Luljeta Selimi

Libri „ Rrefimet e femrave të dhunuara gjatë luftës në Kosov”

Autorja : Luljeta Selimi


Redaktor Jusuf Iberdemaj

Recenzent: Azem Hajdari dhe Azem Zogaj

Lektore : Myrvete Morina



Në vend të parathënjës;

Pse u detyrova që t’i botoj rrëfimet e femrave të dhunuara?
Njëra nga arsyet kryesore është se e vërteta mbi këtë kapitull mbase më të
dhëmbshmin dhe më të ndjeshmin në tërë periudhën e luftës së fundit në
Kosovë, po mbetet nën hije dhe se kjo e vërtetë duhet të plasohet në opinion
sado e dhimbshme dhe e rëndë të jetë ajo. Zaten e vërteta gjithmonë është e
dhimbshme dhe e rëndë, e posaçëisht kur flitet për plagën më të madhe të çdo
lufte, për dhunimet. Dhunimet ndodhin në çdo luftë dhe çdokund konsiderohen
si krimi më i rëndë i saj. Edhe në te tri luftërat e fundit që ndodhen ne
rajon, barbarët serbë ushtruan dhunime të papara, në Kroaci, Bosnje dhe së
fundi edhe në Kosovë.Pra edhe në Kosovë përveq vrasjeve, dëbimeve, djegieve,
rrënimeve,plackitjeve,kidnapimeve e burgosjeve ata bënë edhe dhunime. Dhunimet janë të rënda për çdo popull në botë e posaçerisht për
popullin tonë sepse morali është pjesa më e ndieshme e qenjes së tij. Gjatë
punës sime në teren kamë parë nga afër se sa të renda janë përjetimet e të
dhunuarave, sa e rëndë është kjo për familjet e tyre, për rrethin dhe për
çdo shqiptar.
Njerëzit në Kosovë, nga më të rendomtët e deri tek pushtetarët e saj, iu
shmangen dhe bishtërojnë bisedave rreth dhunimeve! Unë i kuptoj kosovarët
pse nuk flasin, nuk shkruajnë dhe nuk bëjnë gati asgjë për ti zbuluar
dhunimet! Por nuk i kuptoj ndërkombëtarët që veprojnë ne Kosovë dhe e di se
marrin donacione te majme për këtë punë dhe nuk bëjnë asgjë as për ti
zbuluar dhunuesit e as për ti ndihmuar femrat e dhunuara.
Arsyeja tjetër që me shtyri ta botoj këtë libër me rrefime tronditëse të
disa femrave të dhunuara është sjellja e palejueshme e ayre që janë të
thirrur të bëjnë diçka në këtë drejtim! Ata sillen sikur këtu nuk kanë
ndodhur as luftë, as vrasje, as djegie e plackitje as dhunime, as asgjë
prej gjëjë. Ose edhe më keq, sillen sikur dhunimet kanë ndodhur diku
tjeter, e jo këtu, para syve tanë dhe të botës!!!
Sot në Kosovë ka femra te cilat pas përjetimit të dhunimit ndodhën në
gjendje shumë të vështirë psiko-fizike dhe materjale! Këto femra kanë nevojë
për përkrahje, qoftë morale dhe materjale. Ato duan trajtim të vazhdueshëm
dhe përkujdesje mjekësore. Askush nuk bën asgjë për To. Asgjë për këto femra
nuk ndërmerr as Tribunali i Hagës punën e të cilit në Prishtinë “e kryen”
hetuesja ndërkombëtare e cila ka vetëm një detyrë: ti zbuloi dhunimet që
kanë ndodhur në Kosovë gjatë luftës.
Ajo që kosovarët do te duhej ta dinin është se në Hagë kanë dëshmuar dhe do
të dëshmojnë edhe shumë boshnjake të tjera të dhunuara gjatë luftës në
Bosnjë. Një gjë të tillë do të duhej bërë të mundur edhe femrave kosovare.
Atyre pra duhet dhënë rasti që para Tribunalit të Hagës t`i denoncojnë
kriminelët serbë. E di dhe i kuptoj femrat që e kanë të vështirë ta bëjnë
këtë, por një gjë duhet ta kenë të qartë: se krimi nuk mund dhe nuk duhet të
fshehet sepse ato do të detyrohen një ditë që vetë ta thonë të vërtetën,
sepse kjo nuk mund të mbahet e fshehur përgjithmonë. Është në të mirën dhe
interesin e tyre dhe prandaj ato duhet të rrëfehën sepse vetëm në atë mënyrë
mund ta nxjerrin helmin që mbajnë në shpirt.Për ato plagë që i bartin më
vete, të dhunuarat, duhet që, në radhë të parë, vetvetiu të përpiqën të
gjejnë sherim sepse gjendja e tyre shëndetësore dhe shpirtërore mund të
