kam se kam le
Dreqi m,con me u ba nallban,
Me hjeke thuma pa
javsha....
Kshtu tha ujku e n,mal u kthye
Barkun thate rradaken
thye


I pershendes gjith dashamiresit e t madhit Fishta

KANGE E TREMBEDHETE


TE KISHA E
SHNJONIT


Zana e Velecikut ankohet se Shqiptaret s'jane ma ata te
dikurshemt.Lute Perendine te ngjalle nga eshtent e fatosave luftetare te ri per
te mbrojte Atdhene. Poeti pergezohet me Zane dhe e siguron se flaka e dashtenise
ndaj vendit s'asht shkimbe. E difton mbledhja e Malsise te Kisha e Shen
Gjonit... Plava e Gusia do t'i dorezoheshin Malit te Zi. Te gjithe
heshtojne....


Perendoi dielli , n'qielle duel hana
n'Velecik po
pingron Zana
Ehu! ju malet e Shqiperise
n't'cilat struke shqipja e
lirise
n't' bardhat kohe qi kane prendue
s'lete anmik , jo , me iu
afrue!
E din shpat e di' edhe perrue
e din lande e di' edhe
gure
Shqiptarise kryq e terthuer
se sa gjak atebote i anmikut
vojti
rrekaje prej t'bardhe celikut
qi flakonte n'dore t'shqiptarit
porsi
rrefeja majes s'Sharit.
A kisht' mujte kurr n'ate kohe t'lume
( me lot
gjakut sot t'lotueme!)
vec nji troe t'tokes shqiptare
m'e remue dora
grabitcare?
Ah! jo kurr; t'isht cue mbare bota...
pse ndo' i Leke a'i
Gjergj Kastriota
do t'kisht' dale ate dore rrembyese
m'e cungue me arme
ngallnjyese
t'cilat n'shekull do t'permenden
hane e hyj sa qiellve
t'enden.
Por kane nderrue sot moti e stina
per dhe t'ngjite , ku rreh
"martina"!
Gjinde e mbajtun me lot t'shu'mit
qi n'djerse njome busat e
umit
ja qi n'kullme rreshket kumbuese
ja nper dete bjen vales
shkumbuese
per me mbajte nji grue te shpia
t'ciles buke i lypin
fmija
edhe i len , ndoshta , me kja
perse e mjera buke nuk ka
gjinde ,
s'ciles Zot i asht ari
t'zezen buke , qi i ngrate Shqiptari
shtrenjte me
gjak pat fitue
pa ndo' i dhimbe , kjoshin mallkue!
sot m'e da duen copa
copa
e perse ! Pse don Evropa...
Un! Evropa , ti kurve e motit
qi i rae
mohit beses se Zotit
po , a ky a sheji i qytetnise
me da token e
Shqipnise
per me mbajte kelyshet e Rusises?
Po , ti a keshtu saot na i
perligje
njata burra , qi m'keto brigje
per ty vehten bane flie
kur ti
heshteshe prej ligeshtie?
Ti , qi i kalle flaken diellit
e i shestove
rrathet e qiellit
Ti , prej eshtensht t't' ngrate Shqiptareve
qi bane
deken per dhe t' Pareve
ban sot t'bijne fatosa t'ri
t'cilt nji troe
t'kesaj Shqipni
mos t'ia lane Shkjaut n'dore me i ra
krej ne gjak nji here
pa e la!
Lum, oj Zana e Velecikut
qi m'ia leshon namet anmikut
qi m'iu
uron djelmte e Malsise
qi m'ia kjane hallin e Shqipnise
kesaj Shqipni e
cila motit
n'za kah pushka e besa e Zotit
pat kene cmue prej fisesh t'tana

kah bjen dielli e kah merr hana!
Por , sado qi poshte ka ra
sot me sot
e rrin tue kja
n'pluhun t'tokes , prej njerzece sha
prap , oj Zane ,
shkenda e burrnise
nuk a shkimbe n'male t' Shqipnise
qi , mana, edhe
n'keto kohe t'reja
ka i 'here ndezet flaka rr'feja
S'kane mbete shkret ,
jo armet besnike
perse Arbenorja , grue fisnike
ban se ban fatosa
t'ri
t'cilt trimerisht per kete Shqipni
e per bese e t 'bardhen Fe
e
bajne deken si me le.
A po i sheh ti njata burra
qi kah Brigja neper
curra
tue hece naten porsi bisha
jane t'u njitun drejt kah kisha?
Ata
jane , po Krenet e Hotit
qi m'u lidhe duen me bese t'Zotit
per me i dalun
zot Shqiperise
per me li lanun ndere Malsise.

vijon....

