Lasgush Poradeci

MENGJES


Si shpirt` i zi ne kraharuar,
U mbyll liqeri nene male.
Ndaj fund` i ti e pasqyruar,
Po shuhet nata me – nga – dale.


E shoh ku vdes e ku po vuan,
E syt` e saj dyke pulitur ;
E syt` e saj q`u mavijuan,
Jan` yjt` e qjellit te venitur.


Tashi dh` agimi llambarites
Po svagullon ne fund liqeri,
Po tretet tinez yll` i drites
Posi nje sumbull prej sheqeri.


Pra , ja! pra , ja ! se dita ndezi,
Se fund` i ujit vetetiti ,
Se posi lajmetar – mengjesi,
Del zogu – i bardh` i nje nositi…

KENGA PLEQERISHTE


O kenge pleqerishte ! Ti vjersh` e Vendit tem!
Ti fjale qe me dhimsesh e qe me ben ujem! ( turbullon)
Tani jam desheruar se largu te me vish :
Degjoju , as degjoju! moj kenge pleqerish!

…………………………………………
…………………………………………

…Ne hije te kasolles qe nxin nj`atje mi mal ,
ja nis me ze te shtruar… ja merr me dal – nga - dal… ;
Ja thua me te dhemshur… ja thua me te qare…,
Ja dredh e perveluar…ja zjen… e ja heq zvarre…;
Pastaj fillon te ngrihesh , e nis e ja therret :
Dh `aq lehte – e ngreh se poshti… aq fort e shpje perpjet…,
Aq dyke mermeruar me ze te parpalitur
Renkimi – i zemres sate ronitet me te ngjitur…,
Sa … qe nga lartesira ku vate fluturoj…,
Me sulm e ulerime keputet si perroj…
E rrjedh per tatepjete prej kulmit qielluar
Si bresher i therrmuar… si lot i perveluar…; -
Pastaj te shuhet zeri…e rrihesh…edhe vdes ;
Mjerimi i vetevetes te thjevi mes – per – mes :
Se felli - e pa meshire te thjevi dhembja jote ,
Deshir` e varferuar e kenges magjiplote !
……………………………………….
……………………………………….

O kenge pleqerishte ! O vjersh `e vendit tem !
O fjale qe me dhimsesh , e qe me ben ujem !
O mall ! O psheretime ! O vaje ! - O lot i zi !
O shpirt i perveluar qe qan ner syt ` e mi !
Si ngrihet qe nga deti nje vale – e desheruar :
Nga fund ` i zemres sate ti ngrihesh dyke vuar ;
E prape posi vala , qe bie serish ne det :
Ti bje ne fellesiren e zemeres se vet .

Poezi për Lasgushin e madh


Ismet ALIU


AZILI I LASGUSHIT


Ikte nga terri diktatorial
E përndritej në zjarr astral

Azil i çuditshëm
Azil i rrallë...

Lasgushi pinte eliksir
Në udhën e Qumshtit

Mllefshëm
Ikte nga Shqipëria...

Në filigran gdhendte vargje
Që të kenë relikte astrale
Shqipëria Ai dhe poezia...

Poezia është marrë nga libri "Takim në qytet"

MBARIM VJESHTE

Fluturoj dhe shterg` i fundit,madheshtor, me shpirt te gjore
Dyke shkuar qe – me - nate siper malesh me debore…
Iku rend` e i permallshme, dhe me sqep te ti te forte
Zotriut q` i la folezen i trokiti mun ne porte…


Pra, me s` duket shpes` i fatit prapa bujqesh dhe ploresh,
Prapa brazdes se rezuar hap – me – hap prej qe maloresh;
Me s` degjohet ner ugare te kercase miu i hirte,
Vdiq neperka pikelore ndaj blatisht* e shkretetirte.


Dheri - i mardhur prej thellimi dirgjet heshtur nene bryme,
Fryn veriu ne pyll te thate me zemrim e me fertyme*,
E si shtohet cingerima…ja! se ku dinak dh`i vocerr…
Neper gardh – e neper ferra derdellet gazmor nje cocerr*!...



O ! sa hir qe kishte shtergu, aq fisnik me shtat te gjore,
Kur bariste dal – nga – dale , - posi dhender me kurore!...
E kur prane i vinte krilla, qe shendrij ne kraharuar,
Me sy lart, me hap te matur – posi vash` e nuseruar!..