mbetet me pasoja aq më pare kur dihet se atyre u mungon edhe perkujdesja më
elementare profesionale dhe institucionale! Dhe vërtetë; si do sherohet një
14 vjeçare e dhunuar dhe ta dojë sërish jetën?
Si të pajtohet me fatin një e re të cilën e ka braktisur i fejuari vetëm pse
e dhunuan barbarët serbë? Si do të pajtohet me fatin e hidhur një nënë e re
e cila pas përjetimit të dhunimit ka dështuar së linduri dhe nuk do të mund
të lind kurrë më fëmijë? Si do të sherohet nëna e cila nuk mund të këthehet
tek fëmijët e sajë sepse barbarët e dhunuan në sytë e tyre dhe të anëtarëve
të tjerë të familjes? Si mund t’i harrojnë të gjitha këto femrat e dhunuara
pa ndihmën e gjithmbarshme të shoqërisë kosovare? Si, si…???
Ndoshta kurrë nuk do t’i botoja këto rrëfime sikur të mos më thoshte një e
dhunuar në një mëngjes se ato përveq së janë të dhunura janë edhe të
braktisura dhe të fyera. Kur unë u përpoqa ta ngushëlloj, ajo më
pëshpëriti:” ne që jemi dhunuar dhe sot vuajmë jemi morali dhe pamorali i të
gjithë kosovarëve! Edhe kur jemi në mesin e të gjallëve, ne, sërish
ndjehemi te vdekura! Edhe kur ecim rrugës, e ndjejmë peshën e dhunimit, e
shofim atë në sytë e njerëzve, të cilët, ndoshta, kurrë nuk do të mund ta
imagjinojnë së çfarë kemi perjetuar. Ne jemi plaga e çdo njeriu , vuajtja
dhe mungesa e çdo fëmiu. Edhe kur njerëzit qeshin, pa kujtuar fare së ne
ekzistojmë, ne mendojmë së ata qeshin dhe tallën me tragjedinë tonë. Edhe
kur lotojnë, shajnë e pështyjnë edhe atëherë ne jemi pjesa më e dhëmbëshme
dhe më tragjike… Ne sot jemi të braktisura, dhe pesha e çdo gjëje që po
ndërtohet në Kosovë rëndon mbi ne! Ne jemi gjaku, pluhuri dhe pështyma e
djeshme e sotme dhe e nesërme e Kosovës andaj dikush duhet ta ngre zërin për
ne. Po ta them, ngase ti mund ta bësh këtë, sepse ti cdo ditë mjekon plagët
tona. Dhëmbja jonë do të ishte akoma më e madhe po ta bëntë dikush për
tallje apo përfitime…”me tha duke dashur që plagët e saja dhe të të tjerave të jenë ndërgjegjësim për ne të gjithë. Duhet ta dimë të gjithë se liria e ka çmimin e lartë dhe se nje hise të madhe të atij çmimi e kanë paguar edhe viktimat e dhunimit.
Ata që sot shkelin mbi varret e tyre (sepse shumë nga të dhunuarat mëpastaj
edhe janë vrarë e masakruar ) ,ata që sot shkelin mbi plagët, dhembjet,
lotët dhe tragjedinë e këtyre femrave, duhet ta dinë mirë se ato janë
pasqyra dhe fytyra e vërtetë e kosovarëve, duhet ta dinë se shkelin mbi
pjesën më të dhëmbëshme të lirisë së Kosovës. Turpi iu mbetet vetëm atyre që
e shkelin dhe përbuzin viktimat e kësaj tragjedie të hidhur. Le të kujtojnë
vetëm njëherë se si do t`iu dukej sikur kjo t`iu kishte ndodhur atyre më të
dashurave, nënave, motrave, grave apo vajzave të tyre të cilat i duan më
shumë se sytë e ballit! Duhet ta dimë të gjithë së ato kërkojnë ndihmë,
përkrahje dhe trajtim të përditshëm mjekësor, profesional dhe
institucional.
Le të jetë ky libër vetëm një përpjekje modeste për të zgjuar interesimin
dhe përkushtimin më të madh jo vetëm në zbardhjën e të gjitha rasteve të
dhunimit por edhe në trajtimin adekuat të viktimave. Mbase do ndeshëm në
thumb të kritikave të llojeve e natyrave të ndryshme por konsideroj së e
vërteta sado e hidhur të jetë duhet të dalë në dritë në mënyrë që të mos
harrohet as përseritet kurrë më.
E bashkëndjejë dhembjën me të gjitha ato motra të mia nëse sadopak ua kamë
lënduar shpirtin duke ua rikujtuar sërish të kaluarën e hidhur për çka
paraprakisht iu kërkoi falje dhe mirkuptim.