Po , Cun Mula mbi shpine t'kalit
ua coi
lajmin Kreneve te malit
ua coi lajmin n'dere t 'konakut
per me u mbeledhe
n'kuvend t ' bajrakut
e si rrokull kjene rreshtue
keshtu xen Cuni me
ligj'rue
"Fol tash , Masho , c'po na thue?
Un qe Krenet t'i kam
bashkue
t'cilve mundesh me iu besue
pse armet kryq i kemi vu
si na e
lane te Paret kanu".
Atehere Mashi xen kadale
"Pa ndigjoni , o trima i'
fjale
qi po u thom me bese te Zotit
porsi nipave t'Kastriotit
katerqind
e s'di sa vjet
jane qi i bajme Mbretit hysmet
kush ushtri , kush angari

me arme n'dore , me zjarm ne gji
me i kambe mbathe me tjetren
zbathe
buken n'strajce e shpi senjurin
dyshek token , jastek gurin

t'mbrame te hika e t' pareve te mbeta
trima n'za cese a xanun jeta
mos
me dashtun Krajl as Mbret !
Edhe Mbreti kete hysmet
der' diku na e ka
pelqyer
s'na ka lan ai krejt m'u thye
na ka lane lirin jetike
na ka
lanun armet besnike
per me ruejten Fe e zakona
per me projte keto malet
tona
per me mbajte kanun e t'Pareve
me ruejte erzin e Shqiptareve
na ka
cike kishe e xhami
per dintare e kryqali
na ka falun page e
t'dheta
kanu n'veti sa t'jete jeta
e na , vec n'e pacim carte
kete kanu
, qi na lane t'Paret
se keme shkue jeten n'liri
si ne bjeshke , ashtu ne
veri
si me gja , ashtu me bujqsi
tue punue e tue gjallue
tue lute
festat trashigue
mort e darsem me kanu
sikur t'Pret na p'n' punu
Por
medet e treqind halle!
per keto male e per keto zalle
per keto male e
zallet tona
ku si heret si n'e vona
pat kene rritun pika e djalit
pika
e djalit , Leke e Hotit
n'za ka' urtia e bujaria
qi zanate e ka
Shqiperia
perse a kendue n'Shkoder gazeta
qi njaj Shkjaut sot
tungjatjeta!
do t'i bajne keto male t'shkreta.
Po, Moskovi , iu thefte
hovi!
e ka da n'Kuvend t'berlines
me ia leshue Knjazit t'Cetines
Hot e
Grude , Plave e Gusi
E tash Knjazi i Malit te Zi
ka ngrehe top , ka dynde
ushtri
n'keto tri dite me ra n'malsi
thue gja e shkrete ka mbete
Malsia
thue pa zot se a ' Shqiptaria..."
Keshtu tha mashi , e Krenet e
Hotit
si t'u rake i' rr'fe prej Zotit
n'ato fjale mbeten pa za
me i
pase pre , gjak s'kishin ba.
Kishin ndeje me sy perdhe
pa thane kush nji
fjale per be.
por prape Mashi xen t'e vona:
"C'thoni , burra? Fe e
zakona
bjeshke e verri e kullat tona
a'i mend Knjazit pa luftue
pa
pushke t'shtime kem m'ia lshue?"
Pasha Zotin , kjofte levdue
Gjeto Marku
xu m'u idhnue
Hot e Grude s'po i shklet Nika
bash me e dit se jesim
n'cika
se na ban Knjazi fani
se na djeg me bjeshke e verri.
S'i lame
marre Shqiptarise
ku t'jete puna e trimerise
perse mbare Leket e
Malsise
shk'a' m ' shtate vjete e shtedhete vjete
dijne me deke po , per
dhe t'vet.
Pa m'u ngjeshe per shtat xhubleta
s'i baj Knjazit
tungjatjeta
Por t'flase Cuni bajraktari
fjaleve t'tija i rri ma i
pari"
Njaj Cun Mula si u mendue
keshtu po xen me ligjrue:
"S'kemi ,
burra , ma shka t 'presim
armet besnike por t'i ngjesim
hovin Knjazit do
t'ia presim
me e dijte se te tane do t'jesim.
Ndoshta pak edhe na
jemi
ndoshta edhe fysheke nuk kemi
por ani, pse t'Paret e motit
t'Paret
e motit , flake barotit
njata ushtaret e Gjergj Kastriotit
kurr s'i
njehshin n'lufte ushtrite
njehen dhente e njehen dhite
por jo trimat me
arme le
trimat lidhe me bese e fe
trimi i mire edhe sa here
me i fyshek
dahet me ndere.
pra le t'cohet m'kambe djelmeria
Oren cuet pse e ka
Shqipnia
me te vete asht perendia.
S'e ngule Knjazi n'Hot bajrakun
s'e
rrite m'ne , jo , Karadakun
pasha armet i m'i la baba!
Pa na vjerre
kortare mbi kerraba...
T'rrahim bene si t'na ape feja
( kush e thefte ate
e vrafte beja)
se qindrojme , eh gjofti rr'feja!
porsi t"paret na pa
n'qindrue
t'cilt per t'gjalle s'kane me u
harrue".