*
per fat te keq, me mungojne disa germa shqip dhe me duhet te bej sqarime plotesuese.
Ndersa sqarimet e fjaleve me poshte ,jane nga fundfaqja nen poezine ne fjale ,nga libri”Lasgush Poradeci”(1990,Tirane) –bot. nga Frida Idrizi.

Cocer - zog i vogel

(nuk eshte C si per fjalen cope,por eshte C si per fjalen cun-djalosh)

fertyme – stuhi

blatishte – mocalishte * (* C si ne fjalen cun-djalosh)

Fshehur vetes ,me se mban
kam nje brenge ,qe shpirtin ma fundos,
pse valle ,jam i njohur si i pa ane ?
pse valle jam i njohur si skandaloz?

Jo per femra shkoj ne pijetore,
Ky pasinon per mua eshte i huaj.
Dhe ne qofte se bie ne gracken femerore,
merzine dua te shuaj

Ti s me do, nuk te vjen keq per mua
A mos jam une shum i bukur valle?
Duart ,vec mbi krahe mi ke leshuar ,
Dhe s shikon po shkrin si shkume e vale


E moj force qe venitesh,
do te vdes ,kjo s ka dyshim
Vecse dua ti puth mikes
buzet gjer ne fundin tim

Puthem de se kalbesia
Mua shpirtin, ma pushtoi,
Ka te ngjare qe qielli lart
fundin tim parashikoi






Bukuroshe ndjenjash perveluar
S jam brutal, as delikat me ty
As me thua sa ke ledhatuar
Sa buze dhe duar mban mend ti ?

Une e di :ato si hije shkuan,
Pa prekur zjarrin tend ,ne gji
Shumeve mbi gjunj ,u ke qendruar,
Kurse ja, tek mua rri tani.

Jo s te dua e dashur e kote
Ti vec nje hije e lareget me je .
Nje tjeter shoh te fytyra jote,
Nje syzeze me shfaqet atje

Fundja une te perbuz ty moj vajze,
Dhe i vrare e i trubullt mendoj:
Te mos kishte sketerre dhe parajse ,
do ti shpikte ,njeriu,njesoj.

Ky pasion nuk eshte fati yne
Mendjelehte qe lidhja e rrembyer,
Ashtu sic te pashe ,pa prishur qetesine
Do te buzeqesh, rrugen duke kthyer

Por dhe ti do te marresh rrugen tende,
Duke ndjekur ditet plot merzi,
Vec te paputhurave mos u merr mendjen,
Mos u bej te padjegurave, magji !

Dhe kur neper rruge ndonje dite
Do ti shfaqesh dashurine nje tjetri ,
Ndoshta do te dal ,une te shetis
Dhe serish do te piqen miqte e vjeter

Per ate vec ,do te te rrahi zemra
Do te ulesh syte posht si shtize
Dhe qete do thuash:"Mirmbrema"
Do pergjigjem :"Mirmbrema,miss"







Dhe asgje me shpirtin nuk do ta zgjoje
Asgje nuk do ta trondise ,ate.
Kush ka dashuruar, nuk mund te dashuroje
Kush eshte djegur, nuk mund te ndizet me

PORADECI

Perëndim i vagëlluar mi Liqerin pa kufir
Po përhapet dal-nga-dalë një pluhirë si një hije
Nëpër Mal e nër Lëndina shkrumb'i natës që po bije,
Duke zbritur që nga qielli përmi fshat po bëhet fir...


E kudo krahin'e gjërë me s'po qit as pipëtim:
Në katund kërcet një portë...në Liqer hesht një lopatë...
Një shqiponjë e aratisur fluturon në Mal-të-Thatë
Futet zemra djaloshare mun në fund të shpirtit tim




Tërë fisi, tërë jeta, ra...u dergj...e zuri gjumi...
Zotëroj më katër anët errësira po tashi:
Duke nisur udhëtimin mes-per-mes nër Shqipërinë
Drini plak e i përmallshëm po mburon prej Shënd-Naumi.