Autorja L Selimi

''Rrefime nga femrat e dhunuara gjate luftes ne Kosove,,

S'KAM FUQI TË KTHEHEM NË VENDLINDJE


" - Edhe sot e kësaj dite nuk e di se sa ditë kishin kaluar kur policia
serbe na hyri brenda. Aq shumë u frikësova por, shpëtova,nuk na ndodhi
asgjë. Na i dhanë tre minuta të dilnim nga shtëpia, dhe dolëm. Kur
arritëm
në Pejë, policia na ndalën përsëri, na kërkuan nga 50 DM për person
nëse
donim të vazhdonim për në Shqipëri. Ne kishim vetëm 200 DM, e ishim
nentë
veta. "Kush do të shpëtonte? Cilin do ta ndalnin? Pyesnim në heshtje,
ndërkaq babai ua dorëzoi paratë dhe u tregoi se ishim nëntë veta. Na
shikuan
dhe pasi ia morën nënës dhe mua unazat nga duart, na lëshuan. Në dalje
të
Pejës, na ndali grupi tjetër i policisë. Edhe ata na kërkuan para dhe
nuk do
t'na lëshonin sikur një familje nga Gllogjani të mos i jipte 200 DM. U
nisëm. Disa metra më larg, policia kishte ndalur kolonën që ishte e
gjatë
deri në kufi. Ata ishin banorë nga fshatrat e Ferizajit, Suharekës,
Rahovecit, Prizrenit, Malishevës e ndoshta edhe të Gjakovës. Policia
nuk
lëshonte askë pa e kontrolluar dhe ne duhej të prisnim në rrugë. Edhe
pse
nuk bënte shumë vapë, ishte vështirë të rrije e të prisje aty. Nuk
kishim as
ujë e as bukë. Policia nuk na lejonte as të ktheheshim por as të
vazhdonim,
madje as të uleshim. Ashtu në këmbë, të mbështetur në njëri-tjetrin,
qëndruam mbi 11 orë. Kishte rënë errësira e parë kur kolona filloi të
lëvizë
ndagalë. Ishim aq të lodhurë, por, megjithatë, shpresonim se do të
arrinim
të gjallë në Shqipëri. Rruga ishte e gjatë por, ajo u vështirësua edhe
më
shumë kur gjatë natës filloi një shi i madh dhe mëngjesi gëdhiu i
ftohtë.
Fëmijët të lodhur filluan të qanin, e policët ishin egërsuar shumë. Si
dukej, ata kishin humbur shokët e tyre diku. Kishim edhe dy-tri
kilometra
për të arritur deri te kufiri,dhe në momentin kur arritëm tek vendi ku
bëhej
pengesa për vazhdimin e rrugës, policët filluan të na kontrollonin
sërish.
Na preknin trupit, kurse meshkujtë i rrahnin dhe i detyronin t'u jepnin
para. Ne nuk kishim, edhe herën e fundit na ndihmuan të tjerët. Kur
vëllanë
tim 12 vjeçar filluan ta rrahnin, unë i ika nga dora e policit që po më
kontrollonte dhe u hodha mbi vëllanë. Doja që, së paku, një të rame
t'ia
marrë unë. Eshtë vëllau i vetëm pas nëntë motrave. Polici që po e
rrahte, më
tërhoqi për flokët e gjata dhe më drejtoi kah kryepolici i cili, në
prani të
kolonës, me majën e thikës filloi t'mi zhvishte rrobat. Mi hoqi të
gjitha në
prani të babës, nënës, vëllaut,burrit dhe fëmijëve të mij. Fëmijët
filluan
të qajnë me të madhe, por aq u bënte atyre, dhe kryepolici më tërhoqi
deri
tek strehimorja e tyre e improvizuar që ishte në afërsi të rrugës. Më
hodhën
mbi tavolinë, mi lidhën duart për të, të cilën siç duket e kishin
përgatitur
enkas për t'i dhunuar femrat shqiptare. E di që pasi filloi të më
ç'nderojë,
me kokë i rashë tavolinës, kurse ata qeshnin e flisnin sikur të ishin
në
spektakël. Tërë këtë e shihnin edhe të afërmit e mi, e shihnin edhe
qytetarët e tjerë dhe tërë kolona e gjatë që po lëvizte andej. Si në
ëndërr
më kujtohet kur i urdhëruan familjarët e mi të ecin. Edhe sot më
tingëllon
në kokë zëri i nënës sime, e cila nuk kishte dashur të vazhdojë pa mua.
Edhe
sot e kësaj dite nuk dihet se ku është. Më kujtohet se përveç dhunimit,
më
goditën disa herë me kondak në kokë. Nuk më kujtohet si, dhe kush më ka
dërguar deri në Kukës, por e di se aty kam dëgjuar edhe shumë klithma,
dhe
shumë gjëmë, shumë thirrje për ndihmë nga shumë femra të tjera që i
dhunuan.
Në spitalin e Tiranës qëndrova e shtrirë 19 ditë. Gjashtë ditë me radhë
më
kishte qëndruar burri tek koka, e unë nuk e njihja. Nga goditja në kokë
kisha harruar çdo gjë.Vetëm zëri i bijës sime 5 vjeçare që më thërriste
e
qante pse nuk i flisja, më nxorri nga ajo komë, që edhe mjekët u
befasuan.
Sot nuk kam fuqi të shkojë e të jetojë në vendin ku kam jetuar më herët
me
burrin dhe fëmijët. Nuk mund të kthehem as në vendlindjen time, sepse
nuk
kam fuqi. Më vjen turp për atë që më ka ndodhur. E kanë parë edhe
qindra
bashkëfshatarë të mi. Unë kam pasur fatin të më kuptojë burri, por
jetoj me
dy plagë që nuk do të më shërohen kurrë. Jetoj me plagën që ma morën
nënën,
dhe me plagën e dhunimit, që është më e rëndë se vdekja", - theksoi, në
fund
të rrëfimit, D.R. nga një fshat i Pejës