vijon.....

Keshtu tha Cuni bajraktari
edhe n'gjuj u
ngreh ma i pari
bani be ne lot per faqe
per "qitape" e shtate
"melaqe"
m'Ore te bjeshkeve e m'krye te femse
e per ement
t'Perendise
se pa deke e pa hi n'dhe
me gjith djale e me gjithe re
pa u
robite me lope e qe
e pa u djege me stan e shpi
s'i bjen n'dore kurr Malit
t'Zi
Ngjite mbas tij atebote u cuene
krenet e Hotit , e u betuene
mbas
kanuse s'Leke Dukagjinit
m'qiri t 'Festes e m'Kishe te Shengjinit
e mbi
Shen N'kolle e m' Shejt Shna Ndue
m'Kryqet t'Krishtit , kjofte levdue
se
pa u shkimbe me trojet t'veta
s'i bajne Knjazit tungjatjeta!
Atehere Cuni
rishtas xuni:
"Por tash , burra ndieje i fjale
n'Ure t'Rrzhanices do qite
ndo'i djale
me i xane shtegun Karadakut
der'sa t'i epet za bajrakut
Un
po i zgjedhi' izet martina
me ua ndie krizmen larg Cetina
e n'Rrazhanice
kam me i ngujue
pushken Knjazit me ia fillue
per n'kje ' i mend se i ka ra
n'krye
kufijte tone me i shkapercye.
N' Traboine Gjetja le t' dale
Dede
Gjo ' Lulit me i cue fjale
qi ta coje ai n'kambe tane fisin
porsa pushken
n'Rrzhanice t'ia nisin.
Ju te tjeret Krene , edhe secili
deri neser pa ra
dielli
t'ia ape zanin fisit t'vet
qi shk'a Hot e shkon me Mbret
prej
shtate vjetesh m' shtatedhete vjet
t'gatoje armet e t'prehe taga'
n
n'Velecik ta qese gjane
pse me pase n'Rrzhanice me krise
ka me u
dashte n'Rrzhanice me u nise
aty u bafte si e ka thane Zoti
Oret cuet por
e ka Hoti.
E ti , Masho , pa shkrepe dielli
n'ate molle Shkodre t'nisesh
filli
Hodo Pashes m'iu ban selame
thuej ta coje Miletin n'kambe
me
qindrue sot per Dauletin
me indrue sot per Shqipni
tue luftue me Mal te
Zi.
E atij mikut , iu ngjate jeta!
thuej ta qese nji shkrole
n'gazeta
se per t'gjalle rodi i Shqiptarit
per pa gjak kurre dhene e
t'Parit
nuk e leshon , jo pasha Zotin!
s'e korite , jo , Gjergj
Kastriotin
Gjergj Kastriotin trim rr'fe
t'shkruejese trima ka nder
ne
t'cilt per Atme edhe per fe
e bajne deken si me le
kur t 'jene lidhe
me bese e Fe
kur t 'jene lidhe me bese te Zotit
si jane lidhe sot Krenet e
Hotit.
Tash po dah' na , nji udhe e mbare!
se kane kendue gjelat e
pare
e kane kohe s'keme me u vonue.
S'asht per burre , jo me u hutue
ku
per ta te jete gjikue
ja me deke , ja me fitue".
Foli Cuni e u da
kuvendi.
Po, Zot , kuje do t'i jese vendi?