Perëndim i vagëlluar personifikim i meteforizuar i perëndisë së dritës (diellit që po fiket në një liqer hyjnor ) është së tepermi imazh vegimor mbi liqerin e Poradecit që çdo natë përfshihet nga magjia Hyjnore. Imazhi vegimor përhapet me krah të fuqishëm një pluhur si një hije Pasataj metamorfoza e perëndimit që përcaktohet si shkrumbi i natës që të shfaqet si një stërmasë që po bie nga qielli e kur ndihet fare prane dallon hapat që vijnë duke zbritur përmbi fshat dhe bëhet firë .E nën këtë mbretërim të Firës një krahinë qe s’pëpëtin në katund që kërcet një portë ,sigurohet që kjo firë të mos i hyjë brenda në shtëpi . Edhe në Liqer hesht një lopatë .Edhe varkatarët i tuten mbretit të Firës Edhe mbreti i shpezeve ,Shqiponjë e aratisur nxiton për në Madhështorin e krahinës në Mal te Thatë.Por edhe zemra djaloshare futet thellë në shpirti tim pranon këtë madhështi zotëruese.E pas kësaj Tërë fisi, tërë jeta, ra... e zuri gjumi hyjnia tjetër e pertëritjes .Dhe në këtë finale të ritualit gjigand të natyrës, ku zotëroj më katër anët errësira,rrjedh madhërisht ,hyjnia e jetës ,Drini plak dhe i përrallshëm ,që vazhdon përjetësisht rrjedhën mespërmes Shqipërisë prej burimit të Shënd Naumi. S’ka si të përshkruhet më bukur një vend i hyjnishëm si Poradeci.

Eseja Stavri Trako 25.02.2009

Viti 2009 është quajtur dhe si viti i “Lasgush Poradecit”, për nder të 110-vjetorit të lindjes të tij.

Për këtë qëllim në Ditën Ndërkombëtare të Librit Ministria e Kulturës organizoi dje aktivitetin "Me zjarr ju flas, me zjarr.." sipas vargjeve të poetit të madh shqiptar Lasgush Poradeci, i cili u shndërrua në simbolin e kësaj dite.

Zv/ministrja Suzana Turku, në përshëndetjen e saj u shpreh se në historinë e letërsisë shqiptare të paktë janë ata autorë që me veprën e tyre përvijojnë profilin e kulturës së shkruar shqipe, e në këtë oaz ndriçues, Lasgush Poradeci me veprën e tij zë një vend të merituar.

Duke vlerësuar veprat e poetit romantik ajo theksoi se: “arti poetik i Lasgush Poradecit vjen përkrah emrave më të shquar të simbolizmit evropian si Sharl Bodler dhe Pol Verlen, duke shpalosur forcën shpirtërore dhe një origjinalitet të spikatur të poezisë shqipe në sinkron me zhvillimet letrare në Evropë.” Gjatë këtij takimi u prezantua dhe një vepër studimore e poetit, kushtuar një tjetër poeti të madh me kombësi rumune, Mihal Emineskut.


Në këtë botim të ri, të mundësuar nga familja Poradeci, është interesant këndvështrimi i interpretimit të një poeti për një poet tjetër, që gjithashtu i përcjell shoqërisë së të gjitha kohëve humanizmin.

Lasgush Poradeci u lind më 27 dhjetor 1899 në Pogradec, në një familje me tradita atdhetare. Në moshën 10-vjeçare e dërguan për të vazhduar studimet në Manastir dhe më vonë në Athinë, ku mbaroi liceun. Më 1921 ai shkoi në Rumani për të ndjekur studimet e larta. Duke qenë pa bursë dhe pa asnjë ndihmë, ai u detyrua të punonte dhe njëkohësisht të studionte. Në Bukuresht u lidh me lëvizjen atdhetare të kolonisë shqiptare, u miqësua me Asdrenin e atdhetarë të tjerë shqiptarë dhe u zgjodh edhe sekretar i përgjithshëm i kolonisë. Në verën e vitit 1924 Qeveria e Fan Nolit i dha bursë dhe kështu arriti t'i përfundojë studimet e larta në Grac (Austri) në Fakultetin e Filologjisë Romano-Gjermane.