Mbledhur nga L Selimi ne njerin nga disa librat e saj
__________________

''Jeta ma këtheu shpinën atëherë, e tash vetëm e shikoj atë!,,


Bedrija jeton e vetmuar, dhe çdo ditë heq të zitë e ullirit për të
siguruar
kafshatën e gojës. Banesa ku ishte strehuar ajo ishte një banesë e
improvizuar mbi kulmin e një ndërtese në lagjen “Dardania” në
Prishtinë.
Banesa gjysëm e errët, me mobile shumë të vjetra, toka pa mbulojë dhe
banjo,
e parregulluar, ngjanin me shtëpitë e vjetra të fshatrave rurale në
shumë
komuna të varfëra në Kosovë . Në një nga dollapët e pakët që kishte
improvizuar në afërsi të shtratit, ajo kishte lënë rrobat e saja të
pakëta,
disa libra, dhe pothuajse hapësirën më të madhe e kishte lënë për disa
fotografi që ishin gjysmë të grisura dhe të përlyera. Ajo që binte në
sy mbi
të gjitha, ishte një nga fotografitë e saj gjysëm e djegur të cilën ajo
e
kishte futur në një kornizë të vlefshme. Fytyra e saj ndonëse e bukur,
që
larg të jepte të kuptosh se ishte e mërzitur. Edhe gjatë përshëndetjes
dhe
fjalëve të zakonshme ajo e ulte shikimin dhe mënyra se si vështronte
njerëzit të jepte të kuptosh, se ajo ishte e shqetësuar. Bedrija derisa
po i
largonte mbulojat e shtratit, dhe bënte një vend të ulej, lëshoi një
ofshamë
dhe fshehurazi kafshoi buzën sikur donte të fshihte diçka .
U ul në shtratin e vjetër që mezi i ngjante një shtrati, dhe pa pasur
nevojë
t’a pyesësh asgjë me sytë e përlotur foli:“ e sheh këtë banesë? Këtu
jetoj
tani dy vite. Do të pajtohesha për skamjen dhe mobilet e vjetra, sikur
të
kisha një çmim më të lirë për qiranë. Unë për këtë qymez detyrohem të
paguaj
çdo muaj nga 100 DM . Kështu kur nuk bie shi, nuk duket edhe aq keq. Po
kur
bie shi, detyrohem ta tërheq shtratin në mes të dhomës, dhe në katër
vende
në këtë dhomë, nëse mund ta quaj dhomë, detyrohem të vendosi enë që ta
presin shiun . Kështu e kisha edhe gjatë gjithë dimrit të kaluar. Merre
me
mend si mund të ngrohet njeriu në këtë banesë, kur ka vrima, dhe të
ftohtit
depërton brenda. Zot si po qëndroj....po ky nuk është halli im i vetëm.
Nuk
vuaj pse nuk kam banesë më të mirë, pse jetoj me 240 DM aq i marrë nga
puna
si infermjere, dhe ka raste kur detyrohem ta ha bukën thatë, edhe pa
kripë.....halli im është i madh, shumë i madh, e unë duhet të bëhem si
të
gjithë, të punoj, të jetoj dhe aktroj për të mos u dhënë mundësinë
njerëzve
të kënaqen me fatkeqësinë time“. Deshti të vazhdoj të flas edhe më
Bedrija,
por me duar mbuloi fytyrën e saj të bukur që sa vinte e zverdhej edhe
më dhe
ashtu në heshtje qau për disa minuta. Qante dhe herë pas here
shtrëngonte
duart e saj që i dridheshin dhe ajo përpiqej ti fshihte duke i
shtrënguar në
mes vete, e herë duke i futur në mes të gjunjve që i dridheshin. Në
dhomën
gjysëm të errët dënesja e saj behej edhe më e rëndë, dhe lotët që i
bashkoheshin në mjekërr sikur tërë botën e kthenin në epokën e rëndë të
luftës, e cila ende nuk ka marrë fund për të gjithë njerëzit. Bedrija
shikoi
disa sekonda kah fotografia në kornizë , e mori atë në dorë dhe pasi
mori
frymë thellë tha “ I sheh këta njerëz, janë njerëzit e mi më të dashur
që
kam pasur. Është babai, nëna, vëllau im i vetëm dhe unë. Janë këto
ditët kur
unë isha fëmijë, kur nuk kuptoja se çka po ndodhte rreth meje, kur unë
me
vëllanë merresha me lojërat fëmijërore, dhe nuk kuptoja pse babai e
kishte
të rëndësishme ti dëgjonte lajmet, të dinte çka po ndodhte rreth nesh
dhe me
ne . Ai e dinte se koha që po vinte, për ne ishte e tmerrshme , se
lufta
ishte e pashmangshme dhe, se për liri duhej sakrifica që për të ardhmen
duhej punuar. E unë si çdo fëmijë përpiqesha të kënaqesha me ato që
kisha,
pa e kuptuar se policët që endeshin e plaçkinin çdo ditë në qytetin
tonë,
një ditë do të jenë ata që do të ma marrin lumturinë mua, dhe njerëzve
të
qytetit tim. Babai nganjëherë si në mahi na thoshte: nëse mua më ndodh
diçka
apo ndonjërit nga ne, ata që mbesin duhet të vazhdojnë të jetojnë me
lirinë
që vjen, sepse liria do sakrifica, liria do gjak dhe liria i ka rrënjët
në
gjak. Unë ato i shihja si fjalë të urta të popullit pa e kuptuar se ato
ishin udhërrëfim i vërtetë dhe pa ditur ta kuptoj e pa menduar se ato
ditë
ishin shumë, shumë afër. Kur serbët bënë masakër mbi Jasharajtë, babai
na
tha “ kjo është ajo që jam përpjekur të ua sqaroj me vite , serbët janë
të
tillë, ata për ta mbajtur Kosovën të pushtuar, bëjnë çdo gjë dhe po i
njejti
fat do ti ndjek edhe shumë familje kosovare.Derisa të mbaroj lufta,
Kosovës
do ti bëhen edhe shumë familje dëshmore, do ti kushtoj shumë shtrenjtë
liria, por ajo duhet të vij me çdo çmim, sepse është koha e fundit që
ne
kosovarët duhet të zgjohemi dhe ta marrim pushkën e lirisë në dorë.
Atëherë
e kuptova se babai fliste tërë kohën për një luftë të afërt, por që
edhe unë
si të gjithë fëmijët, frikën e mbaja por nuk guxoja të besoja se ajo do
të
më ndodhte mua , mua që isha rritur e përkëdhelur nga familja dhe një
ditë
do të mbetesha e vetmuar, krejt e vetmuar pa askënd në këtë botë… “ dhe
vaji
prap ia ndali fjalët në fyt dhe këtë herë ajo u ngrit në këmbë dhe
sillej
nëpër dhomë e trishtuar duke i fërkuar duartë mes tyre .
Pas masakres së Prekazit, babai nuk e fshihte më nga ne fëmijët se
ishte i
lidhur me Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës, dhe se po punonte me komandën
e
tyre. Kishte edhe me nga dhjetë ditë që nuk vinte në shtëpi. Kur vinte
nuk i
hiqeshim nga prehëri, edhepse as unë e as vëllai im nuk ishim më
fëmijë. Në
shtator u vra dhe botën e shihja si të rrënuar, si ferri vetë. Atë kohë
mendoja se nuk ka asgjë në botë që do të më bënte më të mërzitur. Muaj
më
vonë njerëzit e UÇK-së, na u lutën që ta lëshojmë shtëpinë dhe të
shkojmë në
një vend më të sigurt, por nëna tha “ do të rrimë të presim edhe ne, le
të
bëhet me ne çka të bëhet me gjithë Gjakovën” dhe aty mbetëm.Kur filluan
bombardimet dhe filluan ti vrasin njerëzit, nëna nuk fliste asgjë ,
ndoshta
atëherë e kuptoi pse duhej të vendoseshim në vend më të sigurt. Ditën e
katërt kur ushtarët serbë na erdhën në shtëpi pushkatuan nënën dhe
vëllanë.
Mua më morën me vete, më dhunuan, dhe trupin tim e masakruan, për së
gjalli,
e dogjen me cigare sa më nuk kam forcë ta kujtoj. Sa herë e zbuloj
trupin
tim dhe shoh gjurmët e dhunimit sikur vdes diçka në mua dhe tani jeta
ime
është shkatërruar përgjithmonë.
Tani, jetoj pa asnjë ndihmë edhe pse do të duhej dikush të mendoj per
mua.