******

KANGE E KATERMBEDHETE



TE URA E RRZHANICES


Nga Kalaja e Shkodres Riza Pasha heton si nji soj mjegulle ne ane te Podgorices. Rrehet :ishte tymi i barutit ne lufte me Mal te Zi. E ' i mend , Mark Milanit vendose te mesyje Malsine, tue ra nper Ure t' Rrzhanices.Zana i kallxon Poetit numrin e ushtareve Malazez dhe Vojvodet e tyne. Ne balle te ures ndalet ushtria , te ura e kerset e para pushke e rojeve shqiptare. Vritet burizani i Mark Milanit , i cili ep urdhen per sulm , i presin rojet. Lufta ndezet ashper . Shqiptaret kalojne uren dhe kapen fyt afyt me anmik . S'ndihen ma pushket , vringellojne vetem e taganat. Gjaku mbulon fushen; Cemi , mali e fusha i bajne me dijte Poetit se Mark Milanit asht thye. Nata dane luften.


Riza Pasha del n'kala
"Madhi Zot , se shka me pa !
'fort mjegull paska ra
n'ate Rrzhanice ,nen Podgorice
S'ka me ngajte e do t'bjere shi
kazne e madhe per bujqsi!"
T'u ngjatjeta i thote Myftiu
s'ka ra njeg' lla kah Malsia
kah Rrzhanica e Podgorica
por asht cue tymi i barotit
djalmte e Grudes e Leket e Hotit
kah luftojne me Mal te Zi
qi ka dyndun top e ushtri
me hij mbrenda ne Malsi
Mark Milani na u ka pri.
Po ; sot n'nadje kur ka ague
Mark Milani i trim drangue
tue i hype gjokut n'pulla shkrue
burizanin ai ka urdhnue
bje burise e t'dale ushtria
edhe t ' niset kah Malsia.
Krisi lodra edhe buria
edhe n'kambe ia ban ushtria
e u rreshtue per fushe t ' mejdanit
pora kalit t' Mark Milanit .
Atehere Marku xu mbi kale
"Pa ndigjonje , o djelm , nji fjale
sot n'Malsi na kem me dale
pse e dau Rus' ja n'pleq t'Berlines
me ia leshue Knjazit t'Cetines
Hot e Grude , Plave e Gusi .
E na sot , qe jem , shtrengue
keto male me i pushtue.
Por se shka ? nji pune po drue
se pa gjak nuk kane me u leshue.
Pra , t 'gatohi me qindrue
pse kem' lufte me trima rr'fe
t'cilt per Atme edhe per fe
e bajne e bajne deken si me le.
Por , ne kjoshi , o djelmt e mi
t'bijte e atyne qi n'mal t'Zi
kane ruejte fe , kane ruejte liri
tue luftue si shqipe t 'lehta
n'krepa tone per sa qindvjeta
a ju mbrana n'Hot do t' mrrini
Malsise mbrena do t'hini.
Do ta ngulni n'Hot bajrakun
do ta zbardhni karadakun.
Urra djelm , eh , u dhashte e mbara!
perse fati na hece para!
Keshtu u tha Marku e ra buria
edhe u nis per ne Hot ushtria.
Ehi , moj Zane , ty , t'kjosha true!
A thue din ti me m'kallzue
se sa ushtare ka Mark Milani
si ia quen Vojvodat zani?
Pse s'ta njoh asnji per be
un Shqiptar ata jane Shkje
ne na dane nji gjak e 'i fe,
n' meni t'shoshoqit kemi le:
keme ndermjet nj qielle e' i dhe!...


vijon.....