Lasgush Poradeci është nga lirikët tanë më të mëdhenj, i cili u shqua për sensibilitetin dhe ëmbëlsinë poetike me të cilën i këndoi Shqipërisë dhe dashurisë. Ai u nda nga jeta më 12 nëntor të vitit 1987, duke lënë pas një krijimtari të bukur, e cila kishte fituar zemrën e lexuesit dhe kishte tërhequr vëmendjen e disa studiuesve të shquar të kulturës sonë si Eqrem Çabej, Skënder Luarasi, Mitrush Kuteli, Sabri Hamiti, Ismail Kadare, Rexhep Ismajli, etj. Lasgush Poradeci e jetoi Rilindjen ne periudhën e shpërthimit të kryengritjeve të mëdha për liri.

Në veprën e këtij romantiku të fundit të letërsisë sonë jetoi shqetësimi atdhetar i mbrojtjes së kombit dhe të traditës së Rilindjes, ashtu sikurse edhe dëshira për triumfin e pikëpamjeve demokratike, shqetësimi për një emancipim të përgjithshëm kulturor e shpirtëror të shoqërisë shqiptare. Ai është nga lirikët tanë më të mëdhenj, i cili u shqua për sensibilitetin dhe ëmbëlsinë poetike me të cilën i këndoi Shqipërisë dhe dashurisë.

G. Sot

Vallja e Yjve


Yjtë-e ndezur si fingjill,
Që vërtiten palë-palë,
Prej mosgjëje zunë fill
Plot me jetë-e mall të valë.

Zunë fill me dashuri
Që kur bota zu të ngjizet,
Pa sikush për shok të ti
Përvëlohet edhe ndizet.

Ndizet ças edhe për ças,
E si kurrë s'ka të shuar,
Pa pushim i vete pas
Me një sulm të llaftaruar.

E si kurrë nuku mund
Ylli yllin që t'a kapë
Rrotull qiejve pa fund
Venë-e-vinë-e-venë prapë...

.......................................

Do të venë fluturim
Kudo janë-e kudo s'janë,
Nëpër qjell që s'ka mbarim,
As fillim, as fund, as anë.

Kur mi të, kur nënë të,
Kur me hire-e kur pa hire,
Do përëajnë gjithënjë
Hapësirë...shkretëtire...

Ata ikin varg-e-varg
Me një etje të pashuar:
Sesà fellë-e sesà larg
Shoq me shoq u pat larguar!...

Kùsh j-u fali-aq dëshërim,
Dh'aqë zjarr e aqë flakë,
Dh'i gatoj me aq durim
Yjtë-e lum e varfanjakë?

Se do një, si për çudi,
Ku prej syresh rreh të ftohet,
Shoq i vet, nga mall'i ti,
Më me zjarr zë përvëlohet...

Dh'i vjen qark më me vërtik
E me dhembje më të nxehtë,
E si ik...si gjithë ik...
E pushton me zjarr të vetë:

Sa më pak e shmbëllen:
Aq më shumë-e ndjek dëshira...
Pa nga malli që s'e gjen,
Dridhet gjithë hapësira.

...Kur po ja! Se që përtej
Ndriten erërat nga pakë:
Yll-i çdukur nëpër qiej
Vetëtiu e mori flakë:

J-a pat shtënë me një ças,
Mun në mes në kraharuar,
Shoq' i vet q'i sillej pàs
Me një sulm të llaftaruar;

Q'e kish flakën mun në gji,
Q'e zhuritte dashurija,
që çkëlqente me zili
Rrotull rrezeve të tija.

Yll i mjerë e yll i lum!
Yll i lum e yll i mjerë!
Sapo drita t'u përgjum,
Sheh një shoq nëpër skëterë;

Ay vin... e gjith vin...,
Gjith më pranë... -e gjith më pranë...-
Sesà ndrin e vetëtin!...
Sesà ndjen një gas pa anë!...

Sesa ndritesh përsëri!
Sesì ndizesh përsëpari!
Sesì djek me dashuri
Posi yll margaritari!...

Dashuri! Heu! Mall i ri!
Dashuri! këng' e durimit!
Ti liri! Ti robëri!
Ti valim i shkrepëtimit!

........................................

Yjtë-e ndezur aqë larg.
Lozin vallen e dëshirës
Dyke ndritur varg-e-varg
Nëpër terr të errësirës.