Autorja L Selimi
__________________

"JU LUTEM, ME LINI TE VDES!"

Kur ushtarët e sollën H.N. në spitalin ushtarak, ajo ishte në mes jetës
dhe
vdekjes. Ndonëse mjekët ushtarakë nuk dinin si ta ndihmonin, pasiqë ajo
ishte e dhunuar, ata ftuan një mjeke femër që ishte në zonën tjetër. E
tëra
ç`po bënìn ata ishte se po i jepnin gjak, ndonëse gjaku nga plagët
vazhdonte
t'i rridhte. Mjekët donin ta shpëtonin me çdo kusht. Kur erdhi mjekja,
ndonëse gjinekologe e padiplomuar, vendosi që, edhe në ato kushte çfarë
ishin, ta bënte intervenimin kirurgjik. Mjekja tjetër ndërkaq,
gjinekologe e
diplomuar, kur i pa plagët e vajzës, i tha: "mos e mundo, lëre të vdes.
E
sheh se kanë filluar t'i dalin organet jashtë, unë nuk do t'i hyja një
pune
të tillë". Mjekja e re, e shqetësuar, fshiu djersët dhe iu drejtua
koleges:
"Do t'më ndihmosh apo jo". "Unë mendoj se është rrezik, ajo mund të
vdesë",
foli prapë mjekja. Por, megjithatë, filloi të përgatitet. "Ajo edhe
ashtu do
të vdesë, nëse nuk qepet shumë shpejtë, prandaj, të lutëm më ndihmo,
mos të
humbim kohë", - foli mjekja e re e cila kërkoi ndihmën nga infermieret.
Të
gjithë në atë zonë tani ishin të informuar për atë që po ndodhte!
Mjekja e
re ishte mike gati me të gjithë, por ajo që e bënte të çmohej me tepër
nga
të gjithë ishte këmbëngulësia e saj. Minutat ishin të gjata, jo vetëm
për
H.N. por edhe për mjeken, edhe për ndihmësit... Më e rënda ishte se kur
po
mbushej një orë punë në atë sallë operacioni, mbi atë zonë filluan
granatimet. Tani mund të vinte ndonjë i plagosur! Salla e vetme
ndërkaq,
ishte e zënë. Granatimet vazhdonin, kurse ushtarët filluan mbrojtjen.
Dy
granata ranë në afërsi të spitalit. Mjekja e re për një moment u tremb,
por
prapë vazhdoi punën. Çdo sekondë ishte luftë në shumë fronte për te dhe
për
të tjerët. Ajo pa se mitra e vajzës ishte e shqyer dhe se në organet
gjenitale i kishin futur rërë, andaj vështirë e kishte ta qepte, pa e
pastruar mirë çdo pjesë të plagës. Kur e përfundoi qepjen e brendshme,
asaj
iu duk se puna përfundoi, por po aq u shqetësua kur pa se edhe në
stomak
kishte një plagë tjetër. Ndonëse e shqetësuar, mjekja përfundoi punën
me
sukses. Ajo edhe pas operacionit nuk doli nga aty. Vazhdoi t'i
qëndronte te
koka. Pasi e vështroi disa minuta, mjekja e re prapë e zbuloi trupin e
saj
dhe filloi t'ia pastronte plagët e tjera. Ajo filloi nga këmbët e
gërvishura, pastaj u ndal në gjoks, ku në mes të dy gjinjëve kishte të
vizatuar, me maje thike, kryqin serb, dhe kur po pastronte aty, vërejti
një
copë xhami. E hoqi me kujdes, e pastroi mirë dhe i vuri sipër një
fashë.
Pastaj prapë ia mbuloi trupin. Dhe, kur në ditarin e saj filloi të
shkruante
diçka, H.N., me gjithë zërin e humbur, filloi të gjëmonte. "Mos lëviz,
të
lutem, je e operuar!", - i tha mjekja e re, e cila nuk e ndante
shikimin e
trishtuar nga sytë e saj të zverdhur. "Pse?", - pyeti ajo dhe dy lot i
ranë
nga sytë. "ke qenë në rrezik, por tani gjithçka ka përfunduar. Të duhet
forca, ndaj të lutem, mos u mundo t'i kujtosh gjërat që të kanë
lënduar,
tani vetëm mbylli sytë dhe përpiqu të pushosh", - i foli mjekja, duke
menduar se ajo nuk e dinte që ishte operuar. "Pse ma bëre këtë, pse më
shpëtove? Të lutëm më le të vdes! Të lutem, ma bëj këtë shërbim! Te
lutëm…",
- i tha ajo dhe lotët vazhdonin t'i binin në flokë, e buza i dridhej
pandërprerë.
Dëgjo: mos mendo por vetëm pusho tani! i tha mjekja, ndërsa ajo, duke
kafshuar buzën, tundi kokën në shenjë mohimi.