Veq se po moj Zane shqiptare
krah m`krah bashke
na tuj kendue
ndertue kemi i pomendare
rrfe as mot mos m`e
dermue!

...o shqiptare qi tash ne vona
tuj perbuzun fe e zakona
veq
mbas shpine msyen anmikun
hec e shih si dredhe çelikun
Kerrni Gila e njaj
Jovani...
shih si bahet ore mejdani...

Pater gjoni...

Na jem
t`kshtjene
e ju te kshtjene (para Knjaz Nikolles se malit te zi=
Lutje,nenshtrim)

at-gjergj fishta ne firence itali me kusheririn e
tij.
ne shetitje kusheriri sheh disa trentdafila te fresket dhe i thote
gjergjit.sa te bukur
a ta kepus nje.
kepute i thote fishta.
sa zgjat
doren kusheriri.
afrohet roja i lulishtes dhe nxerr nje bllok gjobe.do te
paguash 100£
pse i thote kusheriri une nuk e keputa trendafilin?
njesoj si
me kepute e si mos me kepute..gjobe thote roja!(ke tentuar)
nderhyn
fishta,fute doren ne xhep dhe nxjerr 100£
roja shtrin doren per ti
marre.
fishta fute parate ne xhep.dhe i thote.
njesoj si me ti dhane e si
mos me ti dhane! (eshte njesoj apo jo.)

Fishtes nuk i eshte dhene vendi i
merituar vetem prej gjelozise se pasardhesve te tij,

der sa te mundem me
ligjeru
dhe sa gjall me fryme un jam
kurr shqiperi s'kam me
t'harru
edhe ne varr me t'permend kam

"poeti qe tradhetoj shqiperine"
sipas te kuqeve.

fishta ka thene vete.
mesa rrin ujku me
dhine,
komunismi e feja rrine (bashke)

-------------------------------------
Lamtumirë

Lamtumirë, vendet e
mija
Qe, po zhduken dalëkadalë
Gjëmon deti, ushton duhia
Lkundet barka
valë mbi valë
Kah njaj diell, që asht tue flakue
Andej fill un do
t'vete
Lamtumirë, atdhe i bekue!
Lamtumirë, për sa t'jet
jeta!

Nesër nade kur mbi ne
Rrezja e diellit ka me ra
Kush e din sa
ujë e dhe
Mue prej teje ka me m'da
E por n'pyetsha zogjt e detit
Se për
ty, moj tokë arbnore
S'ka me m'folë kush mue
t'shkretit...
-------------------------------------

Gjergj Fishta lindi me 23 tetor 1871 ne qytetin e Lezhes.Ne famulli u regjistrua me emrin Zef. Me 1886 ai vazhdon studimet per filozofi dhe teologji ne Bosnje.Sipas rregullave franceskane ai e nderron emrin ne Gjergj, emer te cilin ai e mbajti deri ne fund te jetes se tij.Fishta njihet ne historine shqiptare edhe si letrar edhe si politikan.Ne vitin 1902 ai u be drejtor i te gjitha shkollave franceskane ne Shkoder ku aty eshte i pari qe fut gjuhen shqipe si gjuhe mesimit.Por Gjergj Fishten e shikojme edhe si nenkryetar parlamenti dhe si deputet te Prefektures se Shkodres.Ai merr pjese ne delegacionin shqiptar ne konferencen e Parisit me 1919 nga ku mban edhe nje fjalim mbi Shqiptaret dhe te drejtat e tyre.Merr pjese ne komisionin e kongresit te Manastirit nga ku caktohet edhe alfabeti shqiptar i gjuhes shqipe.Eshte graduar dhe dekoruar nga shume shtete te Evropes, dhe ka marre pjese ne shume konferenca te ndryshme politiko-shoqerore.Veprimtaria e tij letrare eshte shume e gjere, duke renditur ketu: satiren, liriken, dramen, lirika, dhe perkthime .Vdiq me 30 dhjetor 1940. Disa nga shkrimet me te njohurat jane:

1.Lahuta e Malcis

2.Mrizi i Zanave

3.Vallja e Parrizit

4.Anzat e Panasit

5.Pika e Voeset

6.Gomari i Babatasit

7.Traqollja e Ballkanit etj.