Autorja L Selimi
__________________

Cilat janë shifrat e vrasjeve dhe dhunimeve?

Në Kosovë, numri i femrave të dhunuara sipas statistikave kap shifra të
ndryshme varësisht nga organizatat e ndryshme të cilat kanë bërë
hulumtime
në këtë drejtim. Ato shifra sillen nga dymijë deri në dhjetëra mijëra!
Unë,
gjatë punës sime me Organizatën Joqeveritare “Jeta në Kastriot” mund të
flasim për 2018 femra të dhunuara për të cilat përveq dëshmive gojore,
videogjirimeve, dëshmive me shkrim dhe fotografive kemi edhe raportet
e
mjekëve: gjinekologë, infektologë, neoropsikiatër, si dhe raportet
mujore të
të gjithave së bashku për ta konstatuar gjenedjen e tyre momemntale si
dhe
diagnozat e secilës veq e veq bashkë me tërapinë e përdorur. Mosha e
këtyre
femrave është kryesisht e re duke filluar nga 14 e deri të 44 vjeq.
Ne,
përveq se i vizitojmë së paku një herë në muaj dhe kontrollojmë
gjendjën
momentale te tyre, vazhdimisht kujdesemi që 209 prej tyre të cilat janë
në
gjendje më të rëndë shëndetësore t`iu sigurojmë barna dhe ilaqe të
nevojshme. Poashtu saherë na jipet rasti ushtrojmë ndikimin tonë mbi
organizatat e ndryshme qofshin ato të huaja apo vendase, qeveritare apo
joqeveritare në mënyrë që të kuptohet domosdoshmëria e ndihmimit dhe
trajtimit të kësaj kategorie të braktisur nga shoqëria! Prej rreth
24.000 të
vrarëve gjatë luftës në Kosovë 31.2 për qind janë femra të të gjitha
moshave
dhe në bazë të të dhënave tona vetëm 1,3 për qind nga numri i
përgjithshëm
kanë qenë në moshë të shtyer. Ndërsa tek ata që kanë përjetuar trauma
të të
gjitha llojeve, problemet e shëndetit mental janë tejet aktuale. Sipas
hulumtimeve tona të bëra pas luftës, del se 62 për qind të të
hulumtuarëve
kanë qenë buzë vdekjes, 49 për qind viktima të torturave apo abuzimit,
42
për qind të ndarë nga familjet e tyre, 26 për qind kanë përjetuar
vrasjën e
ndonjë anëtari të familjes apo farefisit, 10 për qind kanë qenë të
burgosur
dhe 4 për qind të abuzuar seksualisht. OJQ-ja jonë ka ndihmuar aq sa ka
patur mundësi megjithatë jemi të vetëdijshëm së nuk kemi mundur as për
së
afërmi t´i përmbushim nevojat e të dhunuarave. Projektet tona për të
bërë më
tepër në këtë drejtim shpesh injorohen prandaj edhe njëherë
shfrytëzojmë
rastin t`i thërrasim të gjitha shoqatat dhe individët që kanë mundësi
dhe
vullnet të mirë që në të gjitha format e mundëshme t`iu dalin në ndihmë
këtyre femrave në mënyrë që t`ua rikëthejmë kuptimin e jetës me gjithë
bukurinë e saj. Me duhet të them se përveq punës sime, një ndihmesë
shumë të
madhe e ka dhënë edhe bashkëdrejtuesja Myrvete Morina si dhe stafi ynë
mjekësor dhe profesional. Gjatë punës sime në teren kamë parë nga afër
gjendjën e rëndë shpirtërore të të dhunuarave! Ato shpesh, duke
ngurruar të
tregojnë, i ndryjnë në shpirt brengat dhe vuajtjet derisa u keqësohet
aq
shumë gjendja saqë edhe ndihma dhe trajtimi mjekësor është i vështirë.
Prandaj ato duhet hapur zemrën sepse në këtë mënyrë më së shumti e
sherojnë
vetvehtën por edhe ndihmojnë të tjerët që t`iu ofrojnë ndihmë atyre.
Gjatë
punës sonë me këto femra por edhe gjatë punës sime si gazetare kamë
mundur
të konstatoj se përveq femrave të dhunuara dhe atyre të vrara ekziston
edhe
një numër i madh i atyre që konsiderohen të zhdukura! Fatkeqësisht të
dhënat
flasin se shumica e femrave të vrara së pari janë dhunuar e më pas janë
vrarë, prandaj ndërkombëtarët kur gjykojnë për krimet e luftës në
Kosovë
duhet ta kenë parasyesh se plagët e vdekjës së shumicës se femrave
bartin me
vete edhe plagët e dhunimit. Dhe prandaj gjenocidi dhe dhuna e ushtruar
mbi
popullin e Kosovës ka përmasa shumë më të mëdha sesa që japin të dhënat
dhe
hulumtimet tona...

Autorja Luljeta Selimi






Recension: nga Azem Azemi


Rrëfime që të mbulojnë me trishtim e pikëllim


Këtij libri specifik të këtyre rrëfimeve tronditëse, s’duhet shtuar
absolutisht, kurrfarë parathënie e as pasthënie. Këto rëfime flasin
vetë. Me
gjuhën më të pastër , me argumentin më të vrazhdtë, flasin me shpirtin
e
vrarë të një femre,të një nëneje,të një motreje, të një të fejuareje,
të një
nuseje. “ Fytyrën e zotit do ta shohësh , kur të mos jesh më në jetë “
po
shkuante në Bibël. Edhe këto femra më s’kanë çka të fshehin. I kanë
përjetuar të gjitha të ligat që mund ti bëjë qenja apo antiqenja
njerëzore.Kanë prekur fundin e detit dhe kulmin e qiellit. I kanë parë
të
gjitha, i kanë dëgjuar të gjitha. Ua kanë vrarë shpirtin , prandaj
s’është
rastësi kur me ngulm kërkojnë që ti lëmë të qeta në bërjen edhe të
gjysmës
së rrugës tjetër, vdekjen e trupit. Ato, më mirë e kërkojnë vdekjen
komplete
se gjysma-gjysma. Dhe absolutisht nuk kanë të drejtë. Sepse, a jeton
njeriu
vetëm për vete? A nuk kanë shumica e tyre fëmijë , për të cilët vlen
secila
sakrificë? A s’është ky shkrim (libër)shkrim shërim për to, vuajtje
jona, e
turpi ynë lehtësim për to? A s’jemi dhunuar të gjithë me dhunimin e
tyre?
Edhe nënat tona , edhe motrat tona edhe nuset tona? Edhe ne vëllezërit
e
tyre, edhe ne bijtë e tyre, edhe ne burrat apo burrecat e tyre? Dhe ato
e
dinë këtë ,dhe janë të forta, sikurse i dinë dhe sakrificat e
atykëtushme të
njerëzve tanë, të njerëzve të thjeshtë, burra e gra për ndihmën e dhënë
atyre në fotografinë e familjes nga Peja, fytyrën e “mjekes së re” që
sakrifikon çdo gjë për ti ndihmuar fatëkeqes së lënduar (edhe
fizikisht).
Prandaj, ylberi është shumëngjyrësh. Edhe jeta. Edhe njerëzit,edhe këto
rrëfime të cilat marrë veç e veç secili e përballon peshën e një
skenari
filmik, për t’mos u harruar. Ky libër dëshmon se këto qenie të
lënduara, nuk
janë edhe të lëna terësisht në harresë. Borgjet janë të shumëta të
secilit
prej nesh. Pa dyshim vlen të përmendet me këtë rast, puna e palodhshme,
por
edhe inventive e gazetares së vyeshme, autores së librit, Luljeta
Selimi, e
cila edhe në rastet e tjera ka dëshmuar përkushtim në hulumtimin e
fateve
(tragjike) njerëzore sidomos të femrës. Bie në sy një sintaksë e
rrjedhëshme
në rekonstruimin e rrëfimeve me një gjuhë të pastër me plot variacione
letrare –artistike. Por medet,vetëm kur të bie ndërmend se fatkeqësia e
treguar nuk është krijuar nga mendja e krijueses, por nga dora
(gjakatare) e
(anti)njeriut. Të rrokë trishtimi për fatet e këtyre njerëzve dhe të
rrokë
pikëllimi dhe brenga për fatet e të dhunuarave. A thua çfarë përfundime
do
të kenë ato si njerëz dhe si kolektivitet? Prandaj nevoja që
ndërgjegjja
njerëzore të jetë e zgjuar gjithmonë, sikurse rojtari –ushtari, sepse e
keqja është gjithmonë permanente,
gjithnjë e ke afër si jakën e këmishës.
A.Azemi