Vec, po,'i vashe un jam tue pa,
Vashe te re
n'xhublete te bardhe,
Me nje rube rreth ballit ardhe
Qe der'm'vet'lla i ka
ra;
E derdhe floket jashte shamise,
Dale me paska n'dere te
shpise,,
Njerin brryl n'ballnik haru,
Si Nokshiqi rrin t'u
kalle,
Placke si bahet gjaja e gjalle:
Si n'per perroska , zalle e
rregalle
Mbesin dekun gra e femije
Per nen plumbe t'Malit t'Zi.
Por se
prap kurrkund nenshtrasha
Mue s;m'a ndan , ka' e shoh n'ate dere,
Se ka
mendjen me ike vasha
E me u ba aja me shoke tjere,
Per t'pershtue vete
edhe bagetia,
Pa t'cilat s;ka gjalle malsia.
A thue, Zane,mos qofte
premtue!
E re vasha tue qillue,
Mos te kete ajo gabue
Me ndo'i shkja me
u miqesue;
E prandaj m'uzdaje te mikut,
S'ndahet shpise se carranikut
E
haru m'rri peshtete ke tbana ?
Pse edhe t'mire po e kisht' ba nana:
Ardhun
shtatit si breshana,
Synin ylle, ballin si hana,
Dicka njethe si molla
n'rrem,
Si ajo lulja shperthye n'gem:
Qe ka dale m'ka prit te
dera,
Sikur ban me cile pranvera;
Sikur ban dielli me dale
Neper aha ,
brej e hale:
..................................................
......

Por tue qa,tue denese mbi vella,
Nise me veti me mendue,
Se
vellau petkash duhej nderrue,
Se ne vorr si duhej cue,
Nana e tata ku i'n
kene vorrue.
Vec se prap ajo u mendueka:
Mire se vellau petkash u
nderrueka,
Por si i bahej me e shti n'dhe,
Jashte shkjau tur djege, tue
pre,
Shoket kush mbete,kush ike e trete,
Vetem qyqe un' ne kete jete ?
...
E len vaj'n e ma nuk qane:
Vec haru tash keqyre te vellane,
TAsh
keqyra hat'llat,tash keqyre cakltay
Para e mbrapa,e tej n'ode tjeter
Ndo'i
figure, a'i plis te vjeter,
Kurrkund sy'n ajo pa e ndale:
Se po asht kush
qe me i ndihmue.
Por gjithckja n'ode rri shue:
Hije deket e ka
mb'lue,
Si nje vorr te kish' qillue.
Nise aty ajo me e frigue
N'ate
vetmi, e me mendue
Cka per t'dekun kisht' pase ndi'
Tue kuvende,sa kisht'
qene femi'
Edhe 'i djerse e ftohte e mb'lon.
N'voter flaka kah
fershllon,

Por ende pa u ule,me veti
Zen e thote: "Pashe t'Lumin
Zot,
Perse t'fshehem ketu kot ?!
Dekun n'toke bie Tringa e mjera
Shta'n
n'oborr e kryet te dera,
Mollza e faqes krejt n'gjak la !
Edhe dielli
dheut i ra.
Gjalle por Tringa shkjaut n'dore s'ra !

Mark Milani:

...Veç se i gja deshta me t'pvete,
N'kjofte se hatri s'ka
me t'mbete:
Si kjo pune mundet me kene,
Qi ti i kshtene e na
t'krishtene,
Me kryq n'dore e me kryq n'balle
Turkut n'nihme ti me na i
dale?

Pater Gjoni:

...Por at fjale mu mos m'a thuej,
Mos m'a
thuej mue as kurrkuej,
Se un me turk kam dale n'ushtri
Per t'luftuem me
Mal te Zi;
Se s'asht gja, besa, ajo fjale,
Un, zotni, n'ushtri kam
dale,
Jo me turq, por me shqyptar,
Turq a t'kshtene' si jane gjithe
mare,
Pse si tkshtene, si muhamedane,
Shqipnin s'bashkut t'gjith e
kan;
E prandej t'gjith do t'qindrojme,
Do t'qindrojme e do
t'luftojm,
Do t'bahna kortare-kortare,
Priften, Freten, Hoxhallare
Per
Shqypni.