DHUNIMET

Dhunimet sipas të drejtës ndërkombëtare dhe Statutit të Tribunalit të
Hagës,
janë vepra penale, të cilat radhitën në Krime kundër njerëzimit. Sipas
Statutit të Tribunalit të Hagës (neni 5) dhunimet janë krime kundër
popullsisë civile të cilat kryhen në konfliktet e armatosura, qofshin
ato
ndërkombëtare apo të karakterit të brendshëm. Një ndër format më të
rënda të
krimit kundër njerëzimit, të cilën e ka përdorur regjimi serb ishte
edhe
dhunimi masiv i femrave shqiptare. Kjo formë e dhunës është përdorur si
mjet
lufte dhe ka qenë e planifikuar nga vetë shteti serb, si dhe është
kryer në
forma të ndryshme. Në këto raste nuk mund të flitet vetëm për cenim të
integritetit fizik dhe psiqik të femrës, por para së gjithash edhe për
cenim
direkt të integritetit moral dhe shpirtëror të popullit, për këtë edhe
kjo
formë e dhunës dënohet me të gjitha rregullat ndërkombëtare. Dhunimet
seksuale të cilat forcat policore-ushtarake dhe paramilitare serbe i
bënë
kundër femrave shqiptare, kanë pasur karakter poshtrues, politik,
hakmarrës,
si dhe kanë pasur karakter të thyerjes morale dhe shpirtërore të
popullit
shqiptar, si dhe ka qenë një ndër format më të rënda të krimeve të
luftës në
Kosovë, para dhe gjatë luftës në Kosovë.Në bazë të të dhënave nga
tereni,
intervistave të ndryshme, dëshmive të vetë viktimave por edhe nga
dëshmitarët e rastit shihet se, dhunimet seksuale kanë qenë të
përhapura në
krejt Kosovën. Ato kanë qenë të organizuara dhe të planifikuara nga
regjimi
serb, kanë qenë mjaft masive dhe kanë atakuar femrat e të gjitha
moshave.
Shumica e viktimave kanë qenë të moshës prej 12-13 deri 40-45 vjeçare.
Ndërsa struktura e të dhunuarave ka qenë e shumllojshme, kështu në
mesin e
të
përdhunuarave ka pasur të mitura, nuse, gra shtatzëna, gra të moshuara,
fshatare, qytetare, studente etj.Karakteristikë e këtyre dhunimeve
është se
ato janë bërë:
1. Në mënyrë masovike.
2. Se ato janë bërë në prezencën e të afërmve të të dhunuarave.
3. Se ato janë bërë në objekte dhe kampe të ndryshme.
4. Se ato kanë qenë të programuara nga regjimi serb, dhe të kryera nga
forcat policore-ushtarake dhe paramilitare serbe, për qëllime politike,
hakmarrëse, dhe thyerjes morale dhe shpirtërore të popullit shqiptar.
5. Se këto akte janë manifestuar me sadizëm, bizariteti, mizori dhe me
vrazhdësi të paspjegueshme.
6. Ka pasur raste kur viktimat mbas kryerjes së aktit të dhunimit janë
vrarë
për fshehjen e gjurmëve.

Pershendetje per te gjithe...Luljeta Selimi

e thekshmja bertim
shkruan poeti xhelal ferizi nga mitrovica
e thekshmja ,bertim ,
ka rrqeth ne,damar qdo ,gur e bim
ka shpue pretej,qdo koh e stin
ka prek,ne sy ,te e ne mendje te diellit
ne dhembje ,te kafkes,ne,kapak,te qiellit,
kur bertima ,e thirrja,per te shpetue nderin,
ka prek,ah,thekshem,detit tu i lue vnerin
ka rrenue fijet qe lidhin,ylberin,
ka vra zogun ,n,gush,tu kdnue kang per nanen
ka tha n, drit,shkeqlimin,qe po e mbante hanen
ka pre n,per,damar,shekujt,e,ngazzllimit
kan tha,mu,n,kullim,ujrat,e burimit,
kan prek dhimbjen n, palc,yllit shkelqimtar
kan dal lot qerpikut,qiellit me i mbet var,
kan kalue caqe,kan lan gjurm ,n,ndergjegje
kan shkue,pertej caqesh,pertej,qdo qiell megje
britma e thekshmja britma,nen dhun e nen shkja
qe femren shqiptare,prej gzimi e ka nda
e ka nda ,prej lules,e ka nda prej flete,
ia ,ka, nda shpresat qe i ka lidh per jete
i , ka, shikimet,per,te,ardhmen,vler
per endrrat,t,dashuris,t,mbjellura me er
e,ka,nda,prej,ere,.e ka nda aroma,
ah e thekshmja,britma,tue therr kromozome
tu ther n,per ,qeliza,qdo,gjen te liris
birtma shum e thekshme ,bashes,t,dardanis,
britma shume thekshme ka prek ,thell ne yll,
i ka thye skeletet e drujve n ,qdo pyll,
i ka thye eshtrat i ka thy skeletet
i ka thye kthjeltsinat,qe i kan burue detet
britma e qik s shqiptare,qek mbet nen shkja
hanen,e ,ka vysh e diellin e ka tha
se , ka shhpue damarve ,n, dhimbje n ,qdo curril
se,ka,prek,me,dnesje,boten n, karajfil,
bota e karajfilit,qe lidhet n shum deje
ka ra,me lot paqeje,tue prek ,n,pore,feje
neper pore feje neper pore dini,
neper,pore ,kombi turku e latini
britma e, qik s, shqiptare ka thye amerik
ka prek ,shpue pelhur drite yjet i ka fik
britma shum,e thekshme,po shkon drejt gjithsis
per me prek shum stina,e zemra t, njerzis
ajo gjymtoj detin ajo gjymtoj dhe
ka prek,n,per gjuh ka prek n per qdo fe
ka me prek me shekuj ,ka,me thirr.n qdo vesh
deri sa te del gjyqi i zotit n shesh
deri sa te, bie,kometa mbi shkja
deri sa gjak yjesh me lot kan me ra
deri sa gjygjsit,drejt kan me pleqnu
mos me pre pazare kobe mos me shkru
mos me pas shqipnija as n ,gur e as n, dhe
hajmali te djajve,token qe i kan pre
mos me pas kosova britma t ,thekshme n. gjak
mos me u dhunue vasha n ,shkje e,n karadak

poeti xhelal ferizi nga mitrovica